گزارش راه پرداخت از درآمد کارمزد ۱۸ بانک‌ در شش‌ماهه اول ۱۴۰۲ / فاصله ۵۰درصدی بانک‌های ایرانی از بانک‌های اروپایی

کارشناسان معتقدند اصلاح ساختار و الگوی به‌کارگیری زیرساخت‌های فیزیکی و تقویت زیرساخت‌های الکترونیکی و انسانی می‌تواند بر افزایش درآمدهای غیرمشاع بانکی تأثیر داشته باشد. در این زمینه، بررسی «راه پرداخت» از صورت مالی منتشرشده از ۱۸ بانک بورسی در شش‌ماهه منتهی به ۱۴۰۲/۰۶/۳۱ نشان می‌دهد با اینکه میزان درآمد بانک‌ها از کارمزد بیشتر شده و تقریباً ۲۷ هزار میلیارد تومان درآمد از این محل کسب شده، اما میانگین درآمد بانک‌ها از کارمزد نسبت به کل درآمدها حدود ۱۶ درصد است. این در حالی است که میانگین این رقم در بانک‌های اروپایی حدود ۳۲ درصد بوده و بانک‌های ایرانی در درآمد از کارمزد حدود ۵۰ درصد از بانک‌های اروپایی فاصله دارند.

طبق اطلاعات منتشرشده در کدال، بانک‌های دولتی همچون بانک ملت و تجارت در شش‌ماهه منتهی به ۱۴۰۲/۰۶/۳۱ با ۵۸۰۰ و ۴۹۰۰ میلیارد تومان بیشترین و بانک سرمایه با ۲۵ میلیارد تومان کمترین درآمد از محل کارمزد را داشته‌اند. همچنین، بانک‌های پارسیان و رسالت با سهم ۳۸ و ۳۶درصدی بیشترین سهم درآمد کارمزد از کل درآمدهای عملیاتی نسبت به سایر بانک‌ها را به دست آورده‌اند.

به اعتقاد کارشناسان، عدم تمایل بانک‌ها به افزایش درآمد از محل کارمزد و نبود رقابت بین بانک‌ها برای ارائه خدمات به مشتریان دو پیامد منفی دارد؛ اولی ازبین‌رفتن رقابت سالم و شفاف برای ارائه خدمات به مشتریان و دیگری افزایش سهم درآمدهای مشاع از محل سود تسهیلات پرداختی به مشتریان که نتیجه آن افزایش نرخ سود تسهیلات خواهد بود.

---

کدام بانک‌ها درآمد بیشتری از کارمزد دارند؟

---

به همین منظور، در این گزارش به ارزیابی میزان درآمد خالص ۱۸ بانک از کارمزد پرداخته شده است. درآمد عملیاتی بانک‌ها بر اساس گزارش عملکرد ماهانه آنها شامل چهار سرفصل درآمد از محل تسهیلات به مشتریان، درآمد از محل سپرده‌گذاری نزد همدیگر، درآمد اوراق بدهی، درآمد از محل سرمایه‌گذاری و درآمد کارمزد می‌شود که در این گزارش به نسبت خالص درآمد کارمزد به کل درآمد عملیات بانکی اشاره شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بانک ملت در بین ۱۸ بانک رتبه اول در درآمدزایی از کارمزد را کسب کرده و در دوره منتهی به ۱۴۰۲/۰۶/۳۱ حدود ۵۸۰۰ میلیارد تومان درآمد کارمزد داشته که سهم آن از کل درآمد عملیاتی بانک ۱۳ درصد بوده است. درآمد بانک تجارت نیز از محل کارمزد ارائه خدمات در پایان شهریورماه امسال به ۴۹۴۵ میلیارد تومان رسیده و ۲۶ درصد از درآمد عملیاتی را شامل می‌شود.

بانک سرمایه نیز کمترین درآمد از کارمزد را داشته و در پایان شهریورماه ۱۴۰۲ معادل ۲۵ میلیارد تومان از محل کارمزد خدمات درآمد داشته که فقط دو درصد درآمد عملیاتی بانک را پوشش می‌دهد.

علاوه بر این، در ادامه میانگین سهم درآمد کارمزد هر ۱۸ بانک از کل درآمدهای عملیاتی آنها محاسبه شده و سپس از مجموع آنها میانگین درآمد بانک‌ها از کارمزد نسبت به کل درآمدها حدود ۱۶ درصد آمده که سهم درآمد کارمزد بانک پارسیان و رسالت از کل درآمدهای این دو بانک در بین سایر بانک‌های مورد بررسی بیشتر است و رتبه اول و دوم را دارند.

سهم درآمد کارمزد بانک سرمایه، ایران‌زمین و آینده از کل درآمدهای آنها به ترتیب دو، سه و سه درصد است.

نکته دیگر بررسی اطلاعات کدال از درآمدهای بانک‌ها از کارمزد این است که با اینکه روند میزان درآمد از کارمزد افزایش یافته اما همچنان سهم کمی از کل درآمدهای عملیاتی دارد. این در حالی است که میانگین این رقم در بانک‌های اروپایی حدود ۳۲ درصد بوده و بانک‌های ایرانی در درآمد از کارمزد حدود ۱۶درصد از بانک‌های اروپایی فاصله دارند.

