حرکت به سمت استانداردهای توسعه‌یافته / بی‌یان چیست؟

بانک‌ها با رهاکردن دیدگاه حمایت سنتی از معماری و حرکت به سمت استانداردهای توسعه‌یافته می‌توانند به رشد فراگیری در بهبود همکاری با یگان‌های دیگر، تعمیم کار، کاهش هزینه‌ها و بهبود بازده و بهره‌وری برسند که در این راه سیستم بی‌یان (BIAN) می‌تواند به پیشبرد این اهداف سرعت ببخشد.

.

کلیاتی از مفاهیم BIAN

با توجه به پیشرفت خدمات بانکی، بانک‌ها در جهت کاهش هزینه‌های یکپارچگی نیازمند یک مدل ساختارمند و انعطاف‌پذیر براي تسهیل و تعمیق ارتباطات بین سیستمی هستند.

در این میان، بی‌یان یک مدل مبتنی بر معماری سرویس‌گرا (SOA) با تعاریف سرویس‌های ثابت و تعریف سطوح و مرزهای مشخص بین سرویس‌ها است؛ قابلیتی که امکان انتخاب و یکپارچه‌سازی محصولات مختلف از سازمان‌های متفاوت را جهت ایجاد و کنترل یک کسب‌وکار خاص موجب مي‌شود.

وظیفه و کارکرد بی‌یان، هدایت صنعت بانکداری در راستای ایجاد توافق عمومی بر روش دستیابی به یک معماری انعطاف‌پذیر است؛ معماری‌ای که با هدف قراردادن پاسخ‌گویی نیازمندی‌های کسب‌وکار بانکی در افزایش چابکی و کاهش هزینه که اصلی‌ترین رویکرد بانک در زمینه استفاده از صنعت IT است، همسو شده است.

در این راستا سرویس‌های پایه‌ای و اصلی مورد نیاز بانک‌ها، فروشندگان نرم‌افزارهای بانکی و ارائه‌دهندگان خدمات پیشرو بر اساس معانی تعریف‌شده رسمی، پیاده‌سازی و به‌اشتراک گذاشته می‌شود.

از جمله مهم‌ترین اهداف بی‌یان، می‌توان به کاهش هزینه یکپارچه‌سازی و افزایش تطبیق صنعت IT با مسائل کسب‌وکار و در نتیجه پاسخگویی سریع به نیازمندی‌های مشتریان از طریق ایجاد استانداردهای خاص جهانی و پذیرش آن در سازمان اشاره کرد. در نتیجه پذیرش این استانداردها، یکپارچه‌سازی بسته‌های جدید با راه‌حل‌های در حال اجرا، بدون ایجاد شکاف‌های ارتباطی میسر می‌شود.

.

زمانی برای استانداردسازی

بانک‌ها با تعداد زیادی از سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی داخلی که از 30 تا 35 سال پیش تا به امروز توسعه یافته‌اند روبه‌رو هستند؛ به‌گونه‌ای که برنامه‌های پیاده‌سازی شده آن دوره با رویکرد مالی، از دو مولفه تراکنش‌های online و عملیات بچ شبانه استفاده می‌كردند و آنچه برای بانک‌ها اهمیت داشته، انجام سیستماتیک فرآیند داخلی، بدون توجه به ارتباطات مورد نیاز با سایر سازمان‌ها بوده است. اما چالش اصلی زمانی پیش آمد که 20 سال پیش با ظهور دستگاه‌های خودپرداز و توقع بر ارتباط بانک‌ها در سطح جهانی، شکاف موجود در معماری‌های قبلی نمایان شد؛ چراکه بانک‌ها به‌دلیل وجود مشکل در معماری خود، به‌راحتی قادر به پیوستن به این شبکه نبودند، به‌طوری‌که برقراری امکان اتصال به این شبکه نزدیک شش سال به‌طول انجامید. سیستم‌های کنونی نیز به‌طور معمول بازنویسی‌ای از سیستم‌های قدیمی در بسترها و تکنولوژی‌های جدید هستند.

