پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کتاب پرداخت الکترونیکی؛ راهنمای فعالیت در صنعت پرداخت ایران، به نویسندگی محمدکاظم کاظمی‌راد، معاون توسعه بازار شرکت پرداخت الکترونیک سپهر، توسط انتشارات راه پرداخت منتشر شد. این کتاب که به صورت دیجیتالی منتشر شده در واقع به دنبال آشنایی مخاطبان با مفاهیم نظام پرداخت و بانکداری الکترونیکی است.
در حال حاضر تراکنش‌های پرداختی همراه با رشد اقتصادی در حال گسترش هستند. انتظار می‌رود که چند عامل به افزایش تقاضا برای پرداخت در کل جهان منجر شود؛ توسعه زیرساخت‌ها در کشورهای در حال توسعه، افزایش شـمول مالی آنها و امکان‌پذیر شدن ارائه کالاها و خدمات «مبتنی بر تقاضای مشتری» به‌دلیل ظهور اقتصاد دیجیتال. سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در این بخش انجام شـده است. در ســال ۲۰۱۸ ، سرمایه‌گذاری جهانی در بخش پرداخت به ۱۸ میلیارد دلار در قالب ۱۲۳ قرارداد رسید.خلاصه کلام اینکه، بخش پرداخت و پی‌تک در حال شکوفایی است و کارآفرینان و ســرمایه‌گذاران بخش فین‌تک در تمام جهان روی راه‌حل‌های پیشرو کار می‌کنند. در همین راستا و برای آشنایی با این مفهوم کتاب پرداخت الکترونیکی تالیف شده است.
در مقدمه این کتاب با اشاره بر مفهوم تجارت الکترونیکی آمده است: تجارت الکترونیکی مفهومی عام و بسیار گسترده دارد. در دانشنامه ویکی‌پدیا، تجارت الکترونیکی چنین تعریف شده است: «فرایند خرید، فروش یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت». تجارت الکترونیکی انجام کلیه فعالیت‌های تجاری با استفاده از شبکه‌های ارتباطی کامپیوتری و به‌ویژه اینترنت است. تجارت الکترونیکی، به‌نوعی، تجارت بدون کاغذ است. به وسیله تجارت الکترونیکی، تبادل اطلاعات خریدوفروش و اطلاعات لازم برای حمل‌ونقل کالاها، با زحمت کمتر و مبادلات بانکی با شتاب بیشتر، انجام خواهد شد. شرکت‌ها برای ارتباط با یکدیگر، محدودیت‌های فعلی را نخواهند داشت و ارتباط آنها با یکدیگر ساده‌تر و سریع‌تر صورت می‌پذیرد. ارتباط فروشندگان با مشتریان نیز میتواند به‌صورت یک‌به‌یک با هر مشتری باشد. بسیاری از مردم، تجارت الکترونیکی را منحصر به خریدوفروش از طریق شبکه اینترنت میدانند، در حالی که این امر فقط بخشی از تجارت الکترونیکی را تشکیل می‌دهد و این مفهوم اکنون گستره وسیعی از جنبه‌های مختلف تجاری و اقتصادی را دربر گرفته است.
انواع کارت از نظر فناوری ساخت
در بخش دیگری از این کتاب به انواع کارت پرداخته شده است: از نظر فناوری ساخت کارت‌ها را می‌توان در چهار دسته کارت‌های برجسته، کارت‌های مغناطیسی، کارت‌های هوشمند و کارت‌های هیبرید دسته‌بندی کرد.
کارت‌های برجسته:
این شیوه قدیمی علامت‌گذاری روی کارت است که در آن علائم ثبت‌شده با استفاده از یک ابزار مکانیکی ساخته میشد. در استفاده از این نوع کارت‌ها به برقراری جریان الکترونیکی برای نقل‌وانتقال اطلاعات و داده‌ها نیاز نبود. اطلاعات مورد نظر در دو ناحیه از قسمت پایین در روی کارت به‌صورت برجسته نوشته میشد.
