پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سعید کلانتری، کارشناس ابزار پرداخت / مریم در اینستاگرام، در یک پیج فروش لباس زنانه، لباس زیبایی را می‌بیند که قیمت مناسبی دارد. حداقل یک میلیون تومان ارزان‌تر از مغازه‌های هفت تیر است. پیج، چند رضایت مشتری دارد و پرداخت درب منزل هم دارد. ولی برای ارسال باید یک میلیون تومان بیعانه بدهد. مریم دایرکت پیام می‌دهد و درخواست شماره کارت می‌کند. به شماره کارت یک میلیون واریز می‌کند ولی دیگر خبری از صاحب پیج نمی‌شود و به پیام‌های او جواب نمی‌دهد، بلکه او را بلاک هم می‌کند. هم‌زمان یک نفر زنگ می‌زند به یک ابزارفروشی و می‌گوید یک دریل می‌خواهم به قیمت یک میلیون تومان و به صاحب مغازه می‌گوید ارسال هم دارید و شماره کارت می‌گیرد تا واریز کند و واریز هم می‌کند. مریم که متوجه می‌شود، سرش کلاه رفته است وقتی می‌رود از کسی که پول به حسابش واریز کرده، شکایت کند، مشخص می‌شود که پول را به حساب یک ابزارفروشی واریز کرده و او هم در قبال آن یک عدد دریل فروخته است. ابزارفروش، فروشنده‌ای است که یک جنس را فروخته و پولش را دریافت کرده و جنس را تحویل داده است.
در اینجا اشتباه اصلی را مریم انجام داده که پول را به یک حساب ناشناس واریز کرده و رفته از یک پیج ناشناس خرید کرده است.
فروشنده بالا گناهی ندارد و برای احراز هویت کاری نمی‌تواند بکند. امروز به علت رواج بازار فروش اینترنتی، اکثر فروشندگان مشتری‌هایی دارند که پول را واریز می‌کنند و با اسنپ یا ابزارهای دیگر جنس را تحویل می‌گیرند و خریدار و فروشنده یکدیگر را نمی‌بینند.
متأسفانه، این روش کلاهبرداری و روش‌های مشابه در کشور ما در حال افزایش است و به نظر من یکی از روش‌های فرار از دام کلاهبرداران اینترنتی، استفاده از احراز هویت است.
اما احراز هویت به عهده چه شخصی است؟ احراز هویت در گام اول و در اصل به عهده خریدار است. خریدار به چه روشی می‌خواهد احراز هویت کند؟ در ادامه مقاله به آن اشاره خواهم کرد.
اما فروشنده هم باید برای احراز هویت تلاش کند. به‌خصوص در کسب‌وکارهایی که برای پول‌شویی استفاده می‌شوند، مانند طلافروشان، دلارفروشان، موبایل‌فروشان و هر شغل دیگری که اجناس آن می‌تواند به‌راحتی تبدیل به پول نقد شود، احراز هویت حداقلی مورد نیاز است.
یعنی برای خریدهایی از یک سقف مشخص بالاتر باید از فروشنده کارت ملی دریافت شود. در غیر این صورت و درصورتی‌که پولی که مورد استفاده قرار گرفته در پروسه‌هایی ماند اسکیمر و هک و غیره به‌دست‌آمده باشد، باید پاسخگوی پلیس باشند.
در ابتدا به روش سنتی احراز هویت مراجعه می‌کنیم. در روش سنتی معمولاً عکس کارت ملی و عکس کارت بانکی افراد برای احراز هویت استفاده می‌شود. مثلاً در سناریویی که پیش‌تر گفته شد، فرض می‌کنیم که فروشنده دریل از شخصی که می‌خواهد به حسابش پول واریز کند می‌خواهد عکس کارت بانکی‌اش را به همراه عکس کارت ملی برایش بفرستد.
کلاهبردار هم به مریم که خریدار پوشاک است می‌گوید باتوجه‌به قوانین پلیس فتا و قوانین فروش اینترنتی، لطفاً عکس کارت ملی را در کنار عکس کارت‌بانکی‌تان برای من ارسال کنید.
و بعد از دریافت عکس‌ها، همین عکس‌ها را برای آقای فروشنده دریل ارسال می‌کند و می‌گوید پول را همسرم برایتان واریز کرد. لطفاً دریل را بفرستید. کادوی روز تولد پدرش است.
