هدف بانک‌ مرکزی نوشتن کر نیست؛ گفت‌وگو با نیما امیرشکاری مشاور مدیر عامل شرکت خدمات انفورماتیک

وقتی وارد ساختمان شگرف شرکت خدمات انفورماتیک می‌شوید ساختمان بلند و شیشه‌ای بانک مرکزی در آن کنار خودنمایی می‌کند. اگر غریبه‌ای باشید که برای اولین بار پا به این ساختمان گذاشته‌اید، جدایی این دو ساختمان برایتان قابل درک نیست؛ فکر می‌کنید در حال وارد شدن به ساختمانی هستید که در گوشه حیاط بانک مرکزی قرار دارد. همین نزدیکی شرکت خدمات انفورماتیک و بانک ‌مرکزی طی ‌سال‌هایی که از فعالیت این شرکت می‌گذرد، همواره سوءتفاهماتی در پی داشته اما شرکت خدمات انفورماتیک طی سال‌های گذشته به عنوان یکی از بازوهای اجرایی بانک مرکزی سعی کرده است پروژه‌هایی را که بانک مرکزی به دنبال اجرایی کردن آن بوده، اجرایی کند. کربنکینگ یا سیستم متمرکز بانکی یکی از این پروژه‌هاست.

برخی از کارشناسان دلیل اجرایی نشدن کربنکینگ در بانک‌های بزرگ را شرکت خدمات انفورماتیک می‌دانند در حالی که مدیران این شرکت نظر دیگری دارند؛ برای بررسی دلیل اجرایی نشدن کر در برخی از بانک‌های بزرگ با نیما امیرشکاری مشاور مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک در پروژه‌های کلیدی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌آید:

 .

بیش از هشت سال است که بانک مرکزی بر کربنکینگ متمرکز شده اما حداقل بانک‌های بزرگ تا به حال توفیق زیادی در این راه کسب نکرده‌اند. به نظر شما علت چیست؟

ببینید چند موضوع وجود دارد. ابتدا باید ببینیم کربنکینگ‌های موجود از دیدهای مختلف به چه معناست. کربنکینگ از آن دسته مفاهیمی است که تعریف آن در طول زمان تغییر کرده است. در ابتدا مشتریان آن تنها به دنبال این بودند که اطلاعات شعبه‌های پراکنده و جزیره‌ای خود را در یک جا متمرکز کنند تا مشتری تنها مشتری شعبه نباشد بلکه مشتری بانک باشد. تا این حد می‌توان گفت در همه بانک‌های ما جاری است و مشکلی وجود ندارد.

اما بعدا انتظارات از این سیستم بالا رفت و سیستم باید علاوه بر اینکه سپرده‌ها را متمرکز می‌کرد، تمام مدارک و شخصیت و پرونده مشتری را همه جا در دسترس قرار می‌داد؛ یعنی هر کس هر جا با مشتری مواجه شود اطلاعات کاملی از مشتری در اختیارش قرار گیرد. هنوز در مورد این تعریف بحث وجود دارد. بانک‌های کم‌شعبه و خصوصی چون تازه‌تاسیس‌تر هستند درگیر سیستم قدیمی نیستند و راحت‌تر با سیستم‌های جدید کار می‌کنند. اما بانک‌های بزرگ با مشکلاتی مواجهند.

اولین مشکل حجم بسیار بالای داده‌های قدیمی‌ای است که این بانک‌ها دارند. درست مثل یک انبار شلوغ قدیمی که همیشه روزی را برای تمیز و مرتب کردن آن معین می‌کنید اما آن روز هیچ وقت نمی‌رسد، مخصوصا در مدیریت‌های دولتی که بحث‌های مختلف و کارهای عجیب و غریب بر سرشان ریخته است و درگیر روزمرگی و کارهای جزیی‌تری هستند که وقت کارهای پایه‌ای و اساسی ندارند. در این مجموعه‌های بزرگ انجام اهداف بزرگ بسیار زمان‌بر است.

اما بعضی بانک‌ها به صورت مقطعی کارهای خوبی انجام داده‌اند؛ مثلا بانک صادرات در یک بازه دوساله تمام حساب‌های قدیمی خود را به حساب‌های جدید منتقل کرد و فکر می‌کنم بالای 95 یا 96 درصد حساب‌هایش متمرکز است.

