پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
راه پرداخت تجربه متقاضیان وام ازدواج را بررسی می‌کند / زوج‌های بدون پارتی ماه‌ها در صف انتظار
ماه‌ها انتظار برای گرفتن وام شروع یک زندگی؛ این خلاصه‌ای از وضعیت بیش از یک میلیون متقاضی وام ازدواج است. مشاهدات میدانی «راه پرداخت» از روند دریافت وام توسط متقاضیان وام ازدواج نشان می‌دهد شرایط سخت و طاقت‌فرسایی برای داشتن این وام وجود دارد که بدون کمک فردی آشنا در شبکه بانکی به سختی می‌توان همه مراحل را پشت سر گذاشت. طی یک سال اخیر این روند سخت‌تر هم شده؛ به طوری که صف متقاضیان ناکام از ۱۳ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۵۰ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. در این گزارش در گفت‌وگو با متقاضیان وام ازدواج تجربه آنها را از روند دریافت این وام بررسی کرده‌ایم و در ادامه با بررسی آماری به عملکرد شبکه بانکی کشور در ارائه وام ازدواج پرداخته‌ایم.
وام ازدواج یکی از تسهیلات تکلیفی بانک‌هاست که هرساله مبلغ و شرایط اعطای آن در لایحه بودجه کشور تعیین می‌شود و بانک‌ها مکلف به ارائه آن به متقاضیان واجد شرایط هستند. در یک سال اخیر طبق مصوبه مجلس مبلغ وام ازدواج افزایش یافته؛ هر زوجی که بعد از سال ۱۳۹۸ ازدواج کرده‌اند، تسهیلات ۱۸۰ میلیون تومانی می‌توانند دریافت کنند و برای زنان زیر ۲۳ سال و مردان زیر ۲۵ سال هم مبلغ تسهیلات ازدواج‌شان ۲۲۰ میلیون تومان تصویب شد.
الهه و خسرو زوج جوانی هستند که به تازگی موفق به اخذ وام ازدواج شدهاند. آنها در خصوص روند دریافت این وام به راه پرداخت می‌گویند که در ابتدای اقدام به اخذ وام متوجه شدیم بانک‌ها بسیار عقب‌تر از سایت ثبت دریافت وام قرض‌الحسنه ازدواج هستند. الهه می‌گوید سقف وام دریافتی در سایت ۱۸۰ میلیون ثبت شده که در شعبه انتخابی ما ابتدا نسبت به آن اظهار بی‌اطلاعی کردند و گفتند که این مبلغ به شعب ابلاغ نشده است.
بدون استفاده از کمک آشنایان موفق نمی‌شدم
الهه می‌گوید یکی از آشنایان من که معاون شعبه یکی از بانک‌های تهران است در روند اخذ این وام بسیار کمک‌کننده بود؛ به طوری که اگر آشنایی برای این کار نداشتم، باید زمان بسیار طولانی‌تری را برای دوندگی اخذ وام اختصاص می‌دادم.
به گفته او تعداد متقاضیان وام آنقدر زیاد است که حتی در شعبه نیز می‌توان متوجه این موضوع شد. الهه توضیح می‌دهد از آنجا که روند درخواست بسیار کند و تعداد فرم‌ها هم بسیار زیاد است مسئولان باجه معمولاً در روز نهایتاً به درخواست دو الی سه نفر رسیدگی می‌کنند. به گفته الهه این روند در مورد ضامن‌ها نیز وجود دارد که در مورد او چون فرد آشنا ضمانت را نیز بر عهده گرفته بود، روند اداری دریافت اطلاعات از ضامن حذف شده بود.
او می‌گوید بهتر است که اطلاعات مورد نیاز در یک فرم جامع از فرد دریافت شود، به جای اینکه در فرم‌های متعدد برای چندمین بار فرد مجبور شود که اطلاعات خود را وارد کند.
او می‌گوید آشنای من دقیقاً به من اطلاع می‌داد که چه روز و ساعتی در شعبه حاضر باشم، در غیر این صورت ممکن بود چندین بار مراجعه کنم و نتوانم کاری از پیش ببرم. او توضیح می‌دهد با این حال روزی که برای درخواست به شعبه مراجعه کردم نزدیک به چهار ساعت معطل شدم.
الهه به راه پرداخت توضیح می‌دهد که زن و مرد برای ازدواج هر کدام باید یک ضامن جداگانه معرفی کنند که یا کارمند رسمی باشد یا کاسب دارای جواز کسب و این در حالی است که این روزها به سختی می‌توان کسی را پیدا کرد که کارمند رسمی باشد.
