پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
طاهره لطفی خاچکی، پژوهشگر اندیشکده حکمرانی شریف / همیشه شنیده‌ایم که چینی‌ها در حوزه پلتفرم‌های دیجیتال پیشگام هستند و شگفتی می‌آفریند. گاهی به آنان غبطه خوردیم و گاهی برای آینده ایران در این حوزه، راه سومی را آرزو کرده‌ایم؛ اما به‌راستی چه درس‌هایی می‌توان از چین آموخت؟ لازمه پاسخ به این پرسش، بررسی پلتفرم‌های دیجیتالی موفقی است که باوجوداینکه نفس عملکرد آن‌ها صرفا تقلیدی از یک پلتفرم موفق در خارج از قلمروهای کشور چین است، اما به‌خوبی بومی‌سازی شده و به نیازهای افراد پاسخ می‌گویند تا جایی که حتی در صورت عدم وجود محدودیت‌ها، بر پلتفرم دیجیتالی اصلی ترجیح داده می‌شوند.
یوکو یکی از این پلتفرم‌هاست که در زمینه ارائه فیلم و ویدئو فعالیت می‌کند و اگر بخواهیم مفهوم تغییر پلتفرم‌های چندگانه در چین امروز را درک کنیم، مطالعه موردی یوکو بسیار مهم است. به‌علاوه، مطالعه یوکو برخی از اطلاعات اصلی در مورد انتقال تدریجی بخش برخط چین از مدل‌های دزدی دریایی (مدلی که سرنوشت بسیاری از اولین سریال‌های نمایش خانگی تولیدشده در ایران را رقم زد)، به مشاغل قانونی را نیز به ما نشان می‌دهد.
یوکو؛ یک یوتیوب چینی
در دهه‌های اخیر، چین نه‌تنها شاهد تحولات عظیمی در توسعه اقتصادی خود بوده است؛ بلکه در سطح جهانی نیز اهمیت رو به رشدی را تجربه کرده است. بااین‌حال، نکته جالب‌توجه آن است که اینترنت نقش بسیار مؤثری در خصوص این حضور و نفوذ جهانی چین داشته است. افزایش ارتباطات، حضور، نفوذ و رهبری جهانی چین، چشم‌اندازهای تازه‌ای را برای این کشور ایجاد کرده است و در ایجاد یک مدل جدید برای توسعه اقتصادی نقش داشته است.
دراین‌بین، یوکو یکی از پلتفرم‌های دیجیتال موفق در کشور چین است. یوکو را می‌توان معادل چینی یوتیوب دانست. درواقع، اگر در کشور چین باشید و قصد داشته باشید یک برنامه آموزشی را به‌صورت برخط تماشا کنید، دیگر نمی‌توانید از طریق یوتیوب به این محتوا دسترسی پیدا کرده و در عوض باید از یوکو استفاده کنید. یوکو بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده فیلم برخط در چین است.
چی از این بهتر!
یوکو در زبان چینی مخفف «چی از این بهتر!» است که مشهورترین مارک ویدیویی برخط چینی است که به کاربران این امکان را می‌دهد که به‌راحتی محتوای ویدئو را جستجو، مشاهده و به اشتراک بگذارند. یوکو که در مارس 2003 توسط ویکتور کو تأسیس شد، در ابتدا روی محتوای تولیدشده توسط کاربر تمرکز داشت اما بعدا تأکید خود را روی فیلم‌های تولیدشده حرفه‌ای تغییر داد. ویکتور کو، فارغ‌التحصیل استنفورد و رئیس‌جمهور سابق سوهو، با جمع‌آوری سرمایه اولیه برای ایجاد یوکو از طریق صندوق شخصی خود در سال 2006، توسعه یو کو را رهبری کرد. یوکو مراحل مختلفی را پشت سر گذاشت تا دولت به او مجوز دهد تا فیلم‌ها را به‌صورت برخط و قانونی عرضه کند و محتوای خود را به شیوه‌ای مشابه نتفلیکس تولید کند.
اما در این روند رشد سریع یوکو، عوامل زیادی مؤثر بودند؛ مثلا در همان برهه زمانی، سانسورهای دولتی در چین آغاز شد که برای بسیاری از سایت‌های تماشای فیلم درخواست مجوز کرد و قوانین سختی را برای چیزی که دزدی می‌نامید، قرار داد. بااین‌وجود، این سایه شوم بدبختی که باعث بسته شدن تعداد زیادی از سایت‌های ویدئویی شد، به‌مثابه برگ برنده‌ای برای یوکو عمل کرده و راه را برای رشد آن هموار کرد. چراکه صدور مجوزها، به رسمیت پخش ویدئوی برخط دامن زد و باعث شد بعضی از بینندگان رسانه‌های سنتی مثل تلویزیون و رادیو، حالا اخبار و فیلم‌ها را از یوکوی مجوز دار پیگیری کنند.
