پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
علی چهارلنگی، مدیرعامل فناوران اطلاعات انصار / دیلویت، یکی از چهار شرکت بزرگ ارائه‌دهنده راه‌حل‌های فناوری‌محور برای شرکت‌ها، بانک‌ها و سازمان‌های بزرگ، آینده بانکداری دیجیتال را در برآوردن نیازهای مشتریان و ارائه تجربه پیوسته و یکپارچه سرویس‌های بانکی به مشتریان ترسیم می‌کند. در این تعریف، نهاد سنتی بانک از قلم نیفتاده است، بلکه عامدانه کنار گذاشته شده است! به سخن دیگر، هر کسب‌وکار یا نهادی سرویس‌های بانکی بهتری را ارائه کند، مشتریان سرویس مورد نیازشان را از آن می‌گیرند، چه آن کسب‌وکار یا نهاد، توسط بانک مرکزی یا رگولاتور بانکی آن کشور به‌عنوان یک بانک شناخته شده باشد یا نه.
دیلویت این دیدگاه خود را بر پایه پژوهش‌های گسترده خود در میان مشتریان بانکهای بزرگ جهان استوار کرده است. این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که 53 درصد مشتریان بانک‌ها بر این باورند که تجربه بهره‌برداری آنها از سرویس‌های دیجیتال بانکی می‌توانست بهتر از چیزی باشد که اکنون دارند. همین پژوهش آشکار می‌سازد که شکاف میان برند محبوب مشتریان، با بانک اصلی که اغلب با آن کار می‌کنند، حداقل 12 درصد است.
این نارضایتی یا افزون‌تر بودن انتظار مشتریان از سرویس‌های بانکی و این شکاف میان آنچه دوست دارند با آنچه به آن تن می‌دهند، همان جایی است که کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری‌های نوین ارائه سرویس‌های مالی، از جمله نئوبانک‌ها، فین‌تک‌ها و غول‌های فناوری جهان آن را به‌عنوان اقیانوس آبی فرصت‌های تجاری شناسایی می‌کنند و با توان‌گرفتن آنها، در هر جهش، این بانک‌ها هستند که به اقیانوس سرخ رقابت فشرده رانده می‌شوند.
نئوبانک چیست؟
فوربس و بسیاری از نهادهای پژوهشی مرجع جهان، نئوبانک‌ها را فین‌تک‌هایی می‌دانند که سرویس‌های مالی تخصصی مانند حساب جاری و حساب پس‌انداز را به مشتریان خود ارائه می‌دهند، بدون آنکه پدیداری فیزیکی داشته باشند؛ نهادی که تنها چیزی که مشتری از آن در تصور خود دارد، یک اپ یا وب‌سایت است.
نئوبانک نام آمریکایی این نهاد مالی است. در انگلستان بیشتر آنها را بانکهای چالشگر یا مبارزه‌طلب (Challenger Bank) می‌نامند؛ چراکه پیدایش آنها در دوره بحران مالی سال‌های 2007 تا 2009 بود که چند استارتاپ کوچک توانستند سهم بازار عمده‌ای را از بانکهای بسیار بزرگ، اما بحران‌زده آن روزهای انگلستان، از آن خود کنند.
ماهیت‌های ذاتی نئوبانک چیست؟
نئوبانک‌ها نهادهای مالی هستند که فلسفه زیرساختی و بنیادین آنها «اول – دیجیتال» بودن است. گرچه معدودی از آنها برخی سرویس‌ها را در ساختمان‌هایی به مشتریان ارائه می‌دهند، اما چنین سرویس‌هایی برای آنها حیاتی نیست. آنچه برای آنها دیجیتالی‌بودن را حیاتی می‌کند، ارائه سرویس‌های یکپارچه و فراگیر تخصصی است، بدون آنکه رخنه یا شکافی در فرایند وجود داشته باشد که دریافت و ارائه اسناد کاغذی یا حضور مشتری در مکان و ساعتی خاص برای پر کردن این رخنه را ضروری کند.
نداشتن ساختمان و کارمند، دومین عنصر مهم و ذاتی نئوبانک را پدید می‌آورد. نئوبانک‌ها بر پایه مدل کارمزد صفر یا نزدیک به صفر سرویس‌های خود را به مشتریان ارائه می‌دهد. این مدل درآمدی که اصطلاحاً به آن Lean model می‌گویند، درآمد بسیار ناچیزی از هر مشتری به دست می‌آورد، اما در حقیقت این انبوه‌بودن مشتریان همین مبلغ ناچیز را به ثروت بزرگی برای پدیدآورندگان نئوبانک تبدیل می‌کند.
