پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در بهمن‌ماه سال ۱۳۷۱ زمان وزارت مرحوم دکتر محسن نوربخش در وزارت امور اقتصادی و دارایی، در دویست و بیست و چهارمین جلسه مجمع عمومی بانک‌ها سه طرح مصوب و ابلاغ شد:
- طرح بهینه‌سازی و استاندارد مجازی عملیات بانکی
- اتوماسیون واحدها
- ایجاد شبکه اختصاصی مخابراتی در سیستم بانکی
من این طرح را «دگرگونی نظام پولی کشور» نامگذاری می‌کنم.
.
اهداف تدوین‌شده در این سه طرح عبارتند از:
- کاهش مشکلات اجرایی در شعب و ادارات مرکزی بانک‌ها و افزایش توان اجرایی سیستم
- تسریع در اجرای عملیات نظام بانکی و ارتقای کیفیت آن
- ارائه خدمات دقیق و به‌موقع
- ایجاد زمینه‌های لازم برای کاهش مبادلات نقدی و نقل و انتقال پول
- دسترسی به آمار و اطلاعات بهنگام به منظور اتخاذ تصمیم در مورد سیاست‌های پولی و بانکی
- ایجاد هماهنگی با سیستم‌های بانکداری بین‌المللی که امروزه از ضرورت‌های برقراری ارتباط بین بانک‌ها در نظام بانکداری جهانی به شمار می‌رود.
- صرفه‌جویی در امور مختلف از قبیل وقت کارکنان و مشتریان بانک‌ها، انجام سفرهای شهری، تعداد مکاتبات و خروج اسناد و مدارک از شعب
- طرح «دگرگونی نظام پولی کشور» از پشتیبانی مدیریتی و مالی خوبی برخوردار بود.
.
اگر امروز از متخصصان پرسش شود هدف سامانه یکپارچه بانکی (سیب)، به عبارت غربی آن Core Banking، چیست؛ اگر پاسخ آنها همان طرح تصویب‌شده نباشد، پاسخ خیلی به آن نزدیک خواهد بود.
وظیفه یک بانک، در دو رکن خلاصه می‌شود؛ رکن اول جمع‌آوری سپرده (منابع) و رکن دوم اعطای تسهیلات (مصارف). با نگاهی به اهداف مندرج در طرح و نگاهی به وضعیت جاری نظام بانکی کشور از نظر کمی در رکن اول یعنی منابع، نظام بانکی به اهداف تدوین‌شده در طرح رسیده است ولی از نظر کیفی هنوز جای کار بسیاری وجود دارد و باید فعالیت بیشتری انجام دهیم. همین‌طور در قسمت مصارف، فعالیت‌هایی صورت گرفته اما هنوز در شروع راه هستیم و نیاز به برنامه‌ریزی و کار بیشتر داریم.
امروز این سوال مطرح شده است: آیا بانک‌ها، دارای سامانه یکپارچه بانکی (سیب) هستند یا خیر؟ چرا با وجود استفاده از سامانه یکپارچه بانکی (سیب) باز هم به دنبال آن هستند؟ به نظر اینجانب اکثریت بانک‌ها نیاز به یک سامانه یکپارچه بانکی (سیب) جدید دارند که بتواند نیازهای جاری و آتی بانک را تامین کند و به همین دلیل رضایت از سامانه یکپارچه بانکی وجود ندارد.
.
دلیل عدم رضایت چیست؟
برای دستیابی و استفاده از سامانه یکپارچه بانکی (سیب) چهار روش وجود دارد:
- خرید سیب از شرکت‌های خارجی
- خرید سیب از شرکت‌های داخلی
- تولید سیب توسط بانک
- ترکیبی از سه روش فوق
.
در این ۲۰ سال تقریبا همه چهار مورد را شاهد بوده‌ایم و تجربه کرده‌ایم و بانک‌های ما بر اساس سیاست و برنامه خود یکی از چهار روش را استفاده کرده‌اند یا مجبور به استفاده شده‌اند.
