پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نقش فراگیری مالی در توسعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط / فراگیری مالی چگونه از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط حمایت می‌کند؟
فراگیری مالی چند سالی است که در ادبیات اقتصاد جهان مطرح شده و دولت‌ها آن را هدف‌گذاری کرده‌اند، اما این مبحث چه اثری روی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط خواهد گذاشت؟
نسیم بنایی / حتماً برای شما هم پیش آمده که ناگهان به جابه‌جایی پول یا کارت‌به‌کارت‌کردن نیاز پیدا کنید. انجام چنین کارهایی به لطف ابزارهای مالی موجود نظیر کیف پول دیجیتال، کارت پول و بسیاری از دیگر موارد به‌سادگی آب‌خوردن شده است، اما واقعیت این است که بسیاری از افراد به چنین ابزارهایی دسترسی ندارند. تا سال ۲۰۱۲ نیمی از جمعیت زمین، حساب بانکی هم نداشتند. مدتی است که سازمان‌های بین‌المللی در تکاپوی ایجاد فراگیری مالی هستند تا میزان دسترسی افراد به خدمات مالی را افزایش دهند، اما هنوز اقتصادهای کم‌درآمد و اقتصادهای نوظهور با معضل عدم دسترسی افراد به این خدمات روبه‌رو هستند.
طبق تعاریف بانک جهانی، فراگیری مالی یعنی افراد و کسب‌وکارها به محصولات و خدمات مالی برای رفع نیاز خود در زمینه انتقال، پرداخت، پس‌انداز، اعتبار و بیمه دسترسی داشته باشند. ایجاد توانمندی در افراد در این زمینه به فراگیری مالی در اقتصاد کمک خواهد کرد. این اتفاق نه‌تنها مشارکت شهروندان را در امور اقتصادی افزایش می‌دهد؛ بلکه به رشد کسب‌وکارهای کوچک و متوسط هم کمک خواهد کرد.
فراگیری مالی اصولاً افرادی را هدف می‌گیرد که در زمینه دریافت خدمات بانکی محدودیت دارند، مثلاً از حساب بانکی برخوردار نیستند، اما فراتر از رفع محدودیت شهروندان، اقتصادها برای رشد و توسعه پایدار، باید فراگیری مالی را در اولویت خود قرار دهند. هدف نهایی از فراگیری مالی این است که تمامی موانع را هم در طرف عرضه خدمات مالی و هم در طرف تقاضای خدمات مالی از میان بردارد.
آمار از فراگیری مالی چه می‌گوید؟
بر اساس گزارش سازمان ملل، طبق جدیدترین آمار که مربوط به سال ۲۰۱۷ است، بیش از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر از جمعیت زمین از نظام مالی رسمی محروم بوده‌اند. عمده این عدم دسترسی مربوط به افرادی می‌شد که در کشورهای فقیر یا کم‌درآمد زندگی می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۷۰ درصد از جمعیت روستایی جهان از امکانات مالی برخوردار نیستند.
البته پیشرفت‌هایی در این زمینه حاصل شده است. طبق آخرین آمار بانک جهانی، سهم افراد بزرگسالی که از حساب مالی و بانکی برخوردار هستند از ۶۲ درصد در سال ۲۰۱۴ به بیش از ۶۹ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده است. به این ترتیب هنوز هم تعداد زیادی از جمعیت بزرگسال در جهان از خدمات مالی به‌صورت جامع برخوردار نیستند. این عدم دسترسی بی‌تردید مانع رشد اقتصادی خواهد شد.
گزارش‌های بانک جهانی نشان می‌دهد فراگیری مالی به‌‌ویژه خدمات مالی دیجیتالی نظیر خدمات موبایلی به وسیله اپلیکلیشن‌ها و فناوری‌های جدید، نقش پررنگی در توسعه اقتصادی دارد. حتی مطالعاتی که به نتیجه مثبتی در زمینه بهره‌گیری از این خدمات نرسیده‌اند، باز هم تأکید می‌کنند که مقوله فراگیری مالی و خدمات مالی دیجیتالی ظرفیت ایجاد تحول و رفع نیازهای شهروندان در جهان را دارد. برای مثال بهره‌گیری از خدمات مالی دیجیتالی در کشور کنیا باعث شده فقر در میان زنان خانه‌دار تا ۲۲ درصد کاهش پیدا کند. به این ترتیب فراگیری مالی و بهره‌مندی از خدمات مالی دیجیتالی می‌تواند شرایط اقتصادی را به‌صورت کلی بهبود ببخشد.
البته فراگیری مالی فقط شامل دسترسی افراد به نظام مالی نیست؛ بلکه کیفیت آن را هم دربر می‌گیرد. یعنی نظام مالی باید در برابر نیازهای مشتریان، پاسخگو باشد و بتواند در فضایی امن و دوستانه، امکانات و خدمات را در اختیار مشتری قرار دهد. به همین خاطر است که سنجش میزان فراگیری مالی دشوارتر از بررسی میزان دسترسی افراد به خدمات مالی است.
