پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سوئیچ بیمه مرکزی و هزار ناگفته دیگر / آیا نهاد ناظر می‌تواند اهالی صنعت بیمه را قانع کند؟
صنعت بیمه هفته گذشته روزهای پرتلاطمی را تجربه کرد. راه‌اندازی سامانه سوئیچ بیمه مرکزی با واکنش صریح فعالان اکوسیستم نوآوری بیمه همراه شد که نقطه‌عطف این اعتراضات بیانیه رسمی انجمن فین‌تک ایران بود. انجمن فین‌تک به نشانه حمایت از استارتاپ‌های بیمه‌ای به روند اجبار بیمه مرکزی به استفاده از سرویس سوئیچ و انحصار ایجادشده از سوی نهاد ناظر معترض شد. این انجمن در بیانیه خود به فعالیت شرکت آمیتیس و اعطای مجوز انحصاری به آن اعتراض کرد؛ چراکه به عقیده فعالان اکوسیستم فین‌تک این حرکت بیمه مرکزی به‌طور مستقیم به کسب‌وکارهای آنلاین خدشه وارد می‌کند و مانعی برای نوآوری شرکت‌های دانش‌بنیان خواهد بود.
بیانیه انجمن فین‌تک با استقبال زیاد کسب و کارهای نوپای بیمه‌ای رو به‌رو شد. چه آنهایی که در مدل‌های کسب و کاری B2C مشغول به کار هستند و چه سرویس‌دهندگانی که مدلی از B2B را در صنعت بیمه دنبال می‌کنند. بیانیه رسمی انجمن فین‌تک برای اکوسیستم نوآوری بیمه پیام روشن و واضحی داشت. حالا اینشورتک‌های ایران که سال‌ها در رویارویی با نهاد ناظر منفعل و بسته رفتار کرده بودند، امروز پشتوانه‌ای داشتند که می‌شد حتی در قالب بیانیه‌ای کوتاه اما منسجم پیام واضح خود را به نهاد قانون‌گذار برساند.
به خصوص که بیانیه انجمن فین‌تک در نهایت مدیران بیمه مرکزی را به واکنش واداشت، رویکردی که تا امروز از بیمه مرکزی کمتر دیده شده بود و به نظر بسیاری از فعالان صنعت بیمه باید آن را نقطه مثبت و قابل توجه رفتار نهاد ناظر در حرکت به سمت تغییر رویکردهای گذشته و اقدام برای هم‌افزایی در فضای پرظن تعامل میان فعالان اکوسیستم نوآوری بیمه و پیشکسوتان و گروه کهنه‌کار مقید به قوانین سنتی و پیچیده بیمه دانست.
واکنش نهاد ناظر
روابط عمومی بیمه مرکزی در اطلاعیه‌ای که در آخرین روز کاری هفته گذشته منتشر کرد هر گونه انحصارطلبی و انتفاع نهاد ناظر از پروژه سوییچ را تکذیب کرد و موضوع را صرفاً اقدامی در جهت سامان دادن به وضعیت کسب و کارهای آنلاین بیمه‌ای و پیشگیری از سوءتفاهم‌های همیشگی دانست.
شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی نمایندگان صنعت بیمه هم در واکنش به حواشی پیش آمده در رابطه با پروژه سوئیچ بیمه مرکزی بیانیه صادر کرد. شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی نمایندگان صنعت بیمه در این بیانیه که با موضوع ساماندهی فعالیت سایت‌های فروش آنلاین بیمه منتشر شد به حمایت از اقدام بیمه مرکزی در پروژه سوئیچ بیمه مرکزی پرداخت و مخالفت در رابطه با اجرای این طرح را به انتقاد گرفت.
