پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
طبق آخرین آمار بانک مرکزی، تا پایان اردیبهشت ماه ۱۳۹۳، جمعا ۳۳.۵۱۷ دستگاه خودپرداز در کشور در حال ارائه خدمت به مردم هستند که از این تعداد تقریبا ۳۰ درصد آن، متعلق به دو بانک ملی و صادرات است. علاوه بر این، در بین ۳۱ بانک و موسسه مالیِ ایران، از ۶ بانک آماری ارائه نشده و تعداد دستگاه‌های خودپرداز آنها صفر بیان شده است.
طبق آخرین آمار بانک مرکزی که بر روی وب‌سایت این بانک منتشر شده، ۹ بانک از ۳۱ بانک و موسسه موجود تعداد خودپردازهای‌شان بیش از هزار دستگاه است، که به ترتیب بانک ملی ایران با ۶.۴۶۲ دستگاه، بانک صادرات ایران با ۴.۱۵۷ دستگاه، بانک ملت با ۳.۳۵۸ دستگاه، بانک تجارت با ۳.۲۸۰ دستگاه، بانک کشاورزی با ۲.۵۳۶ دستگاه، بانک سپه با ۲.۴۱۵ دستگاه، بانک مسکن با ۱.۷۱۸ دستگاه، بانک رفاه کارگران با ۱.۷۲۱ دستگاه، پست بانک ایران با ۱.۳۴۸ دستگاه و بانک سامان با ۱.۰۲۵ دستگاه در این فهرست جای دارند.
با دیدن این آمار یاد هر که بامش بیش، برفش بیشتر می‌افتیم؛ اما بگذارید نگاهی دقیق‌تر داشته باشیم. اگر تعداد دستگاه‌های خودپرداز هر بانک را با تعداد کارمندانش مقایسه کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟ طبق آخرین آمار موجود که مربوط به سال ۹۱ است بانک ملی با تعداد ۳۹.۵۳۴ کارمند در راس بانک‌های ایرانی از لحاظ تعداد کارمند قرار دارد. طبق همین آمار در سال ۹۱، تعداد کارمندان بانک سامان به ۲.۲۲۵ نفر می‌رسد. با توجه به دستوری که بانک مرکزی برای توقف افزایش شعب بانک‌ها در سال ۹۲ داده بود، اگر فرض این باشد که تعداد کارمندان این بانک‌ها تقریبا تغییر چشمگیری نداشته‌اند می‌توان گفت بانک ملی به ازای هر ۶ کارمند یک دستگاه خودپرداز دارد و بانک سامان به ازای هر ۲ کارمند یک دستگاه خودپرداز دارد.
.
بالاترین، الزاما بهترین نیست
در اینکه بانک ملی، بزرگترین بانک دنیای اسلام است، شکی نیست. اما این آمار نشان می‌دهد که بانک‌های جوان‌تر و کوچک‌تری همچون سامان در زمینه بانکداری الکترونیک عملکرد بهتری داشته‌اند. بانک ملی و بانک سامان هر دو فقط یک نمونه از بین بانک‌های کشور بودند و همین آمار را می‌توان برای دیگر بانک‌های کشور نیز ارائه کرد. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که بانک‌های بزرگ این کشور باید تکانی به خود بدهند و جایگاه واقعی خودشان در صنعت بانکداری الکترونیک کشور را پیدا کنند؛ نه اینکه خود را با بانک‌های جوان‌تر و کوچک‌تر مقایسه کنند و با نگاهی سطحی به آمار و ارقام، خود را قوی‌تر و تاثیرگذارتر بدانند. این فقط یک مقایسه ساده آماری بود؛ حتی می‌توان پا را فراتر از این گذاشت و بانک‌ها را از لحاظ تراکنش‌های موفق و ناموفق بر روی دستگاه‌های خودپرداز مقایسه کرد و دید دقیق‌تری نسبت به کیفیت خدمات بانک‌ها داشت؛ علاوه بر این، برای مقایسه بهتر بانک‌های از لحاظ کیفیت ارائه خدمات بانکداری الکترونیک می توان به سراغ خیلی از پارامترهای دیگر رفت؛ مثلا اینکه چند درصد مشتریان هر بانک از سیستم اینترنت بانک خود یا از سیستم همراه بانک خود استفاده می‌کنند.
.
