پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشتماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطبترین رسانه ایران در زمینه فناوریهای مالی، بانکداری و پرداخت و استارتآپهای فینتک است.
زیست جهان بانکداری باز، نگاهی مختصر به ۱۰ سال تجربه بانکداری باز در ایران
فرشاد صفری، راهبر کسبوکار سازمانی ازکیوام / زیست جهان به جهانی اشاره دارد که زندگی واقعی با فراز و فرودهایش در آن جریان دارد. به عنوان مثال در این جهان هیچ دایرهای واقعاً شبیه دایرههای در کاغذ و کامپیوتر نیست و قوانین تئوری و مفروض گرفته بهطور قطع و دقیق وجود دارد. در این نوشتار بانکداری باز بهطور ساده «انجام عملیات بانکی در جایی غیر از کانالهای مرسوم بانکی» تعریف میشود.
در اکوسیستم بانکداری باز طی ۱۰ سال گذشته چند واقعیت ادراک شده را میتوان در دستهبندیهای زیر تقسیم کرد:
۱– بانکداری باز بطور دقیق با تعریفی جامع و مانع هنوز در قسمت عرضهکننده این مفهوم درک نشده است، از این رو در مصداقهای اجرایی، این تعریف مبهم باعث سبب ابهام در استفاده از سرویس، عدم اعطای دسترسی سرویس، خلط مسئولیت و گمشدن در مارپیچ فرایند اجرایی اعطای سرویس و …میشود. در بعضی نهادهای مالی انواع ادارههای مختلف در این حوزه ذینفع هستند و نمیتوان در نهایت به سرویس دسترسی پیدا کرد و در برخی دیگر چون در حوزه تعریف و ابعاد مسئله موضوع مشخص نیست بیتصمیمی افراد عامل عدم دسترسی به خدمات بانکداری باز است.
۲- به نظر شکلگیری بومها در کنار نهاد مالی که در ایران در حال حاضر بیشتر بانکها هستند، جانمایی درستی نیست. بانکها در ایران اصولاً نهادهایی با مدل شکلگیری توزیع فیزیکی شعب هستند و این نهاد ذاتاً مبتنی بر این مدل فعالیت میکند. بانکها همچنین باتوجهبه حجم سنگین عملیات و رگولاتوری بالا آنچنان تصدیگری حمایتگرانه از شرکتهای زیرمجموعه خود ندارند چه برسد حمایت از شرکتهای بانکداری باز که برخلاف ذات شکلگیری بانک مأموریت دارد. از منظر یک بانک، تا شعبه، چک، متصدی شعبه و پوسترهای چسبیده در داخل شعبه است چه نیازی به کانال خارج از بانک است؟ و هرچه تعداد شعب بانک بیشتر باشد این موضوع رنگ و بوی بیشتری دارد.
۳- به نظر اگر محل شکلگیری بومها در محل چگالی تراکنش شکل میگرفت توفیقی بیشتری حاصل میشد. محل چگالی تراکنشها در ایران موقعیتهایی از قبیل: خدمات حملونقل (تاکسیهای اینترنتی، پیکها، حملونقل بین جادهای، ارسال مرسوله و ….)، سپردهگذاری مرکزی و شرکتهای کارگزاری در بازار سرمایه و انواع صندوقهای سرمایهگذاری و بازار رمزارز، جایگاههای سوخت، صنعت بیمه در حوزه پرداخت خسارت، حوزه تجارت الکترونیک و مشابه این موقعیتهایی که ذکر شد محلهای مناسبتری برای جایگاه ایجاد یک بوم هستند. در این موقعیت یک نهاد تجمیعکننده خارج از نهاد مالی این خدمات را متمرکز و یکپارچه میکند و قدرت چانه زنی، پایداری درآمد تضمین شده از منافع این موقعیت برای تشکیل بومها است.
۴- با توجه به قدرت بالاتر بانکها در حوزه عرضه و قدرت چانهزنی شرکتهای بزرگ در سوی تقاضا این تعامل بین طرف عرضه و تقاضا موجب حذف بومها در این تعامل میشود. مورد تعامل بانکها با شرکتهای بزرگ دسته گستردهای از خدمات اعم از خطوط اعتباری، تسهیلات، گردش حساب و ضمانتنامههای مختلفی است که بخش بانکداری باز قسمت کوچکی به لحاظ ارزش مالی تعامل تلقی میشود؛ بنابراین یکپارچهسازی خدمات در محل عرضهکنندگان خدمت یعنی طرف بانکها صرفاً برای بازیگرانی در سوی تقاضا ارزش ایجاد میکند که امکان تعامل در سطح بالا با بانک ندارند یا تیم فنی با ظرفیت خالی برای پیادهسازی مستقیم سرویس از بانک ندارند که این دسته از بازیگران چگالی تراکنشی بالایی ندارند.
دو سناریو برای بومهای خدمات بانکداری باز
سناریو بدبینانه: در این سناریو بومهای بانکداری باز رشد نمیکنند و امکان دارد با توجه عدم توفیق، مجدد به محل شکلگیری خود در بانک بازگردند و بهعنوان یک واحد مستقل و نه دیگر شرکت ادامه پیاده کند.
سناریو محتمل: بومها در قالب سه هدف عمدهای که دنبال میکنند توفیق یابند:
۱- رسیدن به درآمد پایدار تراکنشی و افزایش درآمد غیرمشاع در بانک
۲- افزایش مانده منابع با کیفیت در سمت بانک و جلوگیری از خروج منابع بانک
۳- انجام عملیات بانکی در کانالی خارج از بانک بدون درگیر شدن در پیچیدگیهای دسترسی به خدمات API (رابط برنامهنویسی کاربری یا همان رابک) بانکی
رسیدن و تحقق این اهداف میتواند از دو راهبرد زیر میسر شود:
۱- ارائه محصولات و نه رابک (API) خام که از ترکیب درست چند رابک ایجاد شده باشد و ارزش افزوده ویژهای به سرویس خام اضافه شود. مانند محصولاتی مانند انتقال وجه هوشمند، پرداختهای شناسهدار، دایرکت دبیت، تجمیع حساب و خدمات پرداختی مبتنی بر سپرده و مشابه این موارد.
۲- رفتن به سوی موقعیت چگالی تراکنش با مزیت تجربه بالای سرویسهای بانکی و ارتباط با بانکها و شکلگیری اتحاد راهبردی با طرف تقاضا به جای انتظار در طرف عرضه.