فراگیری مالی چه اهمیتی دارد؟
بانک جهانی، سازمان ملل و دیگر نهادهای بین‌المللی سال‌هاست که برای افزایش فراگیری مالی در کشورهایی مانند کشورهای آفریقایی یا هند، تلاش می‌کنند، اما شاید مهم‌ترین ابزار برای افزایش فراگیری مالی، تحولاتی بوده که شرکت‌های فین‌تکی ایجاد کرده‌اند. در حالی که سیستم‌های سنتی نظیر بانک‌های سنتی فقط متمرکز بر افراد ثروتمند هستند، نظام مدرن و امروزی با تحولاتی که ایجاد کرده، توانسته افراد کم‌درآمد را هم در نظام فراگیری مالی بگنجاند. نکته مهم این است که ماجرای فراگیری مالی فقط به افراد و دسترسی‌شان به خدمات مالی مربوط نمی‌شود؛ بلکه به رشد کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SME) هم کمک می‌کند.
فراگیری مالی در حقیقت ابزاری کلیدی در هدایت اقتصاد، در مسیر رشد و توسعه پایدار است. مطالعه‌ای که در جولای ۲۰۲۱ در سایت اسپرینگر اوپن قرار گرفته، نشان می‌دهد فراگیری مالی ابزاری مؤثر برای حمایت از رشد کسب‌وکارهای کوچک است. این مطالعه موردی به‌صورت ویژه وضعیت را در اوگاندا مورد بررسی قرار داده و نشان می‌دهد که ارائه‌دهندگان خدمات مالی باید همچنان مردم را نسبت به خدمات مالی، حساس و آگاه کنند.
طبق گزارش سازمان ملل، بیش از ۲۰۰ میلیون کسب‌وکار کوچک و متوسط در اقتصادهای نوظهور وجود دارد که به‌دلیل بحران عدم دسترسی مالی، فعالیت‌هایشان محدود شده و در نتیجه نمی‌توانند رشد کنند. این در حالی است که مطالعات اقتصادی نشان می‌دهد کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، نقشی بزرگ و کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی دارند و به‌نوعی منبع ایجاد اشتغال در اقتصادهای مختلف محسوب می‌شوند.
جان‌بخشی به کسب‌وکارها با فراگیری مالی
عمده تلاش‌هایی که در زمینه فراگیری مالی صورت می‌گیرد با هدف جان‌بخشیدن به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است. در واقع از این طریق می‌توان مسیر نقش‌آفرینی آنها در نظام مالی و اقتصاد را بهبود بخشید. مطالعات نشان می‌دهد کسب‌وکارهای کوچک و متوسط به لحاظ مالی، محدودیت‌هایی دارند. به همین خاطر است که تسهیل خدمات مالی و دسترسی افراد به این کسب‌وکارها نسبت به شرکت‌های بزرگ‌تر، می‌تواند به ایجاد اشتغال و افزایش بهره‌وری ختم شود که حاصل آن نیز رشد و توسعه اقتصادی خواهد بود.
دسترسی به وام یکی دیگر از مواردی است که به فراگیری مالی مربوط می‌شود. بر اساس مطالعات یونیدو، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در آفریقا، اغلب اقدامی برای دریافت وام نمی‌کنند؛ در حالی که وام می‌تواند وضعیت‌شان را به کلی بهبود ببخشد. دلیل اصلی ماجرا، هزینه‌های بالا در نقل‌وانتقال پول و نرخ بهره بالاست. این امر روی عملکرد کسب‌وکارهای کوچک و متوسط اثر منفی می‌گذارد، اما می‌توان به کمک فراگیری مالی و بهبود زیرساخت‌های مالی، موانع دریافت وام را از پیش پای کسب‌وکارهای کوچک برداشت.
بر اساس گزارش سایت تمنوس، در حال حاضر بحث فراگیری مالی به هدفی اصلی در آفریقا تبدیل شده و نظام بانکی تلاش دارد همه شهروندانی را که از نظام مالی محروم مانده‌اند، دربر بگیرد. واقعیت این است که با فراگیری مالی، مردم در یک اقتصاد فقط به نظام مالی و خدماتش دسترسی پیدا نمی‌کنند؛ بلکه در حقیقت می‌توانند سهمی در بازار بزرگ اقتصادی کشور خود داشته باشند. مردم به کمک فراگیری مالی، از افرادی خارجی به کنشگرانی فعال در نظام اقتصادی خود تبدیل می‌شوند. به همین خاطر است که دولت‌ها، به‌‌ویژه در اقتصادهای کم‌درآمد و نوظهور، در این زمینه هدف‌گذاری کرده‌اند.