این ۶ بانک خودپرداز ندارند؟
نکته دیگری که در آمار بانک مرکزی تحت عنوان «آمار ابزارها و تجهیزات پرداخت الکترونیک تا پایان اردیبهشت ماه ۱۳۹۳» وجود دارد عدد صفر جلوی تعداد دستگاه خودپرداز ۶ بانک از جمله بانک انصار، بانک ایران زمین، بانک خاورمیانه، بانک شهر، بانک قرض الحسنه رسالت و بانک قوامین است؛ عددی که کمی عجیب به نظر می‌آید. شواهد می‌گویند این بانک‌ها در حال حاضر مجهز به دستگاه‌های خودپرداز هستند و مردم از خدمات آنها هم استفاده می‌کنند. بنابراین لازم است آمار دقیق‌تری از تعداد دستگاه‌های خودپرداز از سوی بانک مرکزی ارائه شود تا بتوان دید روشنی نیز نسبت به این بانک‌ها در این حوزه داشت.
.
در دنیا چند خودپرداز داریم؟
طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی Retail Banking Research تعداد ۲،۶ میلیون دستگاه خودپرداز در سرتاسر دنیا نصب و در حال سرویس دهی به مردم هستند. این موسسه همچنین پیش بینی کرده است، که تا سال ۲۰۱۸ میلادی ۱.۱ میلیون دستگاه دیگر نیز بر این تعداد اضافه خواهد شد. لازم به ذکر است ۱.۲ درصد از کل دستگاه‌های خودپرداز جهان در ایران در حال ارائه خدمت هستند. با توجه به این که یک درصد جمعیت جهان در ایران زندگی می‌کنند این که نسبت جمعیت خودپردازهای ایران به جهان هم در همین حدود است منطقی به نظر می‌رسد. اما این ظاهر امر است. برای اطلاع از اصل ماجرا ادامه گزارش را بخوانید.
.
در دنیا هر۲.۷۷۰ نفر، یک خودپرداز
با در نظر داشتن این آمارِ دو میلیون و ششصد هزار دستگاه در دنیا و با توجه به اینکه جمعیت در حال حاضر دنیا حدود ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر است می‌توان به این نتیجه رسید که به ازای هر ۲.۷۷۰ نفر در دنیا یک دستگاه خودپرداز وجود دارد. توجه داشته باشید که این میانگین، تمام کشورهای توسعه نیافته، کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته را شامل می‌شود. نسبت‌ها این چنین باقی نمی‌ماند و با توجه به رشد دنیا در سال‌های آینده تغییرات وسیعی را شاهد خواهیم بود.
.
در ایران هر ۲.۳۲۷ نفر، یک خودپرداز
اگر با همین دید بخواهیم به ایران نگاه کنیم جمعیت در حال حاضر ایران نیز ۷۸ میلیون نفر است و طبق آخرین آمار بانک مرکزی ایران تا پایان فروردین ماه ۱۳۹۳ تعداد ۳۳.۵۱۷ دستگاه خودپرداز در شبکه بانکی ایران در حال سرویس دهی به مردم هستند. یعنی در ایران به ازای هر ۲.۳۲۷ نفر یک دستگاه خودپرداز وجود دارد. در نگاه اول آمار خوشحال کننده‌ای است، از این جهت که از میانگین جهانی ۴۴۳ نفر کمتر است. اما اگر این آمار را با یک کشور پیشرفته مثل آمریکا مقایسه کنیم اوضاع کمی فرق می‌کند.
.
در آمریکا هر ۷۵۷ نفر، یک خودپرداز
طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی The National ATM Council, Inc تعداد دستگاه‌های خودپرداز فعال در ایالت متحده آمریکا بیش از ۴۲۵ هزار دستگاه است. با وجود جمعیت ۳۲۲ میلیونی این کشور، می‌توان نتیجه گرفت که برای هر ۷۵۷ نفر یک دستگاه خودپرداز در این کشور وجود دارد.
.
راه دور است و بیابان در پیش
از مقایسه این آمار با آمار مشابه در کشورهایِ همسایه ایران و کشورهایِ خاورمیانه، متوجه می‌شویم ایران در جایگاهِ بهتری نسبت به این کشورها قرار دارد و این نشان می‌دهد که ایران در این زمینه در منطقه از دیگر کشورها جلو‌تر است و در اوضاع بهتری دارد. اما هنوز برای رسیدن یا نزدیک شدن به کشورهای پیشرفته‌ای همچون آمریکا راهی طولانی پیش رو داریم. راهی که پیمودنش به نفع همه مردم و بانک‌هاست؛ با این کار نه تنها بانک‌ها، هزینه‌های تمام شده خود را کاهش می‌دهند، بلکه می‌توانند به گستره بیشتری از مشتریان خدمات ارائه کنند. از طرف دیگر مشتریان نیز می‌توانند دسترسی زمانی و جغرافیایی بیشتر و بهتری به خدمات بانک‌ها داشته باشند.
رسول قربانی
منبع: هفته نامه عصر ارتباط؛ شماره ۶۶۱