در جدول زیر، اطلاعات ۱۸ بانک از خالص درآمد کارمزد و جمع درآمدهای عملیاتی طبق اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای شش‌ماهه منتهی به ۱۴۰۲/۰۶/۳۱ (حسابرسی‌نشده) آمده است:

نام بانک	خالص درآمد کارمزد (دوره شش‌ماهه منتهی به ۱۴۰۲/۰۶/۳۱)	خالص درآمد کارمزد (دوره شش‌ماهه منتهی به ۱۴۰۱/۰۶/۳۱)	جمع درآمدهای عملیاتی (دوره شش‌ماهه منتهی به ۱۴۰۲/۰۶/۳۱)	سهم کارمزد از کل درآمدهای عملیاتی
ملت	۵۸۸۹ میلیارد تومان	۳۶۸۳ میلیارد تومان	۴۳ هزار میلیارد تومان	۱۳ درصد
تجارت	۴۹۴۵ میلیارد تومان	۲۷۷۵ میلیارد تومان	۱۸ هزار میلیارد تومان	۲۶ درصد
شهر	۲۸۸۳ میلیارد تومان	۱۲۰۶ میلیارد تومان	۱۱ هزار میلیارد تومان	۲۵ درصد
صادرات	۲۵۰۴ میلیارد تومان	۱۹۰۷ میلیارد تومان	۲۰ هزار میلیارد تومان	۱۲ درصد
پاسارگاد	۲۲۰۹ میلیارد تومان	۱۶۷۸ میلیارد تومان	۱۸ هزار میلیارد تومان	۱۲ درصد
اقتصاد نوین	۱۹۳۸میلیارد تومان	۱۱۲۲ میلیارد تومان	۷ هزار میلیارد تومان	۲۸ درصد
رفاه کارگران	۱۳۲۵ میلیارد تومان	۶۶۷ میلیارد تومان	۷۱۲۱ میلیارد تومان	۱۸ درصد
پارسیان	۱۳۲۱ میلیارد تومان	۶۴۷ میلیارد تومان	۳۳۸۹ میلیارد تومان	۳۸ درصد
رسالت	۱۱۵۱ میلیارد تومان	۵۰۸ میلیارد تومان	۳۱۷۰ میلیارد تومان	۳۶ درصد
سامان	۵۷۶ میلیارد تومان	۲۹۲ میلیارد تومان	۴۹۱۴ میلیارد تومان	۱۱ درصد
آینده	۵۵۸ میلیارد تومان	اعلام نشده	۱۶ هزار میلیارد تومان	۳ درصد
سینا	۵۲۵ میلیارد تومان	۳۲۰ میلیارد تومان	۲۵۹۸ میلیارد تومان	۲۰ درصد
کارآفرین	۳۸۹ میلیارد تومان	۲۴۸ میلیارد تومان	۲۵۶۰ میلیارد تومان	۱۵ درصد
خاورمیانه	۳۵۳ میلیارد تومان	۱۵۶ میلیارد تومان	۲۶۰۳ میلیارد تومان	۱۳ درصد
پست‌بانک	۳۳۶ میلیارد تومان	۷۳ میلیارد تومان	۳۴۳۶ میلیارد تومان	۹ درصد
دی	۱۲۹ میلیارد تومان	۱۱۵ میلیارد تومان	۲۱۶۶ میلیارد تومان	۶ درصد
ایران‌زمین	۱۲۴ میلیارد تومان	۹۰ میلیارد تومان	۳۶۹۳ میلیارد تومان	۳ درصد
سرمایه	۲۵ میلیارد تومان	۱۵ میلیارد تومان	۱۱۰۷ میلیارد تومان	۲ درصد

بنابراین، سهم کم کارمزد از درآمدهای بانک‌های بورسی بیانگر این است که آنها رغبت کمی برای افزایش درآمد از کارمزد دارند و ترجیح‌شان درآمدزایی از محل تسهیلات و خریدوفروش املاک است. این در حالی است که بانکی‌ها همواره به نرخ کم کارمزدها انتقاد دارند.

حتی مسئولان بانک مرکزی نیز به سهم کم درآمدهای غیرمشاع به کل درآمدهای بانک‌ها انتقاد دارند و مهران محرمیان، معاون بانک مرکزی در سخنانی اعلام کرده بود که در جهان معمولاً نسبت درآمدهای غیرمشاع به کل درآمدهای بانک عدد قابل ملاحظه‌ای است. بر اساس گفته‌های این مسئول بانک مرکزی معمولاً این نسبت به ۳۰ تا ۵۰‌ درصد می‌رسد که به این معناست که حدود نیمی از درآمدهای آن بانک از طریق اخذ کارمزدها حاصل می‌شود؛ اما در ایران این عدد بسیار کمتر است و به حدود ۱۰‌درصد می‌‌‌رسد.

او در این مصاحبه بیان کرده بود که مجموع هزینه‌‌‌ای که برای فعالیت‌های بانکداری الکترونیک توسط بانک‌ها پرداخت می‌شود از کارمزدی که از مشتریان اخذ می‌شود، بیشتر است و در نتیجه بانک‌ها، در زمینه بانکداری الکترونیک با ناترازی مواجه هستند که در این زمینه، بانک مرکزی در اردیبهشت‌ماه امسال کارمزد خدمات بانکی ریالی و الکترونیکی را به‌روزرسانی کرد.

علاوه بر این، به اعتقاد کارشناسان اصلاح ساختار و الگوی به‌کارگیری زیرساخت‌های فیزیکی و تقویت زیرساخت‌های الکترونیکی و انسانی می‌تواند تأثیر بسزایی بر افزایش درآمدهای غیرمشاع بانکی و افزایش سود خالص بانک داشته باشد.