بازنشستگان نیز می‌توانند ضامن این وام قرض‌الحسنه باشند اما الهه می‌گوید که بانک، بازنشستگان بالای ۶۵ سال را برای ضمانت قبول نمی‌کند. از طرفی مقدار مشخصی حقوق برای آنها تعیین شده که در غیر این صورت به عنوان ضامن پذیرفته نمی‌شوند.
یکی از شروط دریافت این وام، سابقه بیمه است؛ این در حالی است که وام ازدواج با سقف به ازای هر نفر ۲۲۰ میلیون تومان به مردان زیر ۲۵ سال و زنان زیر ۲۳ سال تعلق می‌گیرد که عموماً دانشجو هستند.
تلاش شعب برای منصرف‌کردن متقاضی وام ازدواج
فرنوش، زن دیگری که به تازگی ازدواج کرده به راه پرداخت می‌گوید قبل از درخواست تحقیقات زیادی انجام دادم که در چه بانک و شعبه‌ای اقدام کنم، اما مسئولان بانک تلاش زیادی در منصرف کردن من داشتند. او می‌گوید یکی از جملاتی که در پاسخ به پیگیری‌هایش از مسئولان بانکی شنیده این است که متقاضیانی که درخواست‌شان ثبت شده، هنوز وام درخواستی را دریافت نکرده‌اند. او می‌گوید که من متوجه شدم بانک‌ها بودجه کافی ندارند و از طرق مختلف سعی می‌کنند متقاضیان را پشیمان می‌کنند.
فرنوش توضیح می‌دهد مدارکی که از او خواسته‌اند شامل مواردی است که در ابلاغیه بانک مرکزی به آنها اشاره‌ای نشده؛ از جمله سابقه بیمه و گواهی اشتغال به کار.
ارائه مدرک صوری؛ نتیجه اجبار به اخذ گواهی اشتغال به کار
فرنوش می‌گوید مسئولان شعب در پاسخ به این سؤال که اگر من زن خانه‌دار باشم چگونه گواهی اشتغال به کار و سابقه بیمه ارائه دهم پاسخ می‌دهند که در این صورت امتیاز شما کم می‌شود و ممکن است وام به شما تعلق نگیرد. این در حالی است که فرنوش و همسرش هر دو فریلنسر هستند و در نهایت مجبور به ثبت گواهی اشتغال به کار صوری شدهاند.
او می‌گوید به نظر می‌رسد بانک‌ها یک سیستم امتیازدهی برای خود دارند که بر اساس تمکن مالی متقاضی، تصمیم می‌گیرند به چه کسانی وام ازدواج بدهند.
فرنوش می‌گوید که در نهایت یکی از شعب بانک مد نظرشان را که هم در آن آشنا داشتند و هم وام ازدواج می‌داد، انتخاب کردند. او می‌گوید یکی از مدارک لازم برای این وام ارائه چک است که نه او و نه همسرش گردش مالی لازم را برای دریافت چک نداشتند و چون به فرد آشنا مراجعه کرده بودند شعبه از دریافت چک صرف نظر کرده بود.
فرنوش تأکید می‌کند که ضامن نیز یکی دیگر از دردسرهای دریافت این وام بود. به گفته او ضامن اول آنها به این دلیل که گواهی کسر از حقوق او منوط به صدور اجرائیه بود از سمت بانک پذیرفته نشد.
مقایسه روند سه‌ساله وام ازدواج
بر اساس آمار بانک مرکزی در فروردین‌ماه سال ۱۴۰۲ در مجموع هزار و ۶۲۷ میلیارد تومان وام ازدواج در سیستم بانکی کشور پرداخت شده که ۲۸۶ میلیارد تومان بیشتر از فروردین‌ماه سال ۱۴۰۱ است.
طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس در هشت‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ در مجموع یک میلیون و ۱۵۵ هزار نفر متقاضی دریافت این تسهیلات بوده‌اند که از این تعداد تنها ۴۶ درصد متقاضیان موفق به دریافت تسهیلات شدهاند. شبکه بانکی در مجموع در سال ۱۴۰۱ به ۸۹۶ هزار و ۵۲ نفر، مبلغ ۱۲۳ هزار میلیارد تومان وام ازدواج پرداخت کرده است. بر اساس آمار سازمان ثبت‌احوال کشور در ۹ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ در مجموع ۳۹۱۶۴۹ ازدواج ثبت شده است.