با توجه به اینکه یکپارچه‌سازی این‌گونه سیستم‌های الحاقی بدون توجه به معماری کلی توسط روش‌های متفاوتی با استفاده از فرمت‌های مختلف و در سطوح گوناگون برقرار شده است، بعضاً هزینه ایجاد و نگهداری این ارتباطات، هزینه ایجاد سیستم‌های داخلی را پوشش می‌دهند.

علاوه بر این پیچیدگی‌هایی که از ادغامات و ترکیبات نتیجه‌شده، واضح است که با القای تغییرات پی در پی، ارتباط ميان صنعت IT و مالی، در بانکداری نامطمئن و غیرقابل مدیریت خواهد شد. از این جهت است که بانک‌ها مجبور به مهندسی مجدد سیستم‌ها یا تعویض آنها جهت پاسخگویی به نیازهای جدید می‌باشند، که این خود نیازمند صرف هزینه بالایی است.

.

یک مدل معماری توسعه‌پذیر

با وجود اینکه صنعت بانکداری همیشه دارای استانداردهایی بوده است، اما به غیر از استثنایی همچون استانداردهای رایج Swift، سایر استانداردهای بانکی به‌کاررفته، بیشتر به‌منظور طراحی و ایجاد ارتباط تراکنش‌های داخلی سیستم‌های خاص مانند دریافت و پرداخت یا پایاپای شکل گرفته‌اند. این استانداردها اغلب وابسته به فرایندهای بانکداری خرد می‌باشند و مدلی کلی برای کسب‌وکار صنعت بانکی، که نمایانگر فرایندهای ارتباطی بانک‌های متفاوت و اداره ارتباطات بین آنها هستند، ارائه نمی‌شوند.

بانک‌ها با توجه به فرایند کاری خود استانداردهای داخلی از پیش تعریف‌شده‌ای را ایجاد می‌کنند، اما به‌طور معمول با استفاده از نرم‌افزارهای جدید نقاط غیرمشترک و نامنطبق در فرایند سیستم و استانداردهای قبلی ایجاد می‌شود که به تبع آن هزینه یکپارچه‌سازی و انتقال اطلاعات برای بانک‌ها ایجاد می‌شود.

بنابراين بانک‌ها به یک طرح اولیه به‌منظور ایجاد یک مدل معماری توسعه‌پذیر برای آینده نیاز دارند. با چنین مدلی آنها به‌تدریج می‌توانند اجزای بسترهای فعلی را به‌عنوان موارد کسب‌وکار آتی جایگزین کنند. اهمیت وجود استاندارد واحد در صنعت بانکی همواره مورد توجه نهادهای بین المللی و نظریه‌پردازان بوده است، به‌گونه‌ای که ایجاد یک استاندارد برای تراکنش‌ها در سطوح متفاوت، براي پاسخگویی به‌موقع به نیازمندی‌ها و درخواست‌های جدید ارائه‌شده از سوی طرح واحد پرداخت اروپا (SEPA (Single Euro Payment Area ارگانی مشتمل بر 28 عضو اتحادیه اروپا که وظیفه استانداردسازی، توزیع مناسب و نظارت بر مبادلات الکترونیکی در مراکز فروش کالا و خدمات را بر عهده دارد، مشابه طرح شاپرک در ایران یا همان شبکه الکترونیک پرداخت بانکی بسیار ضروری و حائز اهمیت شمرده شده است. مهم‌ترین هدف از این استانداردسازی، تسهیل کارآمد و مؤثر در تبادل داده‌ها (Data‌ Conversion) است که به موجب آن ریسک و هزینه‌های بانکی کاهش می‌یابد.

.

سوددهی از طریق تجمیع صنعت بانکداری

همچنین طبق نظر رابرت هانت، مدیر ارشد تحقیق در Tower Group، استاندارد بی‌یان فرصتی است برای بانک‌ها و کمپانی‌های در حال توسعه که روش‌های استاندارد‌شده‌ای برای مهاجرت (Migration) به یک معماری Services-oriented ارائه می‌دهد.

