صنعت بانکداری و پرداخت الکترونیک، بخش دوم

کارت های بانکی

انواع کارت

کارت­های بانکی معمولا به صورت پلاستیکی تولید می شود و حاوی اطلاعاتی در پشت و روی کارت می باشند.

در شکل زیر نمایی از پشت و روی کارت نشان داده شده است:

روی کارت:

در روی کارت بانکی، اطلاعاتی مانند نام بانک، نام دارنده کارت، تاریخ انقضا و همچنین شماره کارت چاپ می شود.

پشت کارت:

پشت کارت نیز معمولا حاوی یک کادر می باشد که در آن تصویر امضای دارنده کارت وجود دارد (Signature Pad) و علاوه بر آن ممکن است اطلاعاتی اضافی نیز برای اطلاع دارنده کارت، در آن چاپ شود.

کارت های اولیه تقریبا اطلاعاتی مانند اطلاعات فوق را داشتند. دستگاه هایی که در فروشگاه ها نصب می شدند Zip Zap و یا Imprinter بودند که شکلی شبیه شکل زیر داشتند:

در هنگام خرید داخل این دستگاه ها یک فرم سه نسخه ای که از طرف بانک به فروشنده داده می شد قرار می گرفت و از آنجا که مشخصات روی کارت همگی بصورت Emboss شده (حک شده بصورت برجسته) بود با فشردن Pump Handle (دسته ) دستگاه به سمت پایین، اطلاعات روی این سه برگ حک می شد.  خریدار این برگه ها را امضاء می کرد. و صاحب فروشگاه برای اطمینان از تعلق کارت به مشتری، امضای خریدار را با امضای موجود در پشت کارت مقایسه می کرد.

یک نسخه تحویل خریدار شده و در بازه های زمانی مشخص فروشنده نسخه دوم را به بانک جهت تسویه حساب ارائه می داد و نسخه سوم برای همیشه در اختیار فروشنده بود.

با گسترش صنعت IT روشها نیز بهینه تر شد، پس از مدتی دستگاه EFT-POS جای Imprinter ها را گرفت. مزیت این دستگاه این بود که به لطف پیشرفت های علم مخابرات و الکترونیک، در موقع انجام تراکنش (تبادل مالی) بوسیله مودم تعبیه شده در داخل آن قابلیت اتصال به سیستم های بانک را داشت.

هم چنین یکی از بزرگترین نقاط ضعف روش فوق، امکان جعل سهل و آسان کارت بود بدین ترتیب که چنانچه شخصی کارتی را به سرقت می برد و یا پیدا می کرد با جعل امضای صاحب اصلی کارت می توانست به رحتی از آن استفاده نماید، به کمک اتصال دستگاه به سیستم بانکی در موقع انجام تراکنش امکان شناسایی و تصدیق هویت دارنده کارت بصورت Online و با استفاده از رمز کارت میسر گردید.

با گسترش فرهنگ استفاده از کارت بجای پول نقد ؛ موجودیت های زیر در قالب شعب مجازی (Switch) بوجود آمدند:

۱)      سازمان پذیرنده: سازمانی که وظیفه آن جمع آوری تراکنش ها، نصب و نگهداری پایانه های فروش بود. (مدیریت ترمینال و پایانه )

۲)      سازمان صادر کننده: موجودیتی که وظیفه آن چاپ و توزیع کارت های مختلف و توزیع آن بین مشتریان بانکها بود.

۳)      سامانه اعتبارسنج: موجودیتی که وظیفه اش تصدیق هویت تراکنش، کارت و دارنده کارت بود.

در سال ۱۹۶۸ ، Don Wetzel به سفارش The Dallas Bank، اولین دستگاه پرداخت و دریافت کننده اتوماتیک وجوه (Automatic Teller Machine) را راه اندازی نمود. در آن زمان به علت هزینه بسیار بالای تجهیزات و قطعات کامپیوتری استفاده از ATM مقرون به صرفه نبود ولی با پیشرفت تکنولوژی و کاهش قیمتها استفاده از ATM برای عملیات روزمره و معمول مشتریان افزایش پیدا کرد. مشتریان با استفاده از کارت می توانستند پول نقد دریافت و واریز نمایند. با رشد صنعت بانکداری امکانات دیگری به این دستگاه نیز افزوده شد.