روش دیگر استفاده از تلفن است که این روش معمولاً توسط فروشندگان و گاهی توسط خریداران جهت احراز هویت استفاده می‌شود.
در این روش فروشندگان اینستاگرامی، دایرکت و سفارش را در واتس‌اپ دریافت می‌کنند؛ بنابراین از خریدار حداقل یک شماره تلفن دارند و بعد از واریز پول که ممکن است مورددار باشد، فروشنده حداقل یک شماره تلفن نزد خریدار دارد که امیدوار است با ارائه آن به پلیس فتا و دادگاه خود را از اتهام تبانی و پول‌شویی رهایی بخشد.
خریدارها فکر می‌کنند اگر شماره موبایلی از فروشنده داشته باشند، دیگر تمام است و دستگاه قضایی با ردیابی آن پول آنها را از حلقوم کلاهبرداران بیرون می‌کشد. فقط مشکل اینجاست که در این مواقع شماره تلفن به شخص دیگری مربوط است، شماره کارت به فردی دیگر و کلاهبردار هم که یکی دیگر است؛ دو بی‌گناه و یک گناهکار که ردی هم از او نیست.
روش دیگری به ذهن من نرسیده است؛ بنابراین به نظرم این روش‌ها کارآمد نیست. به نظرم بهترین کار استفاده از ابزارهای مفید احراز هویت است. متأسفانه سامانه‌ای برای عموم برای استعلام شماره کارت و شماره موبایل وجود ندارد.
اگر چنین سامانه‌ای وجود داشت، خریدار می‌توانست به‌راحتی شماره موبایلی را که با آن تماس می‌گیرد با شماره کارتش استعلام کند. فروشنده هم می‌توانست همین کار را انجام دهد ولی اکنون دو سامانه مهم برای احراز هویت وجود دارد؛ سامانه استعلام شاهکار که کد ملی و موبایل را احراز هویت می‌کند و یک سامانه دیگر که شماره کارت و کد ملی را استعلام می‌کند.
با ترکیب این سامانه‌ها می‌توان یک سامانه استعلام ساخت. بنده چنین سامانه‌ای را با استفاده از سرویس‌های پرداخت‌یارها ساخته‌ام که عکس اولیه سامانه به شکل زیر است:
چنین سامانه‌ای می‌تواند به‌راحتی به خریدار و فروشنده کمک کند تا پول را دقیقاً به حساب کسی که در حال معامله با اوست واریز کند.
همچنین این سامانه به صاحبان کسب‌وکارهایی مانند طلافروشان نیز کمک می‌کند تا درصورتی‌که مشتری قصد خرید بالای 15 میلیون داشت و ادعا کرد که مدارک هویتی خود را نیاورده است، اطلاعات مشتری و دارنده کارت ملی را نشان دهد. در این سامانه عکس مشتری را هم می‌توان مشاهده کرد.
هدف از این نوشته تبلیغات نیست، بنابراین ایده ساخت چنین نرم‌افزاری به همه شرکت‌های پرداخت و پرداخت‌ساز پیشنهاد می‌شود.
البته دریافت این استعلام‌ها هزینه دارد و در اپلیکیشن‌های پرداخت به‌راحتی می‌توان این هزینه را دریافت کرد. ولی هزینه این استعلام‌ها باتوجه‌به ارزش این کار به‌صرفه است.
راه‌حل دوم پیشنهادی این است که انجام این استعلام‌ها روی کارت‌خوان‌ها ممکن شود. یعنی بعد از کارت کشیدن شماره کد ملی و شماره موبایل فرد را وارد کنیم. سپس رمز کارت را وارد می‌کنیم و با کسر مبلغی در حد سه هزار تومان یا کمتر استعلام انطباق شماره کارت و کد ملی و شماره موبایل چاپ می‌شود و به‌عنوان مدرک نزد فروشنده باقی می ماند. لازم به ذکر است شخصی که می‌خواهد احراز هویت کند، لازم است یک تماس با شماره موبایل برقرار کند تا از وجود موبایل نزد شخص مقابل اطمینان حاصل کند.