برای درک موفقیت این ویژگی‌های ذاتی نئوبانک‌ها، در جذب انبوه مشتریان، می‌توان نمونه‌های فراوانی را مثال زد. در فوریه 2021، شمار مشتریان نئوبانک آمریکایی چایم با 50 درصد افزایش نسبت به سال پیش از آن، از 8 میلیون به 12 میلیون مشتری افزایش یافت. آنها که در بازاریابی بانک‌ها (به مفهوم کلاسیک) تجربه داشته‌اند، می‌دانند که رشد 50 درصدی شمار مشتریان بانکهای کلاسیک حتی در برنامه‌های 10ساله نیز بسیار بلندپروازانه و دست‌نیافتنی به‌شمار می‌آید.
برندهای مطرح نئوبانک کدام‌اند؟
پژوهش‌های شرکت فرانسوی اکستون نشان می‌دهد که تا ژانویه 2021 شمار نئوبانک‌ها در سطح جهان به 256 سامانه رسیده بود. بر پایه برآورد منابع معتبر که نتایج آن تابستان امسال منتشر شد، در سال 2020 نئوبانک برزیلی Nubank (تأسیس 2013)، با 5.5 میلیارد دلار ارزش، باارزش‌ترین برند نئوبانک جهان شناخته شد. هرچند به‌دلیل محدودیت‌های نشریه، نمی‌توان نمودار کلی 10 نئوبانک برتر جهان را در این نوشتار نمایش داد، اما بر این نکته می‌توان تأکید کرد که 100 درصد همه این برندها در آغاز توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر پشتیبانی شده‌اند.
گزارش 2021 پژوهشگاه استاتیستای آلمان، Nubank برزیل را با 10 میلیارد دلار ارزش بازار و با فاصله‌ای زیاد، چایم آمریکا و روولوت انگلستان را به‌ترتیب با 5.8 و 5.5 میلیارد دلار ارزش بازار سه نئوبانک نخست جهان معرفی کرده است.
پیش‌بینی بازار نئوبانک‌ها
بر پایه پیمایش جهانی پژوهشگاه Grand View Research که یافته‌های آن در ژانویه 2021 منتشر شد، اندازه بازار نئوبانک‌های جهان در سال 2020 به 35 میلیارد دلار رسید. همین پژوهش نرخ رشد سالانه این بازار را 47.7 درصد برآورد کرده، به گونه‌ای که تا سال 2028 ارزش بازار نئوبانک‌های جهان به 723 میلیارد دلار خواهد رسید.
نتیجه‌گیری
در بانکداری دیجیتال تأکید اصلی نه بر نهاد کلاسیک بانک، بلکه بر ایجاد ارزش برای مشتری از راه ایجاد سرویس‌های نوین مالی و ارزان و سریع برای مشتری است. نئوبانک‌ها به‌عنوان نهادهای مالی ذاتاً دیجیتال در مدتی بسیار کوتاه توانسته‌اند راه طولانی را پیموده و با برآورد رشدی در حدود 48 درصد در کمتر از یک دهه، بازیگران اصلی سرویس‌دهندگان بازارهای مالی خواهند شد. رشد همه‌جانبه و پیوسته این نهادهای مالی در سراسر جهان، نشانگر آن است که نئوبانک‌ها یک موج گذرا یا پدیده حبابی نیستند.
همان‌گونه که در نشست پرسش و پاسخی در اردیبهشت‌ماه گفتم، نئوبانک بخشی از اکوسیستم بانکداری دیجیتال است و مانند هر اکوسیستم دیگری، همه بخش‌های آن باید در توازن و توسعه به بلوغ یکسانی رسیده باشند. در این زمینه تقدم با راهبرد برنامه ملی توسعه و قوانین بالادستی و بعدها قوانین نظارتی و رگولاتوری و سپس دیگر زیرساخت‌های فنی و فرهنگی است تا یک اکوسیستم زنده و پایدار نئوبنکینگ پدیدار شود.
مانند رمزارزها و کیف پول‌های گوناگون آن، نئوبانک حتی بدون حمایت قانون‌گذار و نهادهای رگولاتوری، قضایی و انتظامی و بدون آگاهی و توسعه فرهنگ بهره‌برداری از نئوبانک، باز هم جایش را در صنعت بانکداری ایران باز خواهد کرد، اما آشکار است که چنین پدیداری قانونمندنشده‌ای هزینه بیشتری را بر اکوسیستم بانکداری دیجیتال تحمیل خواهد کرد. این هزینه هم از بُعد اقتصادی و هم اعتماد جامعه به این نهاد نوپا اهمیت دارد.