در سال دهه ۹۰ میلادی نیز برای اولین بار پرداخت از طریق اینترنت میسر شد. همزمان با گسترش اینترنت و نفوذ آن به خانه ها و سازمانها استفاده از این ابزار رشد چشمگیری یافت به گونه ای که اولین بانک مجازی نیز در سال ۱۹۹۹ در کانادا راه اندازی شد به گونه ای که مشتریان این بانک بدون نیاز به مراجعه فیزیکی به شعبه تمامی امور بانکی خود را بصورت مجازی (Virtual) و از طریق کامپیوتر و شبکه اینترنت به انجام می رساندند.

در علم بانکداری الکترونیک به ابزارهایی هم چون ATM، POS، Web Site ترمینال می گویند.

انجام یک تراکنش

در شبکه های پرداخت الکترونیک، به هر داد و ستد مالی که با ترمینال انجام شود، یک تراکنش گفته می شود.

روال انجام یک تراکنش شامل مراحل زیر می باشد:

۱. ارسال پیغام مالی به پذیرنده ترمینال

۲. انتقال پیغام به سامانه اعتبارسنجی توسط شبکه پدیرنده

۳. انتقال پیغام از اعتبارسنجی به بانک صادرکننده در صورت تائید آن

۴. پاسخ به پیغام توسط بانک صادر کننده

۵. انتقال پیغام به پذیرنده ترمینال

۶. انتقال پاسخ به ترمینال

هنگامی که شخص کارت را روی ترمینال می کشد. (یا وارد ترمینال می کند) ترکیبی از اطلاعات کارت، اطلاعات ترمینال و اطلاعات محیطی (ساعت، تاریخ و …) در کنار اطلاعات درخواست (مبلغ و …)، در قالب یک پیغام برای شبکه پذیرنده ارسال می گردند. (همواره آغاز گر تراکنش ترمینال بوده و کارت یکی از ملزومات انجام تراکنش می باشد.) شبکه پدیرنده پس از تایید اولیه تراکنش و تصدیق هویت ترمینال تراکنش را در قالب یک پیغام برای سامانه اعتبارسنجی ارسال می نماید. سامانه اعتبارسنجی، دستور انجام عملیات مالی را برای سیستم بانکی ارسال نموده و منتظر پاسخ می ماند، در هنگام برگشت مسیر تا ترمینال طی می شود.

جهت درک دقیق چگونگی انجام تراکنش نیاز به دانشتن انواع ارتباطات داریم.

بطور کلی انواع ارتباط به شرح زیر تقسیم بندی می شوند:

۱. برون خط(Offline): دو دستگاه بصورت زنده و در لحظه به یکدیگر مرتبط نبوده و هر از چند گاهی به یکدیگر متصل شده و اطلاعات بصورت یکجا رد و بدل می شود.

۲. برخط (Online)

    ۲-۱. Full Duplex: روی یک مسیر ارتباطی (مخابراتی) دو طرف می توانند همزمان با یکدیگر به ارسال و دریافت اطلاعات اقدام نمایند. ارتباط تلفنی ساده ترین مثال از یک ارتباط Full Duplex است. که در آنِ واحد دو نفر می توانند هم صدای یکدیگر را شنیده و هم با یکدیگر صحبت کنند.

۲-۲. Half Duplex: روی یک مسیر ارتباطی در هر لحظه یک طرف می تواند اطلاعات را ارسال و دیگری دریافت نماید. ارتباط دستگاه های بی سیم و یا آیفون های قدیمی از این نوع است.

۲-۳. Message: اطلاعات در یک طرف تجمیع شده و پس از تکمیل اطلاعات بصورت یکجا برای طرف مقابل ارسال می شود. جهت درک بهتر حالتهای استفاده از موبایل را در نظر بگیرید:الف) شما با استفاده از گوشی تلفن همراه خود، شماره دوست خود را شماره گیری کرده و با وی تحت یک ارتباط Full Duplex صحبت می کنید. ب) مطلبی را که قرار است به دوست خود بگویید از ابتدا تا انتها نوشته و پس از تکمیل آنرا بصورت SMS برای دوست خود ارسال می کنید. دوست شما نیز پاسخ خود را از ابتدا تا انتها نوشته و آنرا برای شما بصورت SMS ارسال می کند. این یک نمونه از ارتباط Online از نوع Message است. و تفاوت آن با انواع ارتباط های Online دیگر در این است که تمام اطلاعات مد نظر بصورت یکجا ارسال و دریافت می شود.