پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
فناپ به‌دلیل اینکه برای بازاریابی محصولات و مخصوصا کربنکینگش به مشکل بهسازان ملت دچار نشود، سعی کرد به سرعت خود را از بانک پاسارگاد جدا کند. او با ایجاد شرکت داتین در قالب هلدینگ فناپ سعی در بازاریابی برای سیستم متمرکز بانکی خود با نام تجاری ترنج کرد. هرچند هنوز هم بانک پاسارگاد بزرگ‌ترین مشتری این شرکت به شمار می‌رود اما مدیران شرکت امیدوارند در آینده بتوانند بخشی از بازار بانک‌های بزرگ را به دست آورند. برای بررسی وضعیت کربنکینگ یا سامانه متمرکز بانکی با سید علی دانشگر مدیر عامل شرکت داتین به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
.
طی چند سال گذشته شرکت‌های مختلف مخصوصا سه شرکت مطرح در این بازار بر سر جذب مشتریان بانکی برای کربنکینگ با یکدیگر رقابت کرده‌اند و سعی کرده‌اند محصول کربنکینگ خود را عرضه کنند. این شرکت‌ها شاید در جذب مشتریان و بانک‌های جدید موفق بوده‌اند اما نتوانسته‌اند به بانک‌های قدیمی‌تر و بزرگ نفوذ کنند و راه‌حل جامعی به آنها ارائه دهند؛ به نظر شما دلیل این اتفاق چیست؟
در ابتدا باید کربنکینگ (core banking) را تعریف کنیم. این اصطلاح تعریف واحدی ندارد؛ اصطلاحی است که پدید آمده و فراگیر شده است؛ شاید لزوما در تمام دنیا به این نام شناخته نشود. تا همین چند سال پیش هم در سایت‌های شرکت‌های مختلف به این کلمه برنمی‌خوردیم و نام‌های متفاوت دیگری نیز به آن اطلاق می‌شد. به هر حال اکنون وقتی می‌گوییم کربنکینگ منظور نرم‌افزاری است که به صورت جامع، یکپارچه، متمرکز، برخط و بلادرنگ به صورت آنلاین یا real time بتوان با آن کلیه عملیات بانکداری را انجام داد و اگر تمام این ویژگی‌ها وجود نداشته نباشد این سیستم کربنکینگ نیست.
مثلا یک سیستم می‌تواند یک سپرده متمرکز باشد اما این تمام فرآیندهای کاری بانکی نیست پس این سیستم کربنکینگ نیست. واضح است اگر یک سولوشن یکپارچه باشد یعنی آن سیستم و آن دیتابیس به صورت مرکزی وجود داشته باشد و در حقیقت همه شعب بانک به آن سیستم وصل باشند و عملیات بانکداری خود را از آن گذر انجام دهند، می‌توان نام کربنکینگ را به آن اطلاق کرد. یا اینکه به صورت آنلاین باشد؛ یعنی هنگامی که یک تراکنش و یک تغییر در سیستم یک شعبه ثبت می‌شود در آن واحد در سیستم مرکزی هم ثبت و اثر آن در تمامی شعب و عملیات دیگر بانکی دیده شود.
.
آیا این عدم وجود تعریف واحد تنها مربوط به ایران است یا در کشورهای دیگر هم این مشکل وجود دارد؟
ببینید تعریف مشخص است ولی تعریف دقیق قانونی در ایران را حداقل من جایی ندیده‌ام؛ اینکه مثلا سندی از سوی بانک مرکزی ارائه شده باشد. اما این تعریفی که گفتم تعریفی است که بیشترین اتفاق روی آن وجود دارد. اما ابهام‌هایی در مفهوم کلیه عملیات بانکداری وجود دارد. مثلا اینکه مدیریت ریسک هم شامل آن می‌شود یا نه، یا سیستم خزانه‌داری. برخی می‌گویند کربنکینگ باید این بخش‌ها را نیز شامل شود و برخی نیز نظر دیگری دارند. اما این بخش‌ها چون در ایران مغفول مانده‌اند کمتر به آنها توجه شده است؛ یا در مورد مواردی که به انواع دیگر بانکداری به غیر از بانکداری خرد مربوط می‌شود، مثل بانکداری اختصاصی. اما لازم نیست زیاد بر سر آن بحث شود، می‌توان سیستم‌هایی را خرید که ماژول‌های مورد بحث و نیاز ما در آن موجود بوده و بیشترین کاربردها را داشته باشد. بنابراین می‌توان تعریف پایه‌ای و کاربردی مد نظر خود را در نظر بگیریم و ماژول‌های دیگر را به آن اضافه کنیم یا نکنیم.
