پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اگر سیستم هویت ملی دیجیتال در ایران پیاده‌سازی شود و شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI) بهبود پیدا کند، رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران دوبرابر خواهد شد.
به گزارش روابط عمومی یوآیدی، به‌منظور سنجش دولت الکترونیک در کشورها، شاخص توسعه دولت الکترونیک (به انگلیسی E-Government Development Index) بانام اختصاری EGDI طراحی شده است. این شاخص با سنجش سه زیرشاخه محاسبه می‌شود: میزان و کیفیت خدمات آنلاین، زیرساخت مخابراتی و سرمایه انسانی. یکی از راه‌های در دسترس برای بهبود شاخص دولت الکترونیک در ایران، پیاده‌سازی سیستم هویت دیجیتال ملی است. بدین ترتیب احراز هویت دیجیتال به‌عنوان نقطه اتصال اینترنت و دنیای فیزیکی، امکان ارائه تمامی خدمات دولتی را به‌صورت الکترونیکی و آنلاین ممکن می‌کند.
طبق تحقیقات انجام‌شده رابطه مستقیمی بین شاخص دولت الکترونیک با تولید ناخالص داخلی (GDP) و فساد در کشورها وجود دارد. در این نوشته با تکیه بر تحقیقات انجام‌شده، تأثیر پیاده‌سازی هویت دیجیتال ملی ایران روی اقتصاد ایران و فساد را بررسی می‌کنیم.
شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI)
EGDI یک شاخص ترکیبی است که از سه شاخص (شاخص خدمات آنلاین، شاخص مخابرات و شاخص سرمایه انسانی) تشکیل شده است که به یک اندازه وزن دارند و طیف گسترده‌ای از موضوعات مرتبط با دولت الکترونیک را پوشش می‌دهند. سازمان ملل متحد، هر دو سال یک بار آمار و رتبه شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI) کشورها را به‌منظور گزارش میزان پیشرفت کشورها در دیجیتالیزه‌کردن خدمات خود به شهروندان ارائه می‌دهد. رتبه شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI) ایران در سال گذشته میلادی 89 بود که نسبت به سال 2018، سه رتبه بهبود داشته است. EGDI از سه مؤلفه تشکیل شده است:
- دامنه و کیفیت خدمات آنلاین (OSI)
- شاخص خدمات آنلاین (OSI) با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط اداره امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد (UNDESA) از یک پرسشنامه مستقل که حضور آنلاین ملی کشورها را ارزیابی می‌کند، به دست می‌آید. رویکردهای کل دولت، داده‌های دولت باز، مشارکت الکترونیکی، ارائه خدمات چندکاناله، خدمات تلفن همراه، جذب مشترکین، شکاف دیجیتال و همچنین مشارکت‌های نوآورانه از طریق استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از جمله این ویژگی‌هاست که مهم‌ترین آنها اطلاعات مربوط به فناوری ارائه خدمات دولتی به‌صورت آنلاین هستند. بنابراین، دولت‌ها با بهبود ارائه خدمات خود به‌صورت آنلاین، می‌توانند این مؤلفه را ارتقا بخشند.
با پیاده‌سازی هویت دیجیتال ملی شاهد بهبود قابل توجه این مؤلفه خواهیم بود. در واقع احراز هویت دیجیتال امکان ارائه تمامی خدمات دولتی را به‌صورت آنلاین ممکن می‌کند؛ چراکه بحث امنیت و دسترسی حل شده و امکان طراحی فرایندهای سازمان به‌صورت کاملاً دیجیتال فراهم می‌شود.
2. شاخص زیرساخت مخابرات (TII) نشان‌دهنده وضعیت توسعه زیرساخت‌های مخابراتی است
TII محاسبه میانگین 5 شاخص زیر است:
- تخمین کاربران اینترنت به ازای هر 100 نفری که در سه ماه گذشته از هر مکانی از اینترنت استفاده کرده‌اند.
- تعداد خطوط تلفن ثابت اصلی به ازای هر 100 نفر ساکن که دارای خطوط تلفنی هستند که تجهیزات پایانه مشتری را به شبکه مخابراتی سوئیچ‌شده عمومی متصل می‌کند.
- تعداد کاربران تلفن همراه به ازای هر 100 نفر جمعیت که تعداد اشتراک سرویس تلفن همراه در سه ماه گذشته را دارند.
