پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مدیرعامل شرکت گسترش فناوری نوین، دستیابی به اکوسیستم بانکداری دیجیتال را در گرو جدی‌گرفتن رگولاتوری مشارکت، افزایش مشارکت بازیگران خرد و نظام هویت دیجیتال و هم‌پیمانی بین بانک‌ها و بازیگران غیربانکی می‌داند.
به گزارش پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، مصطفی امینی با اذعان به الزام استقرار اکوسیستم بانکداری دیجیتال در کشور گفت: «در ذات اکوسیستم دیجیتال مفاهیمی نهفته همچون گشودگی، شفافیت، اعتماد، مشارکت و هویت دیجیتال وجود دارد که شرایط هر کدام از این شاخص‌ها در نظام بانکی، توصیف‌کننده میزان موفقیت ما در مسیر تحقق بانکداری دیجیتال است. در اکوسیستم‌های دیجیتال موضوع تعامل بسیار مهم است. اگر بانک‌های ما با هر کدام از نهادهای مالی گشودگی استراتژیک داشته باشند، فرایندهای خود را برای بازیگران بیرونی باز کرده و بازیگران خرد را به رسمیت بشناسند و با کارگزاری‌ها، بیمه‌گذارها، اپراتورهای مخابراتی و سایر بازیگران، هم‌پیمانی هویت داشته باشند، می‌توان گفت در مسیر توسعه اکوسیستم دیجیتال حرکت می‌کنیم.»
امینی در پاسخ به این سؤال که بانکداری دیجیتال در کشور در چه شرایطی قرار دارد؟ گفت: «در حال حاضر در بخش‌هایی مانند احراز هویت غیرحضوری و هم‌پیمانی هویت دیجیتال بین اپراتورهای مخابراتی و بانک‌ها تلاش‌های خوبی صورت گرفته و باید این مسیر را ادامه داد و از هرگونه عقب‌گرد پرهیز کرد؛ چراکه تداوم این رویه، ضامن تاب‌آوری کسب‌وکارهای دیجیتال و در ادامه توسعه اقتصاد دیجیتال در ایران است.»
مدیرعامل شرکت گسترش فناوری نوین وضعیت اکوسیستم بانکداری دیجیتال در ایران را «در حال رشد و تلاش» نامید و اظهار داشت: «لازم است به‌منظور دستیابی به هدف‌گذاری‌های انجام‌شده، رگولاتوری مشارکت، افزایش مشارکت بازیگران خرد و نظام هویت دیجیتال و هم‌پیمانی بین بانک‌ها و بازیگران غیربانکی را جدی گرفت.»
امینی در ادامه، جایگاه ارزش‌آفرینی دیجیتال در توسعه پایدار را تشریح کرد و گفت: «ما نمی‌توانیم در حوزه کسب‌وکار دیجیتال صرفاً به موضوع خلق ارزش بپردازیم. با وجود اهمیت خلق ارزش در بانکداری دیجیتال و تبدیل داده‌ها به ارزش از طریق فناوری‌های دیجیتال مانند هوش مصنوعی و بلاکچین و دیگر سازوکارهای دیجیتال در دنیا، بر این باورم اگر بخواهیم ارزش‌آفرینی دیجیتال از نوع ارزش‌آفرینی پایدار کسب کنیم، باید خلق ارزش، تحویل دیجیتال ارزش و کسب دیجیتال ارزش را در کنار یکدیگر داشته باشیم. در این صورت است که در مسیر ارزش‌آفرینی پایدار قرار می‌گیریم. نسبتی که بین سه عنصر «خلق ارزش»، «تحویل دیجیتال ارزش» و «کسب دیجیتال ارزش» با توسعه پایدار وجود دارد، نهفته در تفکر اکوسیستمی است که منجر به افزایش تاب‌آوری کسب‌وکارهای دیجیتال خواهد شد.»
به گفته امینی، توسعه اکوسیستم بانکداری دیجیتال نیازمند تعامل صنعت بانکداری با صنایع همسایه خود است. او صنایع مالی دیجیتال شامل بورس، مالیات، بیمه و پرداخت، صنعت تلکام شامل اپراتورهای مخابراتی سیار و صنعت خرده‌فروشی مانند همه کسب‌وکارهایی که با انبوه مشتریان خرد و بی‌شمار تراکنش‌های خرد سروکار دارند را از مهم‌ترین صنایع همسایه صنعت بانکداری معرفی کرد و گفت: «به طور خاص جانمایی صنعت بانکداری در تعامل با صنایع خرد بسیار مهم و تعیین‌کننده است. اکوسیستم بانکداری دیجیتال باید در تمامی مراحل زنجیره تأمین حاضر بوده و نقش مؤثری ایفا کند. علاوه بر این صنعت بانکداری دیجیتال می‌تواند در بستر بانکداری شرکتی در زنجیره تأمین صنایع بزرگ حاضر شود و خدمات ارائه کند.»
