پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پیدایش و حضور نظام پرداخت با استفاده از کارت‌های الکترونیکی در کشور ابتدا در حوزه بنگاه‌ها و شرکت‌های غیر بانکی و غیر وابسته به بانک شروع گردید.
- شرکت «کارا» توسط شرکت داده‌پردازی ایران در اوایل دهه هفتاد با کوشش عبدالله طالبی و مسیح قائمیان تاسیس گردید. هدف آن ایجاد «شبکه پرداخت کارتی» با مدل کسب‌وکار جهانی بخصوص با نگاهی به VISA.
- شرکت «ایز ایران» با همت محمود جراحی پروژه کارت «ثمین» را جاری نمود و کارت‌خوان‌های پذیرش کننده کارت‌های ثمین در ۳۵۰۰ فروشگاه مستقر و عملیاتی گردید. فناوری استفاده شده در کارت ثمین از نوع کارت هوشمند و به‌صورت غیر پیوسته (OFF LINE) بود.
- شرکت «رایان کارت» توسط گروه سایپا تاسیس گردید و آن‌هم همانند «ثمین کارت» از فناوری کارت هوشمند استفاده می‌کرد.
- شرکت «تجارت الکترونیک ایرانیان» توسط «سازمان گسترش صنایع ایران‌خودرو» تاسیس گردید. نکته قابل‌توجه این است که این شرکت قبل از تاسیس بانک پارسیان تاسیس شده است.
بانک‌هایی که در این زمینه یعنی شبکه نظام پرداخت مبتنی بر کارت‌های بانکی خود شروع به فعالیت کردند می‌توان به بانک ملی و موسسه مالی اعتباری سامان (بانک سامان).
مدل صحیح و درست کسب‌وکار در نظام پرداخت که در دنیا جاری است به‌گونه‌ای است که شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت (پی‌اِس‌پی) معمولاً همکار بانک‌ها و در کنار آن‌ها هستند و تحت مالکیت بانک‌ها نیست و مبنای درآمد آن‌ها از محل اخذ کارمزد از فروشندگان و سود حاصل از اعتبار گردان (در مورد کارت‌های اعتباری) است.
این کسب‌وکار در کشور بر اساس مدل جهانی و بومی‌سازی آن شروع شد و خود شاهد شروع فعالیت شرکت تجارت الکترونیک ایرانیان بوده‌ام مدل کسب‌وکار این شرکت همانند مدل جهانی مبتنی بر کارمزد از دارندگان کارت (برای کارت‌های اعتباری) و از فروشندگان دارای کارت‌خوان و پرداخت به فروشندگان بصرت حداقل ماهانه بود. با تصمیم بانک مرکزی که هدایت شرکت‌های نظام پرداخت باید تحت پوشش بانک‌ها باشد و حضور بانک‌ها در این صنعت به‌عنوان تصمیم‌گیرنده نهایی، مدل کسب‌وکار نظام پرداخت تغییر کرد. هرچند که حضور آنان رشد چشمگیری را در صنعت ایجاد کرد، ولی به دلیل اینکه بانک تمایل به رسوب پول فروشندگان در بانک خود داشتند، باعث یک رقابت نادرست برای استقرار کارت‌خوان و اتصال به‌حساب بانکی فروشنده در بانک خود شدند. این رقابت توسط حضور بانک‌های دولتی و شبه‌دولتی بزرگ چنان گسترش یافت، که نتیجه آن «حذف کارمزد» و «نصب و استقرار کارت‌خوان تکراری» و «واریز آنی» است و این واگرایی بانک‌ها به‌قدری افزایش یافت، که واحد نظارتی جهت همگرایی و حرکت به‌سوی کسب‌وکار صحیح و درست در نظام پرداخت «شاپرک» را ایجاد کند.
شاید دلایل فوق خیلی منطقی برای ایجاد شاپرک باشد، ولی به نظر من عدم نظارت کافی و نبودن ابزار کنترلی و انضباطی درست و یا در صورت وجود ابزارهای نظارتی، عدم استفاده از آن توسط واحد نظارتی نیز دلیل مهم برای ایجاد شاپرک است. واحد نظارتی نتوانست با بانک‌هایی که کارمزد را حذف کردند و کارت‌خوان‌های تکراری در فروشگاه نصب کردند و واریز آنی را ایجاد کردند، مقابله نماید. از مزایای شاخص شاپرک، توانمندی آن برگشت کسب‌وکار صحیح در صنعت پرداخت است یعنی دریافت کارمزد، ساماندهی کارت‌خوان‌ها و پرداخت در زمان مناسب به فروشندگان (تسویه).
با این مدل نظام پرداخت در آینده هرچند با رشد تراکنش مواجه خواهیم بود ولی پویا نخواهد بود. چون مدیریت شاپرک توسط واحد نظارتی صورت می‌گیرد و این نیز مغایر اصول است واحد نظارتی نباید وارد حوزه اجرایی گردد. لذا فرض بر اینکه همین مدل بخواهد تداوم داشته باشد، اکیداً پیشنهاد ایجاد شاپرک۲ را به خاطر افزایش تداوم عملیات دارم تا مردم بتوانند با آرامش و آسودگی خاطر از نظام پرداخت الکترونیکی استفاده نمایند و شاهد ظهور جامعه بدون نقد باشیم.
عبدالحمید منصوری؛ مدیرعامل سامانه‌های مقیاس بزرگ توسن
منبع: ماه‌نامه بانکداری و پرداخت عصر ارتباط؛ شماره 15