.
منظور شما این است که باید استاندارد مشخصی از سوی بانک مرکزی برای کربنکینگ تدوین شود؟
خیر. کربنکینگ چیزی به معنای استاندارد ندارد. اما چیزی که در دنیا تعریف شده مثلا مدل جهانی دیتاست که روی آن کار شده است. باید سیستم دیتای بانکداری دارای یک مدل باشد؛ فارغ از اینکه این بانک در چه کشوری است و چگونه اداره می‌شود باید چگونگی ارتباط بین موجودیت‌های مختلف مشخص شود.
.
در اصل به نظر شما باید زبان مشترکی برای اتصال بخش‌های مختلف به وجود آید؟
ببینید برای مثال سوئیچ پرداخت پروتکل استاندارد وجود دارد. این پروتکل کتابچه و تعریف‌هایی دارد که فیلدهای آن را مشخص می‌کند و همه هم از آن استفاده می‌کنند. ولی کربنکینگ چنین چیزی ندارد چون اصلا ذاتا برای ارتباط ساخته نشده است؛ در هر بانکی برای ماژول‌های همان بانک تعریف شده است. منتها در سیستم‌های جدید با قابلیت‌های جدیدی که تعریف شده، می‌تواند به صورت یک سرویس در اختیار سایرین قرار گیرد. این خود نوعی بستر ارتباطی مدرن بین نرم‌افزارهاست. نرم‌افزارهای نظام‌مند یا system oriented نیازی به پروتکل استاندارد از پیش تعریف‌شده برای ارتباط ندارند. IFWسرویس‌ها و فرآیندها را در نظام بانکی بررسی می‌کند؛ در اصل کمک‌کننده است و مانند استاندارد ایزو نیست که معیار کربنکینگ‌ها قرار گیرد. البته شاید بسیاری از کاربردهای آن در ایران به کار نیاید.
.
در این صورت چرا بانک‌های ما یا شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات بانکی موفق با وجود الزام چندین باره بانک مرکزی موفق به پیاده‌سازی کربنکینگ نشده‌اند؟
با توجه به تعریفی که ابتدا ارائه دادم بانک‌های کوچک‌تر یا بانک‌های خصوصی که از سال ۸۰ تقریبا فعالیت خود را آغاز کردند، کربنکینگ دارند. هرچند شاید تمام بخش‌های یک کربنکینگ را نداشته باشند اما به مرور زمان تکمیل شده‌اند. به هر صورت، بانک‌های خصوصی کربنکینگ دارند ولی بانک‌های بزرگ که بانک‌های اصلی کشور هم هستند از این سیستم برخوردار نیستند و الزام بانک مرکزی مربوط به این دسته از بانک‌هاست.
.
چرا تجربه ارائه این سیستم در بانک‌هایی که یاد کردید، به شکست انجامید؟
راه‌اندازی سیستم بانکی نیازمند مجموعه‌ای از عوامل است که دست به دست هم بدهند تا آن سیستم مستقر شود و راه بیفتد. مخصوصا وقتی آن بانک سابقه طولانی دارد و حجم زیادی اطلاعات در اختیارش است. اولین سوال این است که چه کسی باید این کار را انجام دهد؟ واقعیت آن است که انتخاب‌های زیادی پیش رویشان نیست. چند شرکت ایرانی و گزینه دیگر کربنکینگ‌های خارجی است. معمولا بانک‌های بزرگ به آنها (کرهای خارجی) اقبال دارند چون می‌بینند شرکت توسن و داتین در داخل کشور بانک‌های ۴۰۰،۳۰۰ شعبه‌ای را خدمات می‌دهند. برخی مثل بانک تجات چیزهایی از قدیم دارند، صادرات و ملی هم هرچند سیستم‌هایی دارند اما راهکار جامع ندارند.