امینی اصلی‌ترین چالش در مسیر توسعه اکوسیستم بانکداری دیجیتال را خلأ رگولاتوری میان‌صنعتی دانست: «در حال حاضر هر کدام از صنایع برای خود رگولاتوری مرکزی دارند. مثلاً در صنعت بانکداری بانک مرکزی، در صنعت بیمه، بیمه مرکزی و در صنعت تلکام، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان تنظیم مقررات نقش رگولاتور اصلی را ایفا می‌کنند. بانکداری دیجیتال نیز نیازمند رگولاتوری ویژه‌ای به نام رگولاتوری میان‌صنعتی است. برای ایجاد یک رگولاتوری میان‌صنعتی در گام اول باید فناوری‌های رگولاتوری را توسعه دهیم و در گام دوم نهادهایی مانند شورای عالی فضای مجازی یا نهادی مشابه داشته باشیم که بتواند نقاط قوت و ضعف و فواید و مضرات فرایندها را برای چند صنعت به طور هم‌زمان بررسی کند. در این نمونه از رگولاتوری به‌جای رگولاتوری سیلویی، یک رگولاتوری مشارکتی و میان‌صنعتی خواهیم داشت که عملکرد مناسب‌تری از سایر رگولاتورهای تخصصی دارد.»
لزوم توجه به تجربه سایر کشورها
امینی در ادامه نقش بازیگران جدید حوزه بانکداری دیجیتال؛ اعم از فناوران مالی، اپراتورها و پلتفرم‌ها را در گذار از کسب‌وکار سنتی مهم ارزیابی کرد و گفت: «انتظار می‌رود به هر میزانی که به سمت اکوسیستم بانکداری دیجیتال حرکت می‌کنیم، درآمدهای کارمزدی بانک‌ها ارتقا پیدا کند و درواقع باید درآمدهای کارمزدی و غیرمشاع مقدمه‌ای باشند برای درآمدهای مشاع. هنوز ۸۰ درصد از منابع بانک‌ها مشاع و از جنس رفتارهای سنتی بانک‌هاست. در حالی که این قاعده باید در اکوسیستم بانکداری دیجیتال تغییر یابد و نقش نظام‌های کارمزدی افزایش پیدا کند. علاوه بر این هم‌درآمدی نیز معنا پیدا کند؛ مثلاً اپراتور مخابراتی سیار و یک بانک به فکر تسهیم درآمد باشند نه فکر تصاحب انحصاری آن. این رویه در ایران در حال شکل‌گیری است، اما جای کار دارد.»
او اضافه کرد: «در حوزه بانکداری دیجیتال باید دید که در مورد چه نوع عملیات بانکی (عملیات ارزی، ریالی یا عملیات کریپتویی) بحث می‌کنیم. به نظر می‌رسد دامنه عملیات بانکی با ظهور ریال دیجیتال گسترده‌تر شده و این وضعیت، فرصتی برای ارزش‌آفرینی دیجیتال مبتنی بر کریپتو و قراردادهای هوشمند است که باید آن را مدیریت کرد. از سوی دیگر باید بدانیم در مورد چه قلمرو جغرافیایی (داخلی یا بین‌المللی) در بانکداری دیجیتال صحبت می‌کنیم. واقعیت این است که عمده تلاش صورت‌گرفته در حوزه ارزش‌آفرینی دیجیتال، مربوط به بانکداری خرد است. جا دارد ارزش‌آفرینی دیجیتال را در قالب نئوبانکداری ارزی در حوزه بانکداری بین‌الملل و نظام‌های دیجیتال توسعه دهیم. در بخش بانکداری دیجیتال، تلاش‌های قابل‌قبول و فراوانی در حوزه بانکداری خرد و خرده‌فروشی انجام شده، ولی تا رسیدن به نقطه ایده‌آل راه زیادی مانده و هنوز این زمینه به درجه بلوغ نرسیده‌ایم. بر این باورم که ارزش‌آفرینی دیجیتال در این بخش فضای بیشتری برای ظهور و بروز خواهد داشت.»
امینی توجه به تجربه کشورهای دیگر در بخش توسعه اکوسیستم ارزش‌آفرینی دیجیتال را مهم خواند و توضیح داد: «طی شش سال اخیر در غرب آسیا، در امارات متحده عربی، پلتفرم های بانکداری دیجیتال و نئوبانک‌ها رشد قابل‌توجهی داشته‌اند که خدمات متنوعی را به مشتریان ادامه می‌دهند. اگر بخواهیم فراگیری مالی را افزایش دهیم، لازم است اکوسیستم بانکداری دیجیتال را گسترش دهیم. امارات از طریق تفکر پلتفرمی در دولت خود توانست سرمایه‌های مالی قابل‌توجهی جذب کند و فراگیری مالی دیجیتال را ارتقا دهد و حتی بخشی از خدمات بانکداری عمده‌فروشی، جلسات B2B و بانکداری عمده‌فروشی را از طریق اکوسیستم آبر (ABER) به عربستان ارائه کند.»
گفتنی است نهمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت با موضوع ارزش‌آفرینی دیجیتال در روزهای یکم و دوم اسفند سال جاری در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد تهران برگزار خواهد شد. در این همایش به‌موازات سخنرانی‌ها، میزگردها و کارگاه‌های علمی، جشنواره «نوربخش» جهت انتخاب و معرفی نوآوری‌های برتر بانک‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، همچنین نمایشگاهی تخصصی جهت معرفی جدیدترین دستاوردهای بانک‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات مرتبط برگزار می‌شود.