در ناحیه اول شماره 19 کاراکتری کارت برای معرفی ناشر و دارنده کارت و در ناحیه دوم اطلاعات بیشتری مربوط به دارنده کارت مانند نام و نام خانوادگی، در چهار سطر 27 کاراکتری به‌صورت برجسته حک شده بود. نحوه استفاده از این کارت‌ها به این صورت بود که در ابتدا اسناد خرید توسط فروشنده تکمیل شده و توسط خریدار امضا میشد و سپس اطلاعات برجسته روی کارت توسط دستگاه بر اسناد مذکور حک شده و یک نسخه از آن را در اختیار مشتری قرار می‌دادند و نسخه دوم به بانک یا مؤسسه اعتباری طرف قرارداد ارسال میشد و نسخه سوم نیز نزد فروشنده باقی میماند. بانک پس از وصول نسخه مربوط به خود، وجه را از حساب مشتری یا اعتبار او برداشت کرده و به حساب فروشنده یا در وجه فروشنده پرداخت می‌کرد.
کارت‌های مغناطیسی
از رایج‌ترین انواع کارت، کارت مغناطیسی است. ایده استفاده از نوار مغناطیسی روی کارت پلاستیکی برای نخستین بار در ایالات متحده توسط «فارست پری» در سال 1960 مطرح شد. در این نوع کارت‌ها، اطلاعات مربوط به دارنده کارت به‌صورت دودویی در پشت کارت و روی نواری مغناطیسی قرار دارد و با قرار دادن کارت در جایگاه‌های مخصوص در درگاه‌های الکترونیکی توسط مشتری اطلاعات دارنده کارت توسط دستگاه خوانده شده و به سیستم‌های متمرکز مؤسسه صادرکننده کارت ارسال می‌شود و در صورت صحت اطلاعات ارسالی، مشتری میتواند از کارت وجه نقد برداشت کرده یا وجهی را به حساب فروشنده کالا منتقل کند.
نوار مغناطیسی پشت کارت اطلاعات را در سه شیار نگهداری میکند. جزء اصلی یک کارت مغناطیسی، از یک نوار فلزی بسیار نازک شبیه نوار کاست‌های صوتی ساخته شده است. هر اینچ از این لایه، از حدود 20 میلیون ذره مغناطیسی تشکیل شده است. این لایه نازک مغناطیسی، قادر است اطلاعات را ذخیره کند؛ چراکه هر یک از این ذرات، قابلیت قرارگیری در جهات شمال و جنوب میدان مغناطیسی را دارند؛ قابلیتی که به کمک آن می‌توان داده‌های صفر و یک را نگهداری کرد.
اطلاعات روی کارت مغناطیسی به‌وسیله هد1 مخصوص این کار خوانده می‌شود. این نوع هد را در دستگاه‌های ضبط صوت قدیمی مشاهده کردهایم. تکنیک‌های به‌کاررفته در کارت مغناطیسی، کاملاً مشابه با تکنیک‌های به‌کاررفته در نوارهای ضبط صوت هستند. خواندن اطلاعات روی کارت مغناطیسی به وسیله عملیات جاروب‌کردن صورت می‌پذیرد. هرگاه هد برای خواندن نوار مغناطیسی، روی دستگاه کشیده شود، اصطلاحاً به آنReader Motorize و هرگاه نوار مغناطیسی برای خواندن اطلاعات، روی هد کشیده شود به آن Swipe Reader گفته می‌شود.
اینکه هر نوار مغناطیسی به چه شکلی بوده و در آن چه اطلاعاتی وجود داشته باشد، بر اساس نیازمندی‌های هر صنعت شکل میگیرد. در صنعت پرداخت الکترونیکی، این موارد در استانداردی جهان‌شمول، توسط بنیاد جهانی استاندارد تعیین‌شده که با نام ISO7811 منتشر شده است. بر اساس بخش دوم این استاندارد، در هر نوار مغناطیسی کارت بانکی یا کارت پرداخت، سه شیار وجود دارد که پهنای هر شیار، 0.110 اینچ برابر با 0.28 سانتیمتر است. شیارها به‌صورت افقی روی هم قرارگرفته و از بالا به پایین شماره‌گذاری می‌شوند.