Tower Group باور دارد که بانک‌ها می‌توانند سوددهی خود را از طریق تجمیع صنعت بانکداری با استانداردهای خاص، خلق کنند و بهترین روش را برای پیاده‌سازی SOA، به‌طور قابل ملاحظه‌ای گسترش دهند. در این راستا توسعه مدل‌ها و استانداردهای خاص خدمات بانکی می‌تواند، طرح‌های بنیادی که بانک‌ها به دنبال آن هستند را، ارائه کند. چنانچه این مدل‌ها توسط بانک‌ها و شرکای نرم‌افزاری به‌تصویب برسد (به شرط تبعیت این سازمان‌ها از استانداردهای SOA)، می‌توانند از مهم‌ترین مزیت آن یعنی استفاده از کامپوننت‌های آماده و توسعه‌یافته توسط تکنولوژی‌های متفاوت، بهره‌مند‌ شوند. به این طریق بانک‌ها می‌توانند به‌تدریج سیستم‌های قدیمی را با همان محیط قبلی، اما با فرایندها و خدمات جدید ارائه‌شده توسط ارائه‌دهندگان تکنولوژی (که استانداردها ومدل‌های معماری جدید را پوشش می‌دهند) جایگزین و به‌روز كنند.

این بدان معناست که اگر ارائه‌دهندگان خدمات بانکی از معماری‌های لایه‌ای استفاده کرده باشند، نیاز به تغییر و جایگزینی قسمت بزرگی از سیستم نبوده و تنها با ایجاد نگاشت بین هسته بانکداری با frame work جدید می‌توان با آن یکپارچه شد که هزینه این تغییر به مراتب کمتر از هزینه تغییر نرم‌افزار بر اساس نیازمندی‌های مشتریان به‌صورت بومی‌سازی(Customize) شده است.

.

چابکی در چشم‌اندازها

فریم ورک بی‌یان باعث حرکت بانک‌ها به سمت بسته‌های استاندارد خواهد شد، به‌گونه‌ای که بانک‌ها به‌صورت محسوس درخواهند یافت که قادر به ایجاد استانداردهای داخلی (مرتبط با سیستم‌های درون سازمانی خود و سیستم‌های خارجی) خواهند بود و ایجاد استانداردهای داخلی در هر زمان و بدون هزینه مقدور خواهد بود؛ چراکه یکی از مزایای پیوستن به بی‌یان امکان تغییر در استاندارها و خلق استانداردهای جدید برای بانک یا تولیدکننده نرم‌افزار عضو، است.

بنابرین از آنجایی که استانداردها در ایجاد یکپارچه‌سازی ساده سیستم‌ها، فرایندی توانمند هستند و به توسعه سریع منجر شده و در عین حال سهولت در نگهداری سیستم‌ها مي‌انجامند، کاهش هزینه‌ها را هم برای بانک به ارمغان می‌آورند و می‌توان ادعا کرد که بانک‌ها برای انطباق با تحولات سریع فرایندهای کسب‌وکار و حفظ سودمندی بازار رقابتی، نیازمند افزایش چابکی در چشم‌اندازهای آتی خود هستند و این مقصود جز با به‌کارگیری چنین استانداردهای توسعه‌یافته‌ای در این زمینه محقق نخواهد شد.

.

تاثیر بر حوزه IT بانک‌ها

تقریبا تمام سرمایه‌هایی که توسط یک موسسه مالی مدیریت می‌شود، مجازی هستند. این سرمایه‌ها عمدتا تنها در حد اطلاعات هستند؛ از این‌رو پردازش اطلاعات و تکنولوژی توانمند آن، در تعامل مستقیم با صنعت بانکداری امکان‌پذیر است. اهمیت این تعامل از آنجا مشخص می شود که طبق برآورد انجام شده، موسسات مالی در سال 2011 به‌طور متوسط 8/7 درصد از درآمدهای بودجه به‌دست‌آمده را صرف صنعت IT کرده‌اند.