در روش اول خرید از شرکت‌های خارجی ظاهرا به نظر می‌آید، بانک در مقابل پرداخت هزینه اول بیشتر، در مدت کمتری به هدف بهره‌برداری از سامانه یکپارچه بانکی (سیب) خواهد رسید ولی تجربه نشان داده است این‌طور نیست و هزینه آن چند برابر و زمان آن هم چند برابر خواهد بود و شرکت‌های خارجی که در ایران با وجود تمامی تحریم‌ها به نوعی حضور دارند، در ظرفیت بانک‌های بزرگ کشور نیستند و تجربه آنها بیشتر در بانک‌های کوچک است.
روش دوم در شروع طرح، شرکتی در ایران وجود نداشت که «سیب» تولید کرده باشد لذا با کمک بانک‌ها، شرکت‌هایی تاسیس و ماموریت تولید سامانه بانکی به آنها محول شد، امروزه شاهد حضور چند شرکت در این زمینه هستیم که بعضا هم مستقل شده‌اند ولی در بانک‌های بزرگ موفق نیستند چون بیشتر فعالیت آنها در بانک‌های کوچک بوده و هست.
روش تولید توسط بانک نتیجه خوبی در کشور نداشته و اگر در مقطع زمانی بانکی توسط خود کاربردهایی تولید و استفاده کرده، بعد از مدتی آن را با نرم‌افزار دیگری جایگزین کرده است.
در روش ترکیبی بر اثر عدم تحویل محصول‌ها و کاربردهای جدید توسط شرکت‌ها، چه خارجی و چه ایرانی، بانک برای نگهداری مشتری و حفظ بازار، مجبور به تولید کاربرد در کنار سامانه بیرونی شده و از مشکلات آن یکپارچگی و مسوولیت‌پذیری است.
بانک‌های کشور در این مدت با عنایت به استراتژی و ماموریت خود یکی از روش‌های فوق را استفاده کردند و به دلایل ذیل تحقق استفاده از یک سامانه یکپارچه بانکی (سیب) در بانک‌ها صورت نگرفته است:
- عدم تصمیم‌گیری در سطح عالی بانک
- فناوری‌زدگی ایران، مدیران و کارشناسان فناوری اطلاعات بانکی
- بعضی از بانک‌ها نمی‌توانند تصمیم بگیرند و همواره مردد هستند که از کدام روش انتخاب راه سامانه یکپارچه بانکی استفاده کنند، این تردید آنها را به هیچ چیزی نمی‌رساند. از چهار روش، مصداق‌های اجرایی‌ای در نظام بانکی داریم؛ بانک‌هایی که تصمیم گرفته و روشی را انتخاب کرده‌اند و توانسته‌اند آن را جاری کنند، پیشروتر شده‌اند
.
برخی از کارشناسان جدید فناوری اطلاعات در بانک‌ها، به محض آشنا شدن با مفاهیم جدید در حوزه فناوری اطلاعات انتظار دارند شرکت‌ها و کارشناسان خود از این فناوری‌های جدید در سامانه یکپارچه بانکی (سیب) استفاده کنند.
استفاده از فناوری‌های جدید نیازمند کسب تجربه بوده و آن هم نیاز به زمان بیشتری دارد؛ به عنوان مثال برای استفاده از پردازش ابری (Cloud Proceashing) نیاز به فراهم شدن زیرساخت آن در کشور است و تا این زیرساخت‌ها توسط سازمان و ارگان‌های مربوطه ایجاد نشوند، چگونه می‌تواند در یک بانک مطرح شود، آیا بانک به تنهایی می‌تواند زیرساخت‌های لازم را برای خویش انحصارا ایجاد کند؟
.
کلام آخر
با تجربه این حقیر پیشنهاد می‌شود بانک‌ها برای رسیدن به یک سامانه یکپارچه بانکی (سیب) تصمیم‌گیری و از فناوری‌زدگی پرهیز کرده و از کارشناسان و شرکت‌های داخلی استفاده کنند و توان بالقوه موجود در کشور را به بالفعل تبدیل کنند.
عبدالحمید منصوری – کارشناس خبره فناوری اطلاعات
منبع: ماهنامه پیوست