کارت‌های هوشمند
کارت‌های هوشمند یا کارت چیپ‌دار یا تراشه‌دار کارتی است که عنصری به‌صورت یک مدار مجتمع روی آن برای نقل‌وانتقال، ذخیره‌سازی، پردازش اطلاعات و… تعبیه شده است و انتقال اطلاعات توسط اتصالاتی که روی سطح کارت وجود دارد یا بدون اتصال از طریق امواج مغناطیسی و رادیویی انجام میگیرد؛ بنابراین این کارت‌ها در دو نوع تماسی و غیرتماسی ساخته شده‌اند.
از نظر اندازه و شکل ظاهری نیز شبیه به کارت‌های مغناطیسی معمولی هستند. ولی درون این کارت‌ها کاملاً با کارت‌های معمولی متفاوت است. کارت‌های مغناطیسی معمولی یک تکه پلاستیک ساده هستند با یک نوار مغناطیسی، در حالی که کارت‌های هوشمند درون خود یک ریزپردازنده دارند، این ریزپردازنده چون بیش از اندازه کوچک است با فناوری خاصی کشت می‌شود. این ریزپردازنده در کارت‌های هوشمند در حقیقت جایگزین نوار مغناطیسی در کارت‌های معمولی شده است. به علت سهولت سرقت اطلاعات، نوار مغناطیسی محل خوبی برای نگهداری اطلاعات نیست. کارت هوشمند بدون نیاز به چنین امکاناتی، به‌دلیل امنیت خود میتواند به‌صورت آفلاین اطلاعات را در خود ذخیره کرده و در صورت لزوم در محل‌های مختلف از این اطلاعات بدون نیاز به اتصال به شبکه استفاده کند. ریزپردازنده در کارت هوشمند برای امنیت مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع کارت هوشمند با کامپیوتری که به دستگاه کارتخوان متصل است، ارتباط برقرار میکند و تا ریزپردازنده کارت، از معتبربودن دسترسی به کارت مطمئن نشود، به کارتخوان اجازه دسترسی نمی‌دهد.
کاربردهای کارت هوشمند
کارت‌های هوشمند کاربردهای بسیار زیادی دارند و امروزه در موارد مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند؛ کارت‌های بانکی، سیمکارت موبایل، کارت شناسایی ملی، گذرنامه، کارت تردد، کارت دسترسی، کارت وفاداری، کارت سلامتی و بیمه و ده‌ها مورد مصرف دیگر. از سال 2000 اتحادیه اروپا شاهد حرکت همه‌جانبه صادرکنندگان کارت‌های پرداخت به سمت استفاده از کارت هوشمند بود. در همین سال مقرر شد که پس از سال 2005 تمام ریسک و مسئولیت پذیرش کارت غیرهوشمند بر عهده پذیرندگان کارت بوده و بانک و شرکتهای ارائه‌کننده خدمات پرداخت، مسئولیتی را در قبال هیچ ریسکی از جمله کلاهبرداری قبول نمی‌کنند.
تا سال 2008، روندهای جهانی همگی به سمت منسوخشدن کارت‌های قدیمی، خصوصاً کارت‌های مغناطیسی بود، ولی بنا به دلایل متعددی در برخی از کشورهای دنیا از جمله آمریکا، ایران و ژاپن، کارت مغناطیسی به حیات خود ادامه داده و خصوصاً در زمینه پرداخت، همچنان به‌طور گستردهای مورد استفاده واقع میشد. در ایران اجرای پروژه کارت هوشمند سوخت که هنوز هم لقب بزرگترین پروژه فناوری ارتباطات و اطلاعات خاورمیانه را یدک می‌کشد، باعث صدور میلیون‌ها کارت هوشمند برای آحاد جامعه شد.
برای آشنایی مقدماتی با حوزه پرداخت کشور می‌توانید این کتاب را از فروشگاه راه پرداخت به نشانی Shop.way2pay.ir تهیه کنید.