پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
امیر مهرابی، مدیر توسعه کسب‌وکار قسطا / دهه گذشته، دهه شکوفایی و رواج چشم‌گیر شرکت‌های لندتکی فعال در حوزه وام‌دهی همتا‌به‌همتا در دنیا بوده است. استارتاپ‌هایی نظیر لندینگ‌کلاب با تجربه رشدهای سریع و نمایی، به شرکت‌های بزرگ و معتبری تبدیل شدند که در اواسط دهه گذشته، سهام‌شان به‌صورت عمومی در بازارهای سهام نیز عرضه شده است.
این شرکت‌ها به‌صورت پلتفرمی کار می‌کنند و بستری برای اتصال مستقیم وام‌دهنده به وام‌گیرنده فراهم می‌آورند. به همین دلیل می‌توان ادعا کرد که یکی از مهم‌ترین ارزش‌افزوده‌های آنها، از بین‌‌بردن اصطکاک‌های موجود در شکل‌گیری این ارتباط است.
در حالی که پلتفرم‌های وام‌دهیP2P به وام‌گیرندگان و سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند مستقیم با هم ارتباط برقرار کنند، وظیفه حیاتی Underwriting را نیز بر عهده می‌گیرند. Underwriting یا پذیره‌نویسی به فرآیند ارزیابی اعتبار و توانایی مالی وام‌گیرنده اطلاق می‌شود که تعیین می‌کند آیا واجد شرایط دریافت وام هستند یا خیر و اگر واجد شرایط هستند، تحت چه ضوابطی واجد هستند (از واژه پذیره‌نویسی به جهت بسنده‌نبودن معنا استفاده نشده است).
از طریق Underwriting، این شرکت‌ها اعتبار وام‌گیرندگان را ارزیابی می‌کنند و بینش‌های ارزشمندی در مورد ریسک‌های موجود به وام‌دهندگان ارائه می‌دهند. این ارزیابی ریسک یک جنبه محوری وام‌دهیP2P است که بر تصمیمات آگاهانه وام‌دهنده تأثیر می‌گذارد و از مهم‌ترین ارزش‌های پیشنهادی این پلتفرم‌ها محسوب می‌شود.
با وجود عملکرد Underwriting، آنچه در نوع فعالیت این پلتفرم‌ها مشهود است، این است که براساس بینشی که در خصوص ریسک‌های موجود به وام‌دهنده داده‌اند، ریسک نکول وام‌گیرندگان را بر عهده نمی‌گیرند. این نقطه، یکی از چالش‌برانگیزترین نقاطی است که می‌تواند منجر به تفاوت مدل کسب‌وکاری لندتک‌ها در کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه شود.
در کشورهای توسعه‌یافته، به دلیل بلوغ سیستم‌‌های حقوقی و قضایی و جدیت در اعمال قانون که به شکل ویژه از آن به‌عنوان حاکمیت قانون (Rule of Law) یاد می‌شود، طلبکارها امید زیادی به احقاق حقوق‌شان دارند؛ برخلاف کشورهای در حال توسعه که بعضاً هزینه‌های زمانی و مالی طی‌کردن فرآیندهای وصول مطالبات بسیار زیاد است.
به همین سبب آنچه می‌تواند توسعه و رشد این کسب‌وکارها را در چنین اتمسفری تهدید کند، بی‌رغبتی وام‌دهندگان به فعالیت و وام‌دهی در این پلتفرم‌هاست. در واقع وام‌دهندگان تمایل ندارند خود را درگیر دردسرهای فراوان وصول مطالبات کنند. این تفاوت مهم می‌تواند منجر شود شرکت‌های لندتکی در کشورهای در حال توسعه مجبور شوند ارزش پیشنهادی دیگری را نیز به وام‌دهندگان ارائه دهند و به نحوی از انحاء، بازپرداخت پول او را تضمین کنند. پذیرش ریسک نکول از جانب لندتک‌ها، به نوبه خود موجب پیچیدگی بیشتر مدل کسب‌وکار و فرآیندهای اجرایی آنها می‌شود و با ایجاد موانع حقوقی، مالی و اعتباری، روند توسعه آنها را کند می‌کند.
لندتک و حل چالش‌های P2P
آنچه امروز در صنعت لندتک ایران شاهد آن هستیم، همین پدیده است. قریب به اتفاق شرکت‌های بزرگ و مطرح فعال در این صنعت، تجهیز منابع را از طریق منابع بانکی انجام می‌دهند و در این تعاملات، بخش قابل توجهی از ریسک نکول به این شرکت‌ها تحمیل می‌شود. آنچه فعالیت را برای لندتک‌ها دشوارتر می‌کند، منحصرشدن تأمین مالی از شبکه بانکی ناشی از برخی قوانین است.
در واقع یکی از گلوگاه‌های فعالیت در حوزه همتا‌به‌همتا برای لندتک‌ها این است که شائبه مداخله در نظام پولی و بانکی کشور در آن وجود دارد و می‌تواند تبعات جدی برای این کسب‌وکارها به همراه داشته باشد. در حالی که اگر این انحصار تأمین مالی از شبکه بانکی با تسهیل فعالیت‌های نوآورانه در عرصه‌هایی نظیر وام‌دهی همتا‌به‌همتا همراه شود، می‌تواند با افزایش عرضه منابع مالی، نرخ مؤثر تأمین مالی برای وام‌گیرندگان را بهبود دهد.
از سوی دیگر، توسعه این پلتفرم‌ها می‌تواند تأثیر بسزایی در فراگیری مالی بگذارد و شرایط منصفانه‌تری برای آحاد جامعه فراهم کند. همچنانکه طی سال‌های گذشته، با وجود محدودیت‌های موجود، بسیاری از مردم کشور که به دلیل عدم دسترسی به ضامن معتبر و بعضاً شاغل در بخش دولتی، از دریافت وام در تمام عمرشان محروم بوده‌اند، اکنون به یمن ظهور شرکت‌های لندتکی، توانسته‌اند از این خدمات مالی بهره‌مند شوند و بخشی از نیازهای خود را مرتفع کنند.
مزیت‌های لندتک در دوره کنونی
نکته حائز اهمیت دیگری که در خصوص مزیت توسعه این پلتفرم‌ها می‌توان از آن یاد کرد، این است که وام‌دهی به این شیوه، با خلق پول جدید همراه نیست. این دقیقاً عکس اتفاقی است که با وام‌دهی در شبکه بانکی رخ می‌دهد. از آنجا که وام‌دهی در شبکه بانکی با خلق پول جدید و به دنبال آن افزایش پایه پولی همراه است، می‌تواند منجر به تورم شود اما در وام‌دهی همتا‌به‌همتا، این اثر منفی حذف می‌شود.
آنچه بارقه‌های امید را برای شرکت‌های لندتکی زنده نگه داشته، به رسمیت شناختن و قانون‌گذاری پلتفرم‌های جمع‌سپاری مالی (Crowdfunding) و توسعه شرکت‌های فعال در این حوزه در سال‌های اخیر بوده است. هرچند فعالیت این شرکت‌ها همچنان با محدودیت‌های قابل توجهی روبه‌روست، اما نفس این اتفاق، حاکی از فهم و همراهی حاکمیت با نوآوری در عرصه‌های مالی است.
البته این نکته را باید در نظر داشت که توسعه وام‌دهی همتا‌به‌همتا، با ملاحظاتی در ابعاد مالی، اعتباری، حقوقی و شرعی همراه است که پرداختن به آنها و داشتن طراحی منسجمی برای رعایت آنها بسیار ضروری و مفصل است و در این مقال نمی‌گنجد.