گزارش راه پرداخت از درآمد کارمزد 18 بانک‌ در شش‌ماهه اول 1402 / فاصله ۵۰درصدی بانک‌های ایرانی از بانک‌های اروپایی

نویسنده: مهسا طاعتی در تاریخ 20 آبان سال 1402 ساعت 11:55 0

کارشناسان معتقدند اصلاح ساختار و الگوی به‌کارگیری زیرساخت‌های فیزیکی و تقویت زیرساخت‌های الکترونیکی و انسانی می‌تواند بر افزایش درآمدهای غیرمشاع بانکی تأثیر داشته باشد. در این زمینه، بررسی «راه پرداخت» از صورت مالی منتشرشده از 18 بانک بورسی در شش‌ماهه منتهی به 1402/06/31 نشان می‌دهد با اینکه میزان درآمد بانک‌ها از کارمزد بیشتر شده و تقریباً 27 هزار میلیارد تومان درآمد از این محل کسب شده، اما میانگین درآمد بانک‌ها از کارمزد نسبت به کل درآمدها حدود 16 درصد است. این در حالی است که میانگین این رقم در بانک‌های اروپایی حدود ۳۲ درصد بوده و بانک‌های ایرانی در درآمد از کارمزد حدود ۵۰ درصد از بانک‌های اروپایی فاصله دارند.

طبق اطلاعات منتشرشده در کدال، بانک‌های دولتی همچون بانک ملت و تجارت در شش‌ماهه منتهی به 1402/06/31 با 5800 و 4900 میلیارد تومان بیشترین و بانک سرمایه با 25 میلیارد تومان کمترین درآمد از محل کارمزد را داشته‌اند. همچنین، بانک‌های پارسیان و رسالت با سهم 38 و 36درصدی بیشترین سهم درآمد کارمزد از کل درآمدهای عملیاتی نسبت به سایر بانک‌ها را به دست آورده‌اند.

به اعتقاد کارشناسان، عدم تمایل بانک‌ها به افزایش درآمد از محل کارمزد و نبود رقابت بین بانک‌ها برای ارائه خدمات به مشتریان دو پیامد منفی دارد؛ اولی ازبین‌رفتن رقابت سالم و شفاف برای ارائه خدمات به مشتریان و دیگری افزایش سهم درآمدهای مشاع از محل سود تسهیلات پرداختی به مشتریان که نتیجه آن افزایش نرخ سود تسهیلات خواهد بود.

کدام بانک‌ها درآمد بیشتری از کارمزد دارند؟

به همین منظور، در این گزارش به ارزیابی میزان درآمد خالص 18 بانک از کارمزد پرداخته شده است. درآمد عملیاتی بانک‌ها بر اساس گزارش عملکرد ماهانه آنها شامل چهار سرفصل درآمد از محل تسهیلات به مشتریان، درآمد از محل سپرده‌گذاری نزد همدیگر، درآمد اوراق بدهی، درآمد از محل سرمایه‌گذاری و درآمد کارمزد می‌شود که در این گزارش به نسبت خالص درآمد کارمزد به کل درآمد عملیات بانکی اشاره شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بانک ملت در بین 18 بانک رتبه اول در درآمدزایی از کارمزد را کسب کرده و در دوره منتهی به 1402/06/31 حدود 5800 میلیارد تومان درآمد کارمزد داشته که سهم آن از کل درآمد عملیاتی بانک 13 درصد بوده است. درآمد بانک تجارت نیز از محل کارمزد ارائه خدمات در پایان شهریورماه امسال به 4945 میلیارد تومان رسیده و 26 درصد از درآمد عملیاتی را شامل می‌شود.

بانک سرمایه نیز کمترین درآمد از کارمزد را داشته و در پایان شهریورماه ۱۴۰۲ معادل 25 میلیارد تومان از محل کارمزد خدمات درآمد داشته که فقط دو درصد درآمد عملیاتی بانک را پوشش می‌دهد.

علاوه بر این، در ادامه میانگین سهم درآمد کارمزد هر 18 بانک از کل درآمدهای عملیاتی آنها محاسبه شده و سپس از مجموع آنها میانگین درآمد بانک‌ها از کارمزد نسبت به کل درآمدها حدود 16 درصد آمده که سهم درآمد کارمزد بانک پارسیان و رسالت از کل درآمدهای این دو بانک در بین سایر بانک‌های مورد بررسی بیشتر است و رتبه اول و دوم را دارند.

سهم درآمد کارمزد بانک سرمایه، ایران‌زمین و آینده از کل درآمدهای آنها به ترتیب دو، سه و سه درصد است.

نکته دیگر بررسی اطلاعات کدال از درآمدهای بانک‌ها از کارمزد این است که با اینکه روند میزان درآمد از کارمزد افزایش یافته اما همچنان سهم کمی از کل درآمدهای عملیاتی دارد. این در حالی است که میانگین این رقم در بانک‌های اروپایی حدود ۳۲ درصد بوده و بانک‌های ایرانی در درآمد از کارمزد حدود 16درصد از بانک‌های اروپایی فاصله دارند.