اغلب بانک‌ها سابقه طولانی در استفاده از سیستم‌های مکانیزه دارند. از زمانی که برای مکانیزه‌سازی فرآیندها، پشتیبانی از بخش‌های مختلف بازار اقتصادی، محصولات، مشتریان و خدمات متفاوت، تمامی اطلاعات دستی و اسنادی به سیستم‌های اطلاعاتی انتقال داده شد، سیستم‌های بانکداری خرد جزیره‌ای از چند دهه پیش ایجاد شدند.

به‌طور معمول بسترهای جاری و داده‌های موجود، مربوط به بانکداری خرد و تجاری مربوط به پیاده‌سازی‌های سال‌های 1960 و 1970 هستند و به مرور زمان با اضافه‌شدن عملکردهای جدید بانکی گسترش یافته‌اند. با اضافه‌شدن کانال‌های ارتباطی جدید به سیستم‌های بانکی مقوله‌های مدیریت ریسک، امنیت و ارائه گزارش‌هاي دوره‌ای نیز به نیازمندهای قبلی اضافه شد.

جالب اینکه گسترش موازی اما در خطوط گوناگون، موجب ایجاد توابع تکراری شده و از طرفی ادغام‌های انجام گرفته چه به‌صورت in-source و چه به‌صورت out-source نیز باعث ایجاد پیچیدگی‌های بیشتر در حوزه IT شده است. از آنجایی که امروزه بانک‌ها بسترهای IT را با پیچیدگی‌های بسیار زیاد اجرا می‌کنند، پاسخگویی سریع به نیازهای بازار برای آنها امکان‌پذیر نيست که این خود تاثیر مستقیمي بر نرخ درآمد، هزینه و ریسک‌پذیری آنها دارد. در واقع انجام یکپارچه‌سازی‌ها در بهترین پیاده‌سازی موجود، به فرایندی دشوار که صرف وقت و هزینه زیادي مي‌طلبد تبدیل شده است.

.

آی‌تی در گذر زمان

با وجود اینکه بانک‌ها جزو پیشروان استفاده‌کننده استانداردهای تجاری هستند، اما همچنان در اعلام شفاف استاندارد فرایند فعالیت‌های داخلی خود ناتوان‌اند. به‌‌رغم اینکه توسعه‌دهندگان نرم‌افزار براي ایجاد یکپارچه‌سازی بهینه، ابزارهایی همچون EAI (Enterprise‌ Application Integration و (ESB (Enterprise Service Bus را ارائه داده‌اند، اما همچنان به‌دلیل تعاریف سرویس‌های بومی‌سازی شده هر بانک و وجود پلاگین‌های خارج از استاندارد، نگاشت بین نرم‌افزارهای بانکی، پیچیده و پرهزینه است.

چشم‌اندازی که در دهه‌های اخیر ساخته شده است، گسترش IT در گذر زمان را آشکار می‌کند. بستر سخت‌افزاری، زبان‌های برنامه‌نویسی، مانیتور تراکنش‌ها، انبار داده، application server، بستر استاندارد نرم‌افزاری و تکنولوژی‌های یکپارچه‌سازی نزدیک به 50 سال است که هویت مستقل خود را به‌نمایش گذارده‌اند.

بانک‌ها براي جلوگیری از منسوخ شدن سیستم‌ها و افزایش ریسک‌های عملیاتی و همچنین همگام‌شدن با صنعت رو به‌رشد بانکداری و ایجاد انعطاف‌پذیری در ارائه محصولات متنوع، مجبور به همسو شدن با پیشرفت تکنولوژی جهت پاسخگویی به‌موقع به نیازمندی‌های بازار هستند. در این راستا وجود استانداردهای کاربردی، در تعاریف معنایی خدمات و ایجاد ارتباطات سیستماتیک و موثر جایگاه خود را نمایان می‌سازد و دقیقا در همین نقطه است که شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس می‌توانند بهترین استفاده را از احتیاجات این بانک‌ها کرده و با ارائه سرویس‌های مد نظر و دوراندیشانه، نیازهای خواسته یا ناخواسته آنها را پاسخگو باشند.

.