در مورد این موضوع با امین تویسرکانی، بازپرس مجتمع قضایی رسیدگی به جرائم رایانه‌ای هم مصاحبه‌ای انجام داده‌ایم. امین تویسرکانی، بازپرس دادسرای جرائم رایانه‌ای تهران در خصوص کلاهبرداری سه‌طرفه و رویه قضایی در برخورد با این جرائم توضیح داد: «حوزه تعریف این کلاهبرداری در سیستم قضایی گسترده است و شامل هر نوعی جابه‌جایی پول از حساب یک فرد به فرد دیگری می‌شود که این جابه‌جایی می‌تواند توسط خود شخص باشد یا توسط فرد دیگری. رویه و روش برخورد قضایی فعلاً از هر مجتمع به مجتمع دیگر و هر قاضی به قاضی دیگر متفاوت است، ولی رویه قضایی که بنده و همکارانم در حال اجرای آن هستیم، بررسی حسن‌نیت دریافت‌کننده پول است. مطابق تبصره ماده 9 قانون پول‌شویی اصلاح‌شده در سال 1397 حسن نیت شخص ثالث مهم است. اگر برای قانون ثابت شد، شخصی که پول به حساب او آمده، دارای حسن نیت است اموال او ضبط نمی‌شود و مالباخته باید سراغ مرتکب اصلی برود. حسن نیت یعنی اینکه صاحب کسب‌وکار قوانین مربوط به شغل خود را رعایت کرده باشد.»
تویسرکانی ادامه داد: «صاحب کسب‌وکار باید برای واحد صنفی و کسب‌وکار خود جواز دریافت کرده باشد و مطابق قوانین اتحادیه و کسب‌وکار خود الزامات پول‌شویی و احراز هویت را رعایت کرده باشد. شماره حسابی که پول به آن واریز شده، شماره حساب کسب‌وکار و همان شماره حسابی است که به مالیات اعلام شده است. امروزه دنیای ارتباطات و تجارت الکترونیک است و فعالان این کسب‌وکار باید ضوابط معاملات الکترونیک را رعایت کنند تا توسط سودجویان ابزار پول‌شویی نشوند. در دنیای امروز، کسی نمی‌تواند در مسیر پول‌شویی مورد سوءاستفاده قرار بگیرد و بگوید من چون ناآگاه بودم، مقصر نیستم. بلکه در شرایط امروز افراد ناآگاه می‌توانند ابزار پول‌شویی قرار بگیرند و به مجرمان به صورت ناخواسته کمک کنند؛ بنابراین مجرم محسوب می‌شوند و باید عواقب کار خود را بپذیرند.»
او در خصوص نحوه احراز هویت گفت: «احراز هویت باید توسط فروشنده به صورت مؤثر انجام شود. در خصوص احراز هویت توسط خریدار هنوز راهکاری دیده نشده، ولی ما در حال پیگیری برای ایجاد یک راه‌حل در این خصوص هستیم.»
لازمه مبادلات الکترونیک امروزی و خرید از طریق شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌هایی مانند دیوار، احراز هویت فروشنده توسط خریدار است و برای نیل به این هدف لازم است سامانه‌هایی برای احراز هویت ایجاد شود یا اپلیکیشن‌های پرداخت موجود می‌تواند به این قابلیت تجهیز شود. همچنین امکان اضافه‌کردن این قابلیت روی کارت‌خوان‌ها هم دور از انتظار نیست. یعنی خریدار باید مطمئن شود که برای چه کسی واریز می‌کند. برای انکار باید حتماً با فروشنده تماس تلفنی برقرار و درخواست کد ملی کند و بعد از احراز هویت فروشنده و اطمینان از اینکه شماره موبایل و شماره کارت به همان کد ملی تعلق دارد، واریز را انجام دهد. در این صورت دارنده کارت بعداً نمی‌تواند ادعا کند که این پول از طریق شخص دیگری به حسابش واریز شده و به این صورت کلاهبرداری سه‌طرفه منتفی می‌شود. البته همیشه امکان اینکه شخص فروشنده واقعاً کلاهبردار باشد و حتی بعد از احراز هویت هم جنس را به شما تحویل ندهد وجود دارد.
همچنین فروشندگان بخصوص اصنافی مانند طلا می‌توانند برای مبالغ مشکوک و بالای 15 میلیون از سامانه احراز هویت استفاده کنند و بدین وسیله احراز هویت مطمئن انجام دهند.