تعداد دریافت‌کنندگان این تسهیلات در سال ۱۴۰۰ معادل ۹۲۴ هزار و ۱۴۴ نفر بود و طبق آمار معاون امور جوانان وزیر ورزش و جوانان در سال ۱۴۰۰، حدود ۸۷ درصد متقاضیان وام ازدواج موفق به دریافت این وام شدهاند. بر اساس آمار سازمان ثبت احوال کشور در سال ۱۴۰۰ در مجموع ۵۶۸ هزار و ۵۴۵ ازدواج و در ۹ ماهه اول سال ۴۴۱ هزار و ۷۶۰ ازدواج ثبت شده است.
همچنین به گفته رئیس کل وقت بانک مرکزی در سال ۱۳۹۹ میزان وام ازدواج پرداختی توسط نظام بانکی در سال ۱۳۹۹ با ۶۵ درصد رشد نسبت به سال 1398 به ۴۳ هزار میلیارد تومان رسید. بانک‌ها در سال ۹۸ معادل ۲۶ هزار و ۳۳۴ میلیارد و ۲۷۴ میلیون تومان وام قرض‌الحسنه ازدواج پرداخت کرده‌اند.
یکی از اهداف تسهیلات ازدواج، افزایش آمار ازدواج در کشور است؛ اما آمار ازدواج ثبت‌شده در سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۱ با وجود افزایش افزایش مبلغ وام‌ها تعداد ازدواج‌ها کاهش قابل توجهی داشته است.
صف ناکامان هر سال طولانی‌تر می‌شود
مقایسه این آمار نشان می‌دهد که آمار متقاضیان وام ازدواج در سال ۱۴۰۱ با وجود کاهش تعداد قابل توجه ازدواج‌ها نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۲۳۰ هزار مورد افزایش داشته است. این در حالی است که تنها ۱۳ درصد از متقاضیان وام ازدواج در سال ۱۴۰۰ موفق به دریافت وام نشده بودند و این آمار با افزایش سقف وام و افزایش تعداد متقاضیان در سال ۱۴۰۱ با وجود افزایش نه‌چندان زیاد متقاضیان نسبت به سال ۱۴۰۰ به ۵۰ درصد رسیده است.
| سال | تعداد وام پرداخت‌شده | مجموع وام‌های پرداخت‌شده | درصد تغییر سالانه مبلغ وام‌های پرداخت‌شده |
| ۱۴۰۰ | ۹۲۴۱۴۴ نفر | ۸۰ هزار میلیارد تومان | ۸۶ درصد افزایش |
| ۱۴۰۱ | ۸۹۶۰۵۲ نفر | ۱۲۳ هزار میلیارد تومان | ۵۳ درصد افزایش |
| سال | تعداد متقاضیان وام | تعداد وام‌های پرداخت‌شده | درصد ناکامان دریافت وام | تعداد ازدواج‌های ثبت شده | درصد تغییر تعداد ازدواج‌ها نسبت به سال گذشته |
| ۱۴۰۰ | یک میلیون و ۷۲۸ هزار نفر | ۹۲۴۱۴۴ | ۱۳ | ۴۴۱۷۶۰ | ۲ درصد افزایش |
| ۱۴۰۱ | یک میلیون و ۱۵۵ هزار نفر | ۵۳۳۳۷۷ | ۵۴ | ۳۹۱۶۴۹ | ۱۱ درصد کاهش |
** آمار سال ۱۴۰۱ مربوط به هشت‌ماهه اول این سال است.
**به دلیل در دست نبودن آمار ازدواج در زمستان ۱۴۰۱، آمار سه فصل ابتدایی سال‌ها مقایسه شدهاند
مقایسه دو جدول بالا نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۱ مبلغ وام‌ها ۵۳ درصد افزایش داشته، اما تعداد متقاضیانی که نتواسته‌اند وام ازدواج بگیرند از ۱۳ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۵۴ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی در اظهار نظری در ۲۷ اردیبهشت‌ماه سال جاری اعلام کرد که تعداد متقاضیان وام ازدواج بسیار بیشتر از سقف قانونی است. فرزین اعلام کرد که سال گذشته تمام میزانی را که قانون تعیین کرده بود پرداخت کردیم.
مقایسه آمار سال ۱۴۰۰ تا به این لحظه نشان می‌دهد متقاضیان تسهیلات تکلیفی وام ازدواج بانک‌ها هر سال افزایش می‌یابد و بر اساس مشاهده میدانی از تجربیات متقاضیان بانک‌ها تمایل چندانی به پرداخت این تسهیلات ندارند و هرساله صف متقاضیان ناکام بیش از پیش می‌شود.