دلیل دیگر آن است که وقتی می‌خواهیم یک سیستم جدید وارد کشور کنیم کارشناسان ما بسیار حرفه‌ای به قضیه نگاه می‌کنند و همیشه دنبال آخرین نسخه آن هستند که بسیار خوب است اما این آخرین نسخه در حال تغییر است.

دلیل سوم اینکه وقتی می‌خواهید به این سیستم مهاجرت کنید با کمبود داده مواجه می‌شوید چون این سیستم به مثابه ظرف بزرگ‌تری برای اقلام داده‌ای است که اطلاعات بیشتر و جزیی‌تر از مشتری و عملیات بانکی می‌خواهد که در سیستم قبلی نبوده و نیاز هم نداشته. این خلاء داده نقصی است که باید با گرفتن اطلاعات از مشتریان برطرف شود تا برخی از قابلیت‌های سیستم بتوانند کار کنند. درست مثل تلفن‌های همراه قدیمی که برای هر اسم یک شماره ذخیره می‌کردند اما تلفن‌های جدید جزییات زیادی از یک شخص نگه می‌دارند و نیازی به ذخیره کردن چندباره یک نام نیست. همین اتفاق برای سیستم بانک هم می‌افتد و این به‌روز کردن اطلاعات و به قالب جدید درآوردن این حساب‌ها برای بانکی که ۳۰ میلیون یا ۵۰ میلیون مشتری دارد، بسیار سنگین و پیچیده است.

 .

بانک مرکزی با این مشکلات آشنا بود و دو سه بار مهلت داد اما موفق نبود. چرا این اتفاق افتاد؟

هدف بانک مرکزی کربنکینگ نیست؛ حداقل نوشتن کر نیست. بانک مرکزی ناظر بازار پول است و باید ببیند کربنکینگ درست کار می‌کند یا خیر. برخی انتظار دارند بانک مرکزی کر بنویسد و در اختیار بانک‌ها قرار دهد. اما به دلیل اینکه بانک‌ها دارای استقلال هستند و شخصیت‌های مجزایی دارند، نمی‌شود یک نسخه را برای همه‌شان پیچید. بانک‌های مرکزی می‌توانند حداقل‌های مورد نیاز و قواعدی را که کربنکینگ باید بر اساس آنها کار کند، معین کنند.

.

به همین دلیل به سمت تدوین IFW حرکت کردید؟

بله IFW سعی دارد از آزموده‌ترین روش‌های دنیا استفاده کند تا به این جامعیت برسد.

 .

در صحبتی که با شرکت‌ها داشتیم، می‌گفتند اصلا استانداردی برای کربنکینگ وجود ندارد و شکل قالب و جامعی نیست که به بانک‌ها داده شود زیرا رقابت بین بانک‌ها از بین می‌رود. نظر شما چیست؟

ببینید دو مفهوم وجود دارد؛ یکی استاندارد و دیگری چارچوب. واقعیت این است که هر چند در محاوره استفاده از عبارت استانداردسازی زیباتر است اما در حقیقت کاری که ما می‌کنیم، نوعی چارچوب بخشیدن به کار است. چارچوب بخشیدن در این بحث مهم‌تر است؛ ما اکنون می‌خواهیم این چارچوب و قواعد را عوض کنیم، این چارچوب‌ها قبلا هم بوده ولی بانک مرکزی می‌خواهد آنها را تغییر دهد و اصول و قوانین جدید و بهتر را که جزییات بیشتری می‌گیرد، بر اساس آزموده‌ترین روش‌های دنیا اعمال کند اما بانکداری همان است.

 .

چرا شرکت خدمات انفورماتیک با توجه به سابقه فعالیتش یک «کر» واحد با تعریف امروز ندارد؟

اینجا باز چند مساله وجود دارد؛ یکی اینکه شرکت خدمات انفورماتیک در حال تغییر بازار خود است و نمی‌خواهد رقیبی برای شرکت‌های «کر»نویس داخلی باشد، چون استراتژی‌ای که از بالا برای آن تدوین شده این است که کار خود را حول سیستم‌های بین‌بانکی و مورد نیاز بانک مرکزی متمرکز کند.

مثلا شتاب را تقویت کند، ساتنا را بیاورد یا پایا و… یعنی سیستم‌هایی که دیگر رقیبی برای آنها در بازار وجود ندارند یا سیستم‌های بین‌بانکی را طراحی کند، ترجیح این بوده که سرویس‌های حاکمیتی و بین‌بانکی و سرویس‌هایی را که جای دیگری سراغ‌شان نمی‌روند، انجام دهد.