با نگاهی به آنچه که در سال‌های اخیر در تعامل میان نهاد ناظر با کسب و کارهای آنلاین بیمه به خصوص شبکه مقایسه و فروش بیمه گذشته است می‌توان به نکاتی درخصوص بیانیه بیمه مرکزی و ناگفته‌های آن رسید، نکاتی که شاید عدم واگویی صریح آنها در بیانیه رسمی بیمه مرکزی جای تأمل دارد. نکاتی که امروز شبکه فروش سنتی به شدت سعی در تقابل با آن دارد و یکی از خواسته‌های اصلی گروه آنهاست. مسئله نرخ رقابتی بیمه شخص ثالث در اگریگیتورهای بیمه و ادعای رسوب حق بیمه ها! داستانی که باید یک بار و برای همیشه در کارگروهی متشکل از دو طیف سنتی و نوآور بیمه با حضور مدیران بالادستی حل و فصل شود. اجبار به استفاده از سوییچ بیمه مرکزی نیز گویا ریشه در این سوءتفاهم بزرگ دارد.
بیمه مرکزی چه می‌گوید؟
تضییع حق بیمه‌گزار، سوگیری کارگزار آنلاین و عوامل ارائه خدمت و تضییع حق بیمه شرکت بیمه، بروز رفتارهای ناسالم در بازار، برهم خوردن موازنه توزیع خدمات در شبکه فروش، دریافت غیرقانونی حق بیمه توسط کارگزار آنلاین، وجود حساب دفتری بین کارگزار و نمایندگان همکار بدون اطلاع شرکت بیمه، ایجاد تعهد برای شرکت بیمه بدون ذینفع شدن به موقع شرکت بیمه از منافع حق بیمه و دریافت نقدی حق بیمه از مشتری و ثبت تقسیطی آن در شرکت بیمه، تأخیر بسیار زیاد در تسویه مبالغ دریافتی و … همه از گمان‌ها و خطراتی هستند که صنعت بیمه کشور بارها و بارها در یادآوری کسب و کارهای آنلاین بیمه ای به آن اشاره کرده‌اند و شبکه فروش سنتی نیز در هر فرصت و موقعیتی سعی در بیان آن دارند. صرف نظر از این که ردی از هر کدام از این موارد را می‌توان در پیکره سنتی بیمه نیز پیدا کرد!
شکایت‌های پی در پی شبکه گسترده فروش سنتی و اخطار و هشدارهای هرازگاه اداره نظارت بر شبکه خدمات بیمه ای کار را به جایی رساند که در نهایت مدیران بیمه مرکزی تصمیم گرفتند پروژه سوییچ را به بهانه رفع این مشکلات و استقرار قانون و برقراری قانون‌مداری در فضای کسب و کار فناورانه بیمه با رویکرد حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان به جریان بیندازند.
مدیران نهاد ناظر هدف از استقرار سوییچ را شفاف‌سازی اطلاعات مبادله‌شده و پایش حقوق همه بیمه‌گزاران می‌دانند. آن طور که در اطلاعیه اخیر بیمه مرکزی نیز عنوان شده است سوییچ بیمه قرار است صرفاً نقش یک هاب را داشته باشد و محلی برای تمرکز اطلاعات نباشد و صرفاً تسهیل‌کننده و برقرارکننده ارتباط باشد بین ذینفعان.
این طور که از صحبت‌های طراحان پروژه سوییچ برمی‌آید قرار است سوییچ استعلام نرخ و واریز وجه از طریق آنلاین و به لحظه توسط بیمه‌گزار به حساب شرکت – و نه شرکت کارگزار آنلاین و نه آمیتیس- را پایش کند. ایجاد سازوکار نظارت بر فضای کسب و کار فناورانه و ایجاد بستر تبادل اطلاعات و سرویس در اکوسیستم بیمه و ایجاد فضای بیمه‌گری باز از مواردی است که نهاد ناظر در دلایل اجرای سوییچ به آن اشاره می کند.
سوییچی که به زعم مدیران بیمه مرکزی نه قصد ورود مستقیم به کسب و کارهای آنلاین را دارد و نه ایجاد انحصار در خدمات آنلاین. نه قرار است تجمیعی در تراکنش های مالی صورت بگیرد و نه هیچ نشانی از فعالیت مقایسه‌گری. نه مانعی برای تراکنش کارگزاران آنلاین باشد و نه انحصارگر بازار. صرفاً تسهیلگر باشد و رابط. اطلاعیه بیمه مرکزی در خطاب به انجمن فین‌تک و فعالان صنعت بیمه بر این موضوعات اصرار داشت.