یک مدل سرویس کسب‌وکار برای بانکداری

بی‌یان عموما روی استانداردسازی سرویس‌های مشترک که عملیات یکسانی را در بانک‌ها پیاده‌سازی می‌کنند، تمرکز دارد. این سرویس‌ها به عملیات back end مربوط است که همه بانک‌ها براي انجام عملیات روزانه خود به آن نیازمندند، سرویس‌هایی همچون روش‌های دریافت و پرداخت، فرآیندهای سپرده‌ها و تسهیلات، مواردی از این دست هستند.

بر این اساس با به‌کارگیری معماری سرویس‌گرا، سرویس‌های از پیش تعریف‌شده قبلی توسط بلاک‌هایی به هسته ساختار منتقل شده و امکان ارتباط توسط ایجاد لینک‌ها برآورده مي‌شود و در نهایت با این روند، همگام شدن با صنعت روبه رشد بانکداری تحقق مي‌يابد.

بی‌یان تلاش دارد شرحی از سطوح معنایی از سرویس‌های بانکی ارائه دهد. به این‌صورت با ایجاد این تعاریف دسته‌بندی‌ شده به مهارت بالایی در شناسایی اجزای سرویس‌ها برای مصرف‌کنندگان بی‌یان نیاز نخواهد بود. در واقع یکی از دلایل علاقه‌مندی به‌کاربری بی‌یان، کاهش سطح مهارت و هزینه‌هایی است که صرف نصب و نگهداری سیستم‌های بانکی می‌شود.

بر اساس استراتژی تعریف‌شده، بی‌یان درنظر دارد مجموعه بانک‌ها، تولیدکنندگان نرم‌افزارهای بانکی و تولیدکنندگان سرویس را به‌گونه‌ای همسو سازد تا بتوانند به یک اجماع کلی در درک نیازمندی‌های کسب‌وکار بانکی و تعریف حوزه خدمات بانکداری (Service‌ Landscape) که توسط فریم ورک مبتنی بر SOA مطرح شده دست یابند. بر اساس حوزه سرویس تعریف‌شده که مبتنی بر تعاریف معنایی از خدمات بانکداری است، نیازمندی‌های کسب‌وکار بانکی قابل پاسخگویی می‌شوند.

پاسخگویی به این نیازمندی‌ها، توسط ایجاد ارتباط مبتنی بر پیغام بین سرویس‌هایی که در بسترهای متفاوت، پیاده‌سازی یا از سیستم‌های غیریکپارچه صادر شده‌اند، برقرار می‌شود.

.

سیر تحول خدمات بانکی بی‌یان

از ابتدای شکل‌گیری بی‌یان در اواخر سال 2008، با توجه به معماری سیستم‌های IT بانکی در جست‌وجوی خلق یک الگوی جامع و فراگیر برای صنعت بانکداری بوده است. در واقع بی‌یان با این رویکرد کار خود را ادامه داده است که در جست‌وجوی خلق یک محصول جدید رقابتی نیست و به‌عنوان یک لایه پایینی برای هر بانکی قابل پیاده‌سازی است.

بی‌یان در یک سال اخیر با پیوستن شرکت‌های عظیم صنایع بانکدرای رشد چشم‌گیری در دستیابی به چشم‌اندازهای خود داشته است، به‌گونه‌ای که سال گذشته با عنوان حوزه سرویس 2.0، نزدیک به 270 محدوده سرویس یکتا را شناسایی کرده که از این بین 63 مورد، وارد حوزه اجرایی شدند و در عرض چند ماه با ارائه نسخه 2.5 این تعداد را به 93 مورد افزایش داده است.

بی‌یان همچنین در ابتدای سال 2014 نسخه جدیدی از فریم‌ورک خود مشتمل بر بیش از 180 سناریوی کسب‌وکاربانکی ارائه داده است. در حال حاضر بی‌یان، 214 محدوده کسب‌وکار شناسایی‌شده قبلی را پیاده‌سازی و 280 محدوده سرویس را شناسایی کرده است. آخرین ورژن با عنوان حوزه سرویس 3.0 نحوه ارتباط حوزه سرویس با سناریوهای کسب‌وکار واقعی را مشخص كرده و بیش از 100 سناریوی کسب‌وکار شامل عملیات back office، فروش و حواله‌جات به این ساختار مرجع اضافه شده است.