- تعداد اشتراک‌های پهن‌باند بی‌سیم به ازای هر 100 نفر که در آن اشتراک‌ها به مجموع اشتراک‌های پهن‌باند ماهواره‌ای، پهنای باند بی‌سیم ثابت زمینی و اشتراک‌های پهن‌باند تلفن همراه فعال به اینترنت عمومی اشاره دارد.
- تعداد اشتراک‌های پهن‌باند ثابت به ازای هر 100 نفر که در آن اشتراک‌ها به دسترسی پرسرعت به اینترنت عمومی (TCP/IP connection) با سرعت پایین‌دستی معادل بیش از 256 کیلوبیت بر ثانیه اشاره دارد.
شاخص سرمایه انسانی (HCI) که میزان سرمایه انسانی را اعلام می‌دارد از چهار پارامتر تشکیل شده است:
- نرخ باسوادی بزرگسالان که عبارت است از میزان درصد افراد 15 سال و بالاتر که می‌توانند جملات کوتاه و ساده بخوانند و بنویسند.
- نسبت ثبت‌نام ناخالص ترکیبی ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان که عبارت است از تعداد کل دانش‌آموزان ثبت‌نام‌شده در مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان بدون در نظر گرفتن سن، به‌عنوان درصدی از جمعیت سن مدرسه در آن مقطع.
- سال‌های مورد انتظار مدرسه که تعداد کل سال‌های تحصیلی است که کودک می‌تواند انتظار داشته باشد در آینده دریافت کند. فرض بر این است که احتمال برابر با سن نسبت ثبت‌نام فعلی است.
- میانگین سال‌های تحصیل که میانگین تعداد سال تحصیلی است که توسط جمعیت بزرگسال کشور (25 سال به بالا) بدون احتساب سال‌های تکرار، انجام شده است.
تأثیر رشد شاخص دولت الکترونیک روی GDP
شاخص EGDI از سه مؤلفه تشکیل شده که وزن برابر دارند. ارائه خدمات دولتی به‌صورت آنلاین، به‌طور مستقیم باعث افزایش مؤلفه دامنه و کیفیت خدمات آنلاین (OSI) می‌شود و شاخص دولت الکترونیک را افزایش می‌دهد.
طبق مطالعه موردی هویت دیجیتال ملی امارات، امارات یکی از نمونه‌های مناسب در کشورهای همسایه است که با پیاده‌سازی سیستم UAE PASS، بیش از شش هزار سرویس را به‌صورت آنلاین ارائه می‌دهد. شاخص OSI برای کشور امارات، 0.900 است، اما ایران در آخرین سال ارائه آمار جهانی در این شاخص امتیاز 0.659 را دریافت کرده است.
با توجه به تأثیر مستقیم دیجیتالیزه‌کردن خدمات دولتی روی مؤلفه OSI و همچنین تأثیر 33.3 درصدی این مؤلفه روی شاخص دولت الکترونیک، می‌توان نتیجه گرفت که در صورت ارائه خدمات دولتی در ایران به‌صورت آنلاین و افزایش مؤلفه OSI در کشور، می‌توانیم از رقم فعلی 0.659 به رقم 0.9 مشابه با کشور امارات برسیم. بدین ترتیب شاخص کل EGDI ایران از 0.659 به 0.763 و رتبه دولت الکترونیک ایران از 89 (رتبه فعلی) به رتبه فعلی کشورهایی مانند برزیل با رتبه 50 تا 60 خواهد رسید.
طبق نتیجه‌گیری مقاله تأثیر دولت الکترونیک بر اقتصاد کشورها، در صورت افزایش شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI) به میزان یک درصد، تولید ناخالص داخلی (GDP) به میزان 0.2 درصد افزایش خواهد داشت.
در مثال بالا، در صورت رسیدن شاخص EGDI ایران به 0.763، مشابه با کشور امارات و سیستم هویت ملی UAE PASS، این شاخص به میزان 13.64 درصد رشد خواهد داشت. در نتیجه تولید ناخالص داخلی یا GDP ایران 2.728 درصد افزایش می‌یابد.
این بدین معناست که در صورت پیاده‌سازی کامل پروژه هویت ملی در ایران، امکان دوبرابر کردن رشد اقتصاد ایران در سال 1400 وجود دارد. یعنی به جای رشد اقتصادی 2.54 درصدی، اقتصاد ایران در سال 1400 می‌تواند 5.26 درصد ارتقا یابد.
