پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
عکس: بهار اصلانی
مدیر پروژه سامانه سماح در گفت‌وگو با راه پرداخت از آمار سالانه سفر به عراق گزارش داد / ثبت 3 میلیون و 327 هزار درخواست اعزام زائران اربعین در سال 1401
سفر به عراق در دوره اربعین امسال بعد از گذشت دوره شیوع کرونا، پرترددتر از سال‌های قبل بود و کانون مرکزی انجام امور زائران در پلتفرم سامانه سماح انجام شد؛ سامانه‌ای که هفت سال پیش زمانی که راه‌اندازی شد، قرار بود فقط یک ثبت‌نام اولیه برای زائران انجام دهد، اما حالا تبدیل به یک پروژه ملی شده که هر زائری برای رفتن به عراق باید از طریق آن اقدام کند. به گفته احسان محمدی، مدیر پروژه سامانه سماح، امسال این سامانه حدود سه میلیون و 327 هزار نفر درخواست ثبت‌نام و حدود دو میلیون و 820 هزار ثبت‌نام نهایی همراه با پرداخت برای زائران اربعین داشته است.
سامانه سماح؛ از یک ثبت‌نام ساده تا تبدیل‌شدن به یک پروژه ملی
هفت سال از راه‌اندازی سامانه سماح می‌گذرد و از سال 97 این سامانه وارد فاز جدیدی از روند عملیاتی خود شده است. احسان محمدی که پنج سالی است مدیر پروژه سماح است، در گفت‌وگو با «راه پرداخت» از فازهای زمانی و محتوایی مختلف این سامانه می‌گوید و از دو لایه پنهان سامانه سماح که در دید کاربران عمومی قرار ندارد، اما نقطه تمایز این سامانه به شمار می‌رود، صحبت می‌کند.
احسان محمدی صحبت‌های خود را با معرفی سامانه سماح آغاز کرد و گفت: «ما در هلدینگ داده‌ورزی سداد از طرف بانک ملی ایران مأمور هستیم به سازمان حج‌وزیارت به‌عنوان یک مشتری ویژه سرویس دهیم که بخشی از این سرویس در قالب سامانه سماح در اختیار کاربران قرار گرفته است. در واقع سماح از سال 94 کلید خورد. ابتدا بهصورت یک اپلیکیشن به‌منظور پیش‌ثبت‌نام اولیه زائران و در ادامه و خصوصاً از سال 97 تبدیل به یک پروژه در سطح ملی شد. روند رفتن زائران به عراق تاکنون در زمینه بیمه و ویزا در سال‌های متوالی مدل‌های مختلفی داشته که ما همه آنها را در قالب سامانه سماح تجمیع کردیم و از سال 97 استفاده از این سامانه قوت گرفت. در آن زمان یک میلیون و 700 هزار نفر ثبت‌نام داشتیم و به کمک شرکت‌های استانی سازمان حج‌وزیارت و زیرسیستم کارگزاران سامانه سماح و رابطین سفارت عراق براساس درخواست کشور عراق ویزا از سفارت عراق تهیه می‌شد.»
او ادامه داد: «سال 98 طبق توافق با عراق ویزا برداشته شد و آن سال بیشترین تعداد زائران جهت ثبت‌نام در سامانه را داشتیم که بالغ بر 5/3 میلیون نفر بود. سال 99 دوره اپیدمی کرونا بود که به‌واسطه شرایط، پیاده‌روی اربعین با دستور مراجع ذی‌صلاح انجام نشد. سال 1400 هم سهمیه ثبت‌نام حدود 40 هزار نفر بود و تعداد خیلی محدودی به عراق رفتند. تا اینکه به سال 1401 رسیدیم.
امسال پیش‌بینی می‌کردیم حجم مراجعات با توجه به برگزارنشدن آزاد سامانه سماح و مرکزیت این سامانه بسیار بالا باشد؛ درنتیجه تدابیری برای مواجهه با این حجم از مراجعات به سامانه اندیشیده بودیم که نتیجه آن قطع‌نشدن سامانه در زمان سرویسدهی به زائران محترم بود. بیش از 18000 کاربر هم‌زمان برای سرویسدهی در ساعات پیک سامانه مراجعه می‌کردند. ساعت 10 صبح و 7 عصر تعداد درخواست‌های ما زیاد بود و در ساعات ترافیک سامانه هم آمادگی داشتیم بدون قطعی به تمامی درخواست‌ها پاسخ دهیم.»
طبق آمار مدیر سامانه، در مجموع امسال حدود سه میلیون و 327 هزار درخواست ثبت‌نام و حدود دو میلیون و 820 هزار ثبت‌نام نهایی در سامانه سماح انجام شده که این ثبت‌نام‌ها شامل یک میلیون و 700هزار گروه ثبت‌نامی است: «در واقع مدلی که ما در سامانه سماح طراحی کردیم، این است که مردم باید بهصورت گروهی در دوره اربعین به عراق سفر کنند.»
سامانه سماح بخش مرکزی ثبت‌نام سفر به عراق برای روزهای اربعین است و هر زائری برای رفتن به کشور عراق باید از این سامانه مجوز دریافت کند. به گفته محمدی، این سامانه به وزارت کشور متصل است. نتیجه این ارتباط، سرویسدهی به تمامی ارگان‌های مشارکت‌کننده در ساماندهی پیاده‌روی اربعین است.
مدیر پروژه سماح درباره نوع اطلاعات دریافتی و استعلامات سامانه سماح توضیح داد: «در زمینه استعلامات، استعلام ثبت احوال و واکسیناسیون را داریم. احراز هویت صرفاً با کد ملی و شماره شناسنامه افراد رخ می‌دهد و سیم‌کارت باید به نام خود فرد باشد، البته فرد همراه با هم‌گروهی‌های خود تا چهار نفر می‌توانند شماره تلفن همراه تکراری ثبت کنند.»