ضمن اینکه براساس چشم‌اندازی که بی‌یان دارد، قرار است در اولین نسخه سال 2015 نسخه تکمیل‌شده‌ای از 280 حوزه سرویس مشتمل بر تمامي فرایند‌هاي کسب‌وکار شناخته‌شده‌ ارائه شود.

با این هدف، به‌ زودی ساخت یک سیستم برخط برای حوزه‌های تجاری، مشاوره‌ای و بانکداری که در واقع هدف آنها جلوگیری از صرف زمان در جهت انتقال اطلاعات است، امکان‌پذیر خواهد بود.

.

حرکت به سمت جهانی‌شدن

بی‌یان کار خود را با ING و‌ SAP آغاز کرده است و هدف ارزش‌آفرینی برای تولیدکنندگان نرم‌افزار و بانک‌ها را به‌عنوان هدف اصلی در جذب مشتریان خود دنبال می‌کند؛ چراکه بانک‌ها و شرکت‌های مالی به‌طور معمول 10 درصد از درآمدشان را صرف مقاصد IT می‌کنند که این هزینه تا حد زیادی صرف اداره پیچیدگی‌های محیط می‌شود.

بی‌یان این استانداردسازی را در حال حاضر برای 400 بانک رده اول جهان پیاده‌سازی کرده است. در حال حاضر شرکت SAP به‌عنوان یکی از پیشروان در پیوستن به بی‌یان برای مشتری بانکی خود Deutsche Bank، در حدود 25 تا 30 درصد از عملیات این بانک را با سرویس‌های ارائه شده توسط این فریم ورک جایگزین کرده است. در این میان، علاوه بر تولیدکنندگان برتر نرم‌افزارهای بانکی، بانک‌های بزرگی همچون ABN AMRO, ING ‌Commercial Bank ,DBS ,Post Bank ,UBS هم به بی‌یان متصل شده‌اند.

در این بین ارائه‌دهندگان تکنولوژی از جمله IBM ,Microsoft که در پیوستن به بی‌یان تاخير داشته‌اند، علت پیوستن خود به این شبکه را کمک به گسترش هرچه سریع‌تر تکنولوژی frame work بانکداری دانسته‌اند.

بعد از پیوستن همکاران تجاری در هند از جمله IDRBT و بانک Reserve Bank در این کشور و همچنین پیوستن اولین بانک خاورمیانه Commercial Bank of Qatar که پیشرو در ارائه خدمات نوین و دیجیتال به مشتریان خود بوده است، اولین همکار تجاری آفریقایی بی‌یان، SCI با بیش از 50 سال سابقه در ارائه خدمات بانکداری و مالی در جهت پیشی‌گرفتن در رقابت‌های تسخیر بازار منطقه و هم‌سوسازی با سرویس و تکنولوژی‌های نوین، در مارس 2014 به گروه بی‌یان پیوست. این قراردادها نمایانگر رشد سریع بین المللی بی‌یان در جهان است.

بی‌یان در جهت آشنایی و عمومی‌سازی دستاوردها و اهداف خود، به‌صورت دوره‌ای به برگزاری webinar‌های رایگان اقدام می‌كند. در این راستا آخرین وبینار برگزارشده در تاریخ 26 فروردین 93 به بررسی آخرین دستاورد بی‌یان در سال 2014 (حوزه سرویس 3.0) پرداخته است. این جلسه با حضور نزدیک به 100 نفر از اقصی نقاط جهان برگزار شد. پراکندگی حضور شرکت‌کنندگان در وبینار مذکور در تصویر زیر قابل ملاحظه است. براي کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به سایت Bian.org مراجعه کنید.

 مریم ادراکی/ کارشناس تحقیق و توسعه

منبع: ویژه‌نامه بانکداری الکترونیک عصر ارتباط، شماره 12