ناگفتههایی که باقی ماندند
اطلاعیه بیمه مرکزی که حاوی نکات فنی خاصی بود بنا داشت معترضان به انحصارطلبی نهاد ناظر در اجبار به استفاده از پروژه سوییچ را قانع کند ولی به نظر می‌رسد بیان کلی و عدم اشاره به جزییاتی که فعالان فین‌تک روی آن دست گذاشته بودند نتوانست بیمه مرکزی را در رسیدن به این موضوع موفق کند.
مهم‌ترین مسئله‌ای که بار دیگر اهالی صنعت بیمه را به واکنش واداشت عدم اشاره به موضوع اجبار به استفاده از خدمات شرکت آمیتیس از زیر مجموعه هلدینگ سنحاب و حضور مدیرانی از پیکره صندوق بازنشستگی و صندوق کارکنان بیمه مرکزی بود که شائبه انتفاع بیمه مرکزی از پروژه سوییچ را دوباره سر زبان ها می‌اندازد. چرا که اشاره‌ای کوتاه در اطلاعیه بیمه مرکزی به ماهیت وجودی و سهامداری شرکت پیمانکار بیمه مرکزی (سنحاب) و چرایی اجبار به همکاری با شرکتی که حتی در ساختمان بیمه مرکزی ساکن است می‌توانست بسیاری از شایعات مبنی بر انحصار و انتفاع بیمه مرکزی را رفع کند.
به نظر فعالان صنعت بیمه صرف بیان اینکه خدمات سوییچ رایگان یا با کمترین میزان هزینه خواهد بود نمی‌تواند توجیهی در رد انحصارگرایی بیمه مرکزی در این موضوع باشد. چرا که ورود یک شرکت یا نهاد تمام دولتی نظیر بیمه مرکزی به امر اقتصادی به غیر از حمایت و پوشش در قالب صندوق‌های خسارت حتی با پوشش یک شرکت ثانوی می‌تواند برداشت‌هایی از رانت و انحصار به دنبال داشته باشد.
از سوی دیگر بنا به اطلاعیه بیمه مرکزی با استناد به ماده 51 استفاده از سوییچ بیمه مرکزی الزامی خواهد بود. این در حالی است که پیش از این اجبار به تحویل وب‌سرویس‌ها برای شرکت‌های بیمه نیز ابلاغ شده بود و همگی به اتصال به سوییچ تا پایان اردی‌بهشت ماه ملزم شده بودند. اما شواهد نشان می‌دهند که شرکت‌های بیمه دیتاهای لازم را در اختیار بیمه مرکزی اعلام نکرده اند.
با این اوصاف نخستین موضوعی که بیمه مرکزی در این اطلاعیه بیان کرده است یعنی دریافت API استعلام نرخ و شرایط بیمه‌نامه از طریق سوییچ در صورت همکاری شرکت‌های بیمه و ارائه اطلاعات معنا خواهد داشت. از این رو این سوال باقی است که آیا الزام استارتاپ‌ها به پیاده‌سازی و بهره‌برداری بدون در نظر داشتن کیفیت ارائه خدمات و بدون حضور همه شرکت‌های بیمه ممکن خواهد بود؟ آیا همه شرکت‌های بیمه توان استعلام نرخ و شرایط را روی سوییچ دارند؟ آیا سامانه جامع بیمه‌گری شرکت‌های بیمه یارای همراهی با شرایط جدید را دارد؟
بیمه مرکزی منعی برای فعالیت تجاری ندارد
طی روزهای گذشته فعالان اکوسیستم نوآوری هر کدام به نحوی سعی در اعتراض به رویکرد تازه بیمه مرکزی دارند اما در این میان حامد کاظمی، مدیر توسعه کسب‌وکار رایین‌تک، نگاهی متفاوت به ماجرا دارد.
به عقیده او بیمه مرکزی در جایگاه یک شرکت و کسب و کار خاص باید در نظر گرفته شود و نه صرفاً نهادناظر چرا که طبق قانون تأسیس بیمه مرکزی این شرکت می‌تواند در جهت مأموریت‌هایی که به آن محول شده اقدام به شرکت‌داری و قانون‌گذاری یا هر فعالیت دیگری کند. او در این باره می گوید: «طبق قانون بیمه مرکزی به غیر از مواردی که به صراحت اعلام شده است این نهاد تابع قانون تجارت است و با این اوصاف ایجاد یک شرکت برای ایجاد سوییچ بیمه یاهر ابزار دیگری در راستای فعالیت‌ها و مأموریت‌های سازمان هیچ مانع قانونی ندارد.»