نصف‌شدن حجم سفر حج در سال‌های کرونا
سفر زیارتی به عراق جزو سفرهای محبوب گروهی از مردم در ایران است؛ اما طی دوره شیوع کرونا به شکل چشمگیری تعداد سفرها کاهش داشت. محمدی درباره آمار این دوره عنوان کرد: «هلدینگ سداد تأمین‌کننده خدمات نرم‌افزاری سازمان حج‌وزیارت است. ما از حجم گردش مالی در این زمینه اطلاعاتی در دست نداریم، اما هر سال حدود 80 هزار نفر برای حج تمتع به کشور عربستان سفر می‌کنند؛ اما امسال این عدد به 35 هزار نفر رسیده است. در دوره کرونا هم دو سال؛ یعنی سال 1399 و 1400 سفر به حج نداشتیم و از سال‌های آتی هم بستگی به تصمیم عربستان دارد. برای سفر زیارتی به عراق هم در دوره کرونا یک سال هیچ سهمیه‌ای نداشتیم و در سال 1400 هم سهمیه ما فقط 40 هزار نفر بود، در حالی که امسال این عدد بالغ بر دومیلیون و 800 هزار نفر بود.»
محمدی درباره اینکه چرا سامانه سماح فقط خدمات مربوط به اربعین را ارائه می‌دهد و چرا به‌عنوان یک آیکون در سامانه جامع حج‌وزیارت جا نگرفت، توضیح داد: «سازمان حج چند سرویس جداگانه دارد که برای هر کدام از آنها یک سامانه وجود دارد و تجمیع آنها شاید به مذاق کاربران چندان خوش نیاید. سامانه سماح صرفاً برای ثبت‌نام سفر به عراق در دوره اربعین است. البته ما در شعب بانک ملی هم برای سفر حج به زائران سرویس می‌دهیم؛ اما این اپلیکیشن سماح فقط برای اربعین است. در واقع سماح فقط یک اپلیکیشن نیست؛ بلکه یک فروشگاه است، اما تمامی خدمات آن را کاربر نمی‌تواند در نگاه اول ببیند. به لحاظ فنی این سامانه را طوری طراحی کرده‌ایم که هر خدماتی را که زائر برای رفتن به زیارت نیاز دارد، از طریق سامانه سماح می‌تواند تأمین کند. در حال حاضر هم خرید بیمه بهصورت اتوماتیک برای کاربر وجود دارد و بهصورت اجباری این خدمات از سوی کاربر خریداری می‌شود.»
او ادامه داد: «همچنین تا قبل از این زائران باید برای دریافت ویزا و ملزومات سفر به عراق سراغ کارگزاران می‌رفتند، اما اکنون سامانه سماح خودش این فرایند را بهصورت خودکار انجام می‌دهد؛ بنابراین سماح بهصورت فنی تمامی امکانات و ملزومات سفر به عراق را دارد و بسته به سیاست آن سال مانند الزام ویزا می‌تواند تمامی این امور را انجام دهد.»
نقطه تمایز سماح، بک‌آفیس آن است
مدیر پروژه سماح در این گفت‌وگو همچنین از دو سطح پنهان این سامانه از دید کاربر عمومی خبر داد و این دو سطح را نقطه تمایز و مزیت این سامانه ذکر کرد.
او توضیح داد: «سامانه سماح به لحاظ بصری به جز لایه اولیه که کاربران می‌توانند آن را ببینند، دو لایه دیگر نیز دارد. یک سطح آن مربوط به مدیریت سامانه است و بر اساس آن در واقع تنظیمات دوره پیاده‌روی مورد نظر با توجه به شرایط آن سال تعریف می‌شود، پرداخت واریزی منصرفین از دیگر خدمات این سطح است و روش پرداخت بین‌بانکی و شماره شبا و نقدی از سوی شعب موجود است. اطلاعات موکب نیز از دیگر اطلاعات ثبت‌شده در این سامانه است. ورودی این اطلاعات در واقع از سوی خود کاربران سازمان حج‌وزیارت است. زمانی که عراق برای دریافت ویزا ارز درخواست کرده بود، ما اینجا از زائر ریال دریافت و بهصورت سیستمی فرایند تبدیل ریال به ارز را کنترل می‌کردیم.»
محمدی ادامه داد: «در سامانه سماح امکان انجام تمامی امور مربوط به پشتیبانی زائران حتی حین سفر فراهم است. لایه بعدی سماح نیز مربوط به کارگزاران است که آنها هم می‌توانند وارد این سامانه شده و امور مربوط به ویزا یا ثبت‌نام را انجام دهند. در سال 97 حدود سه هزار کارگزار فعال در سامانه داشتیم که فرایند ارائه ویزا انجام شود.»
مدیر پروژه سماح در پایان در خصوص تأمین امنیت سایبری سامانه سماح تأکید کرد: «هر سال هلدینگ داده‌ورزی سداد به طور کلی برای همه سامانه‌های خود تست‌های نفوذ را انجام می‌دهد و حتی قبل از اینکه سامانه در اختیار عموم قرار گیرد، با همکاری تیم امنیت سداد تست‌های لازم برای سامانه انجام می‌شود. زمانی این اپلیکیشن روی محیط اینترنت قرار می‌گیرد که تمامی تست‌های آن به‌اصطلاح سفید اعلام شده باشد. سامانه سماح هم استثنا نیست و این فرایند را طی کرده و هر سال نیز برای آن تکرار می‌شود.»