 .

یعنی دوست دارید مشتری‌های بزرگ‌تان هم بروند؟

این موضوع بستگی به سیاست‌های بانک مرکزی و بانک‌ها دارد که در دست بررسی هستند.

 .

شرکت خدمات چندی پیش سهامدار یکی از شرکت‌های کر شد. این مساله با گفته فعلی شما در تناقض نیست؟

برای اینکه بتوانیم سیستم‌هایی را که داریم به‌روزرسانی کنیم و مشتری فعلی را راضی نگه داریم، نیاز به منبع جدید و خون جدید داریم؛ پس دو حرکت را شروع کردیم، یکی کوتاه‌مدت یکی بلندمدت. این هم جزیی از برنامه‌های کوتاه‌مدت ما بود تا بتوانیم شرکتی داشته باشیم که کر جدید برای مشتریان فعلی طراحی کند اما استراتژی‌های بلندمدت در دست بررسی است.

 .

در این صورت کسب و کار شرکت صدمه نمی‌بیند؟

خیر. درآمد ما از کربنکینگ به نسبت سیستم‌های حاکمیتی ناچیز است.

 .

شما در بخشی از صحبت‌تان به IFW اشاره کردید، هم‌اکنون تدوین این طرح در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

IFW جزیی از حرکت‌های بلندمدت ماست تا کرها را استانداردسازی کنیم. خودمان الزاما دیگر کر تولید نخواهیم کرد. ولی وقتی کرها چارچوب‌دهی شوند، خدمات و ماهیت جدیدی پیدا می‌کنند.

 .

آخرین باری که صحبت کردیم گفتید جلسات اولیه با حضور جمعی از بزرگان بانکی تشکیل خواهد شد تا به تدریج به تعریف واحدی از تعاریف بانکداری برسید؛ آیا این جلسات تشکیل شد؟

بله تشکیل شد و قراردادی بین خدمات انفورماتیک و پژوهشکده پولی و بانکی نیز منعقد شد که خبرگان بانکی از سمت آنها، و فناوری و اسناد و تکنولوژی و چارچوب‌های دنیا از سمت ما با هم ترکیب شوند تا خروجی‌هایی را که تعریف کرده‌ایم فاز به فاز اجرا کنیم.

 .

زمان اجرای فاز اول مشخص است؟

همان‌طورکه می‌دانید این یک پروژه طولانی‌مدت است و ما سعی داریم برای همایش دی و بهمن امسال که همایش بانکداری الکترونیکی و پرداخت‌های نوین است، خروجی مشخصی داشته باشیم و امیدواریم اولین دستاوردهای این پروژه را معرفی کنیم.

 .

به نظر شما بانک‌های بزرگی چون ملی و صادرات می‌توانند یک کر را اجرا کنند یا اگر سیستم‌ها را به هم وصل کنند وضعیت بهتری خواهند داشت؟

در دنیا سیستم‌های بزرگ بانکی‌، مثلا سیستم‌هایی که من در جریان‌شان بوده‌ام مثل دویچ بانک یک پروسه هشت‌ساله را طی کرد تا توانست کر خود را عوض کند یا بانک آف آمریکا (BANK OF AMERICA) دو سال پیش کر خود را اجرا کرد و تا پیش از آن به صورت جزیره‌ای فعالیت می‌کرد.

آنچه کارشناسان این فن در دنیا توصیه می‌کنند این است که دیگر نباید کربنکینگ را جابه‌جا کرد و شاید کلمه مهاجرت کلمه مناسبی برای این موضوع نباشد. شاید انتقال (TRANSFORMATION) برای کربنکینگ بهتر باشد، یعنی اینکه تکه‌تکه سیستم را به سیستم جدید و به‌روز تبدیل کنیم؛

این راهکار جدیدی است که سیستم‌های بزرگ دنیا مثل آی‌بی‌ام و اوراکل آن را توصیه می‌کنند. از این طریق در سیستم بانکی اختلال کمتری ایجاد می‌شود و سیستم‌ها جزء جزء به تکنولوژی جدید می‌پیوندند. در اصل به جای اینکه کل بانک را همیشه درگیر نگه دارید، هر زمان فقط یک قسمت بانک را درگیر می‌کنید؛ یعنی حوزه مرتبط را. در حال حاضر بانک سپه همین وضعیت را دارد.

منبع: ماهنامه پیوست