حامد کاظمی معتقد است که بیمه مرکزی می‌تواند بسیاری از وظایف خود را برون‌سپاری کند که اتفاقاً با توجه به لختی و بزرگی سازمان به نظر این رویکرد می‌تواند برای چابکی بخشیدن به ساز و کارها چاره‌ساز باشد.
او با اشاره به لزوم شفاف‌سازی مسئولیت سوییچ می گوید: « البته اینکه مأموریت سوییچ بیمه و این قبیل کارها دقیقاً چه چیزی است و یا چه کمک‌هایی به اکوسیستم می‌کند باید شفاف‌سازی شود و در زمان تصمیم‌گیری در مورد ماهیت وجودی آن قطعاً باید از همه بازیگران اکوسیستم استفاده گردد. در مورد بحث انحصارطلبی و انحصارگرایی هم به نظرم در حال حاضر که سوییچ در ابتدای مسیر خود است نمی‌توان با قطعیت نظر داد. بالاخره گروهی باید زحمت ایجاد این گونه ابزارها را بکشند و این که چرا و چگونه می‌توان از طریق سوییچ به صنعت کمک کرد مهم‌تر از این است که چه کسی آن را ایجاد می‌کند. می‌شود بعداً در مسیر حرکت با استفاده از راهکارهای مناسب جلوی اجرای نامناسب و انحصار را گرفت.»
فناوری بلاکچین می‌تواند چاره‌ساز باشد
به باور علی گشنی اصل، مدیر تحول دیجیتال بیمه دی راه‌اندازی سوییچ یکپارچه از سوی بیمه مرکزی را می‌توان از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار داد. به عقیده او اقدام رگولاتور جهت تسهیل و نظارت بر فرآیند صدور بیمه‌نامه توسط کارگزاران برخط با استفاده از راه‌اندازی سوئیچ یکپارچه را می‌توان اقدامی مثبت در صنعت بیمه قلمداد کرد ولی قبل از اجرای آن باید شرایط مختلف را در نظر گرفت. او در این باره می‌گوید: «این که چرا شرکت‌های بیمه‌گر از ارائه مستقیم API منع شده‌اند و صرفاً باید از طریق سوییچ امکان همکاری داشته باشند، باعث تداعی سؤالی درباره چرایی آن می‌شود که چرا در حالی که شرکت های بیمه‌گر می توانند با استفاده از رپر و یا گیت‌وی داخلی با رعایت الزامات قانونی اطلاعات لازم را از طریق این APIها منتقل و پس از دریافت داده‌ها بر روی کورهای بیمه‌گری خود بیمه‌نامه‌ها را صادر کنند باز هم صرفاً باید از این طریق همکاری داشته باشند.»
به عقیده علی اکبر گلشنی‌اصل حتی کیفیت APIها نیز باید مورد بررسی و تحلیل قرارگیرد. به گفته او امروز تنها چند شرکت بیمه گر در کشور دارای کورهای اختصاصی خود هستند که بالطبع می‌توانند APIها را ایجاد و در اختیار سوئیچ قراردهند و برای سایر شرکت‌ها لازم است تا API ها توسط هریک از شرکت‌های ارائه‌دهنده سامانه بیمه‌گری ایجاد و در اختیار سوئیچ قرار بگیرد.
مدیر تحول دیجیتال بیمه دی در این باره می‌گوید: «این که این APIها همواره فعال بوده و بدون قطعی و اختلال همیشه در دسترس باشند به نظر نیاز به زمان و بررسی بیشتری دارد. تا امروز یکی از استراتژی‌های کارگزاران برخط فروش بیمه‌نامه در تمام ساعات شبانه‌روز بوده که باید دید آیا با راه‌اندازی سوئیچ می‌توان به آنها در این مسیر کمک کرد یا با چالش‌های جدیدی مواجه خواهند بود.»