در جدول زیر، اطلاعات 18 بانک از خالص درآمد کارمزد و جمع درآمدهای عملیاتی طبق اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای شش‌ماهه منتهی به 1402/06/31 (حسابرسی‌نشده) آمده است:

نام بانک	خالص درآمد کارمزد (دوره شش‌ماهه منتهی به 1402/06/31)	خالص درآمد کارمزد (دوره شش‌ماهه منتهی به 1401/06/31)	جمع درآمدهای عملیاتی (دوره شش‌ماهه منتهی به 1402/06/31)	سهم کارمزد از کل درآمدهای عملیاتی
ملت	5889 میلیارد تومان	3683 میلیارد تومان	43 هزار میلیارد تومان	13 درصد
تجارت	4945 میلیارد تومان	2775 میلیارد تومان	18 هزار میلیارد تومان	26 درصد
شهر	2883 میلیارد تومان	1206 میلیارد تومان	11 هزار میلیارد تومان	25 درصد
صادرات	2504 میلیارد تومان	1907 میلیارد تومان	20 هزار میلیارد تومان	12 درصد
پاسارگاد	2209 میلیارد تومان	1678 میلیارد تومان	18 هزار میلیارد تومان	12 درصد
اقتصاد نوین	1938میلیارد تومان	1122 میلیارد تومان	7 هزار میلیارد تومان	28 درصد
رفاه کارگران	1325 میلیارد تومان	667 میلیارد تومان	7121 میلیارد تومان	18 درصد
پارسیان	1321 میلیارد تومان	647 میلیارد تومان	3389 میلیارد تومان	38 درصد
رسالت	1151 میلیارد تومان	508 میلیارد تومان	3170 میلیارد تومان	36 درصد
سامان	576 میلیارد تومان	292 میلیارد تومان	4914 میلیارد تومان	11 درصد
آینده	558 میلیارد تومان	اعلام نشده	16 هزار میلیارد تومان	3 درصد
سینا	525 میلیارد تومان	320 میلیارد تومان	2598 میلیارد تومان	20 درصد
کارآفرین	389 میلیارد تومان	248 میلیارد تومان	2560 میلیارد تومان	15 درصد
خاورمیانه	353 میلیارد تومان	156 میلیارد تومان	2603 میلیارد تومان	13 درصد
پست‌بانک	336 میلیارد تومان	73 میلیارد تومان	3436 میلیارد تومان	9 درصد
دی	129 میلیارد تومان	115 میلیارد تومان	2166 میلیارد تومان	6 درصد
ایران‌زمین	124 میلیارد تومان	90 میلیارد تومان	3693 میلیارد تومان	3 درصد
سرمایه	25 میلیارد تومان	15 میلیارد تومان	1107 میلیارد تومان	2 درصد

بنابراین، سهم کم کارمزد از درآمدهای بانک‌های بورسی بیانگر این است که آنها رغبت کمی برای افزایش درآمد از کارمزد دارند و ترجیح‌شان درآمدزایی از محل تسهیلات و خریدوفروش املاک است. این در حالی است که بانکی‌ها همواره به نرخ کم کارمزدها انتقاد دارند.

حتی مسئولان بانک مرکزی نیز به سهم کم درآمدهای غیرمشاع به کل درآمدهای بانک‌ها انتقاد دارند و مهران محرمیان، معاون بانک مرکزی در سخنانی اعلام کرده بود که در جهان معمولاً نسبت درآمدهای غیرمشاع به کل درآمدهای بانک عدد قابل ملاحظه‌ای است. بر اساس گفته‌های این مسئول بانک مرکزی معمولاً این نسبت به 30 تا 50‌ درصد می‌رسد که به این معناست که حدود نیمی از درآمدهای آن بانک از طریق اخذ کارمزدها حاصل می‌شود؛ اما در ایران این عدد بسیار کمتر است و به حدود 10‌درصد می‌‌‌رسد.

او در این مصاحبه بیان کرده بود که مجموع هزینه‌‌‌ای که برای فعالیت‌های بانکداری الکترونیک توسط بانک‌ها پرداخت می‌شود از کارمزدی که از مشتریان اخذ می‌شود، بیشتر است و در نتیجه بانک‌ها، در زمینه بانکداری الکترونیک با ناترازی مواجه هستند که در این زمینه، بانک مرکزی در اردیبهشت‌ماه امسال کارمزد خدمات بانکی ریالی و الکترونیکی را به‌روزرسانی کرد.

علاوه بر این، به اعتقاد کارشناسان اصلاح ساختار و الگوی به‌کارگیری زیرساخت‌های فیزیکی و تقویت زیرساخت‌های الکترونیکی و انسانی می‌تواند تأثیر بسزایی بر افزایش درآمدهای غیرمشاع بانکی و افزایش سود خالص بانک داشته باشد.