.
چرا بیشتر دنبال مدل‌های خارجی می‌گردند؟
می‌خواهند قابل اطمینان‌تر باشند و تجارب پیاده‌سازی با شعب بالا را داشته باشند. اما بسیاری از سولوشن‌های خارجی تجربه همکاری با این تعداد شعبه را ندارند و برایشان بسیار سنگین است. زیرا تعداد زیادی از بانک‌های خارجی این تعداد شعبه ندارند. ولی برخی از این سولوشن‌ها هم هستند که با این تعداد شعبه نیز کار می‌کنند.
.
در این صورت بانک‌ها چگونه به کرهای ایرانی اعتماد کنند و ریسک پیاده‌سازی آنان را در شعب خود بپذیرند؟
ما و توسن این کرها را برای ۳۰۰ شعبه ننوشته‌ایم، بلکه این دو کاملا مقیاس‌پذیر هستند و بدین منظور آزمایش‌های بسیاری صورت گرفته است. ما محیط‌های آزمایشی‌ای برای پیاده‌سازی و آزمایش کربنکینگ خود ایجاد کرده‌ایم و به راحتی مشخص است قابلیت پیاده‌سازی در بانک‌های بزرگ با تعداد تراکنش بالا را دارد.
.
چگونه می‌توان به آن اعتماد کرد؟
در دنیا آزمایشگاه‌هایی هست که اجاره می‌دهند و بانک‌ها نیز می‌توانند آن را تست کنند. خود بانک‌ها هم ممکن است سخت‌افزارهایی داشته باشند. اگر کسی بخواهد از این سیستم استفاده کند و مشکلش تنها تعداد تراکنش‌ها باشد برای آن راه‌حل وجود دارد. آزمایشگاه‌هایی هستند که در آنها تست انجام می‌شود؛ این راهی است که ما رفته‌ایم و اگر کسی بخواهد همپای ما باشد می‌توانیم این راه را با هم ادامه دهیم ولی مشکل ما با شبکه‌های داخلی فقط تراکنش نیست.
شرکت‌های خارجی مدام کار خود را ارتقا می‌دهند و نوآوری و بهینه‌سازی می‌کنند. با این حال اگر بخواهیم از این جنبه نگاه کنیم دیگر نباید به محصول داخلی اقبالی داشته باشیم. مثل اینکه بگوییم دیگر از شرکت‌های خودروساز داخلی خودرو نخریم. آن وقت چه بلایی سر اقتصاد و صنعت خواهد آمد؟ آیا اصلا صنعتی وجود خواهد داشت که ما به پیشرفتش امیدوار باشیم؟
البته محصول خارجی بهتر است ولی نباید به این فکر کنیم، این که منطق نیست. به عنوان مثال رانندگی را در نظر بگیرید؛ هر جای دنیا که باشید اگر گواهینامه داشته باشید می‌توانید رانندگی کنید و نیازی به آموزش ندارید. ولی کربنکینگ به این صورت چیز حاضر آماده‌ای نیست. بلکه باید روی سیستم اجرا شود و تطبیق پیدا کند. برای این کار یک تیم ایرانی می‌خواهیم که کار کند.
از همین رو به نظر من حتی اگر بانک‌ها اقبال‌شان به سمت کرهای خارجی است بهتر است برای پیاده‌سازی آن سراغ شرکت‌های ایرانی و پیمانکاران ایرانی بروند چرا که آنان با ایران آشنا هستند و سیستم بانکی ایران را می‌شناسند، از طرفی هزینه شرکت‌ها نیز کاهش می‌یابد. برای خارجی‌ها ما فقط یک مشتری هستیم. بسیاری از پروژه‌ها به این دلیل شکست می‌خورد که کار بسیار طولانی می‌شود و افراد خسته می‌شوند. به عنوان یک کارشناس مزایای سیستم خارجی را نفی نمی‌کنم؛ این سیستم خارجی تجربه بسیار خوب و حرفه‌ای‌ای در پشت دارد و محصول خوب ارائه می‌دهد اما باید این پیمانکاری را در نظر بگیریم.
منبع: ماهنامه پیوست