تأثیر شاخص EGDI بر کاهش فساد
بر اساس نظرسنجی دولت الکترونیک سازمان ملل در سال 2016، کشورها در همه مناطق به‌طور فزاینده‌ای از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ارائه خدمات و مشارکت مردم در فرایندهای تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند. در عین حال، سیاست‌گذاران و دست‌اندرکاران به اطلاعات دقیق در مورد در دسترس‌بودن و استفاده از ICT برای تصمیم‌گیری مناسب نیاز دارند. بنابراین دولت الکترونیک می‌تواند ابزار مؤثری برای مهار فساد در بخش عمومی است. البته در صورتی که سطح بالای چارچوب نظارتی، پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط ذی‌نفعان جامعه و ظرفیت زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور، پیش‌شرط اساسی دولت باشد.
مهم‌تر از آن، توسعه آشکار دولت الکترونیک می‌تواند نقش مهمی در تلاش‌های مبارزه با فساد داشته باشد و اگر دولت‌ها از این ابعاد حمایت کنند، چنین تلاش‌هایی می‌تواند به‌طور مؤثری سطح فساد در بخش عمومی را کاهش دهد. به همین دلیل، دست‌اندرکاران و سیاست‌گذاران باید با تمرکز بر رشد و بلوغ این ابعاد، تلاش‌های هماهنگی را برای ارتقای توسعه دولت الکترونیک انجام دهند.
با بررسی ضریب همبستگی میان دو مؤلفه شاخص آمادگی شبکه‌ای (NRI) و تولید ناخالص داخلی (GDP) توسط سازمان ملل از سال 2002 تا 2016 مشخص می‌شود که EGDI تأثیر بسزایی بر میزان فساد دارد. شاخص آمادگی شبکه (NRI) چارچوبی جامع برای ارزیابی تأثیر چندوجهی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) ارائه می‌دهد. مؤلفه‌های شاخص NRI شرایط محیطی و آمادگی اجتماع در استفاده از ICT و نیز میزان کاربرد واقعی آن را برای نقش‌آفرینان اصلی (فرد، بنگاه و دولت) اندازه‌گیری کرده و همچنین تأثیر ICT در اجتماع و اقتصاد را محاسبه می‌کنند. ضریب همبستگی این دو مؤلفه در سال 2002 میزان 0.817 و در سال 2016 عدد 0.755 را نشان می‌دهد. با توجه به این داده‌های آماری، می‌توان نتیجه گرفت که 75 درصد از عوامل فساد به میزان توسعه دولت الکترونیک وابسته است و با پیشرفت EGDI در هر کشور، تقریباً سه‌چهارم از مشکلات مربوط به فساد در آن حل خواهد شد.
طبق بخش قبلی، پیاده‌سازی هویت دیجیتال ملی باعث رشد 13.64 درصدی شاخص توسعه دولت الکترونیک می‌شود. در نتیجه همبستگی این شاخص و شاخص NRI، شاخص دوم 10.29 درصد بهبود پیدا خواهد کرد. بدین ترتیب می‌توان گفت شاخص NRI ایران در حال حاضر 43.91 است که به عدد 48.43 افزایش می‌یابد و ایران از رتبه 79 در جهان به رتبه 66 خواهد رسید.
احراز هویت دیجیتال؛ محور دیجیتالیزه‌کردن خدمات دولتی
مهم‌ترین چالش ارائه خدمات آنلاین در سراسر دنیا، شناخت کاربر واقعی از کاربر جعلی و جلوگیری از حملات مجرمانه است. دستگاه‌های دولتی نیز برای ارائه خدمات خود به‌صورت آنلاین، در حال حل این چالش هستند. در کشور ما نیز اقدامات مثبتی در این زمینه انجام گرفته است. احراز هویت سجام به‌صورت آنلاین و با همکاری یوآیدی اولین نمونه این حرکت است. قوه قضائیه نیز با همکاری یوآیدی و با احراز هویت سامانه ثنا، خدمات خود را به‌صورت غیرحضوری به شهروندان ارائه می‌دهد. ارائه تمام خدمات دولتی و مالی توسط نهادهای دولتی و خصوصی هم‌اکنون با استفاده از سرویس احراز هویت دیجیتال یوآیدی قابل وصول است.
یوآیدی به‌عنوان اولین سرویس احراز هویت دیجیتال در کشور با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی نظیر تشخیص چهره و تشخیص زنده‌بودن چهره کاربر، فرایند احراز هویت کاربران در سامانه سجام و احراز هویت کاربران سامانه ثنا را با ضریب خطای 0.01 درصد انجام می‌دهد.