به گفته گلشنی اصل موضوع دیگری که باید مورد بررسی قرار بگیرد اجرای نص صریح قانون بیمه مرکزی در خصوص واریز مستقیم حق بیمه به حساب شرکت‌های بیمه‌گر است که با اجرای سوئیچ و وعده بیمه مرکزی دیگر در این خصوص دغدغه‌ای وجود نخواهد داشت. «البته در این حالت نیز کارگزاران برخط در مواردی که نیاز به عودت حق بیمه، الحاقیه و یا ابطال بیمه‌نامه وجود داشته باشد با چالش هایی مواجه خواهند شد که امیدوارم در این خصوص نیز راهکارهای لازم در نظر گرفته شده باشد.»
او با اشاره به موضوع همیشگی ساماندهی کارگزاران برخط اظهار امیدواری کرد بیمه مرکزی در ادامه این مسیر بیشتر در خصوص ثبت داده‌های بیمه‌گزاران در بسترهایی چون بلاکچین قدم بردارد تا با ایجاد این بستر، فضای مشترکی ایجاد شود و شرکت‌های بیمه‌گر به راحتی بتوانند اطلاعات را در امنیت کامل با یکدیگر به اشتراک بگذارند و هنگام صدور هر بیمه‌نامه از ریسک‌های محتمل آن آگاه باشند.
خطر ورود رگولاتور به لایه کسب‌وکار
حمید رضا پروازی، رئیس کمیته توسعه کسب وکارهای دیجیتال سندیکای بیمه، مهم‌ترین نکته در مسئله سوییچ بیمه مرکزی را ورود این نهاد به لایه کسب و کار شرکت‌ها می داند. او با اشاره به نقش و وظایف رگولاتور در جایگاه نهاد تنظیم‌گر می گوید: «آنچه که در رابطه با مسئله سوییچ باید به آن توجه داشته باشیم ورود و پایین آمدن نهاد ناظر از جایگاه نظارت و قانون‌گذاری به لایه کسب و کار است چرا که این ورود به لایه کسب و کار شرکت‌ها بسیار خطرناک است و با نگاه اقتصاد بازار آزاد این موضوع می‌تواند چالش‌های بسیاری به همراه داشته باشد.»
او با انتقاد از رویه بیمه مرکزی در رابطه با اجرای سوییچ معتقد است تا زمانی که این روند در صنعت بیمه ادامه باشد هیچ‌گاه نمی‌توان به شکل‌گیری اکوسیستم API در صنعت بیمه امید داشت.
نیاز به تعامل در قالب کارگروههای تخصصی
بیمه مرکزی امروز با چالش بزرگی رو‌به‌رو است. وضعیت پیچیده تقابل شبکه فروش سنتی و تازه‌واردان دیجیتال به فضای این کسب و کار محافظه‌کار از یک طرف و لزوم سامان دادن به رویه بیمه‌گری در ابعاد مختلف از سوی دیگر نهاد تنظیم‌گر را به الزام و اجبار استفاده از خدمات واداشته است. این در حالی است که حرکت سلبی و قهری نمی‌تواند راهکاری مناسب برای روندی باشد که به حتم نقاط مثبت و درخشانی در خود دارد.
به نظر می‌رسد پایان بحث و جدل در رابطه با سوییچ به سبب پیچیدگی‌های صنعت بیمه فقط در بستر گفتگو و تبادل نظر مستقیم تصمیم‌گیران اصلی نهاد ناظر و همه فعالان اکوسیستم بیمه ممکن خواهد بود. چنان‌که تجربه‌های سابق نیز گواه این واقعیت است. زمانی بیمه مرکزی با تصویب آیین نامه 101 کارمزد نمایندگان بیمه نیز با چالش اعتراض شبکه فروش رو به رو شد و تنها راه چاره را در شنیدن صدای فعالان شبکه فروش دید.
از این روز به طور قطع تشکیل کارگروه‌هایی خاص برای برقراری ارتباط بیشتر با کسب و کارهای نوپای بیمه‌ای و شنیدن نظراتی که گاه به سبب تک‌صدایی مغفول مانده‌اند، می‌تواند چالش سنگین نهاد ناظر را در دوراهی اختیار یا اجبار در ساماندهی به وضعیت بیمه‌گری آنلاین حل کند.