به‌علاوه، یوکو از همان ابتدا، کاربران خود را مجاز به آپلود مطالب، بدون در نظر گرفتن مدت‌زمان آن می‌دانست. این ویژگی به‌ویژه در اوایل توسعه یوکو، هنگامی که کل فیلم‌های سینمایی در وب‌سایت بارگذاری شدند و حق انتشار را نقض کردند، مشکل‌ساز بود؛ اما یوکو به‌تدریج با بیش از 1500 تهیه‌کننده و توزیع‌کننده از صنایع فیلم و تلویزیون به توافق رسید تا محتوای حرفه‌ای را به بینندگان خود ارائه دهد.
جهان در حال تماشاست: تفاوت‌های یوکو و یوتیوب
یوکو به‌طور کامل برابر با نسخه چینی شده یوتیوب نیست. درواقع، یکی از بزرگ‌ترین ویژگی‌هایی که باعث تفاوت یوکو با یوتیوب می‌شود، نوع محتوایی است که ارائه می‌دهند. به‌عبارت‌دیگر، از هشت‌بخشی که در پلتفرم یوکو مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند، شش مورد از آن‌ها دارای محتوای حق چاپ درام تلویزیونی، فیلم‌ها، نمایش‌های مختلف، انیمیشن‌های چینی بسیاری از کشورهای دیگر مانند آمریکا، انگلیس، ژاپن، کره و غیره هستند. درحالی‌که از هشت بخش موردبررسی در یوتیوب، فقط یک بخش وجود داشت که دارای محتوای حق چاپ باشد. از این نظر، یوکو بیشتر به یک کانال تلویزیونی برخط شباهت دارد و یوتیوب یک پلتفرم اشتراک‌گذاری ویدئو است.
در نگاهی دیگر، این تفاوت ماهیت میان دو پلتفرم یوتیوب و یوکو را می‌توان از شعارهای آن‌ها نیز درک کرد. شعار یوتیوب «خود را پخش کنید» است که معنای محتوای تولیدشده توسط کاربر را ارزش می‌بخشد و شعار یو کو «جهان در حال تماشاست» است که بر برتری خود پلتفرم تأکید دارد. بااین‌حال نفوذ یوتیوب جهانی‌تر است، درحالی‌که اکثریت مخاطبان یوکو، چینی هستند.
علی‌بابای چینی: پشت‌صحنه‌های یک دومینوی جذاب
اخیرا ادغام‌های جالبی در حوزه پلتفرم‌های دیجیتال در چین به راه افتاده است که مانند یک دومینو، یک‌به‌یک پلتفرم‌های مطرح دیجیتال را درمی‌نوردد. ادغام یوکو با تودو و بعد از آن خرید بخشی از سهام یوکو_تودو توسط علی‌بابایی که حالا چینی شده است، بخش‌هایی از این دومینو هستند. برخی از افراد، این مجموعه ادغام‌ها را در ارتباط با اهداف دولت چین، به‌منظور افزایش نقش نظارتی خود بر سیاست‌های اقتصادی برخط می‌دانند. به‌عبارت‌دیگر، درست است که حمایت از مارک‌های برخط در عین پرهیز از انحصار، ازجمله ضرورت‌های ایجاد مشاغل بیشتر و توسعه پایدار و هماهنگ هستند، اما در پشت‌صحنه این اقدامات، انگیزه‌های سیاسی خاصی وجود دارد، انگیزه‌هایی مثل گذار از رویکرد قانون‌گذاری بر نظارت و پایش فناورانه در حوزه پلتفرم‌های دیجیتال!
علاوه بر این، می‌توان گفت که این شیوه، ترویج و انتشار تعداد انگشت‌شماری از نامهای تجاری قوی چینی و درنتیجه افزایش قدرت نرم چین در سطح جهانی را آسان‌تر کرده و می‌تواند به شناسایی و ارتقای استعدادهای نوظهور در عرصه دیجیتال نیز کمک کند. نقطه پایانی این مسیر را این‌گونه می‌توان متصور شد که اگر این استعدادها پرورش پیدا کنند و به‌عنوان سفیرانی خلاق از چین رشد کنند، می‌تواند یک استراتژی بلندمدت جنگ نرم را در پی داشته باشد.
درحالی‌که چین یکی از راه‌های گسترش قدرت خود را شناسایی به هنگام ظرفیت‌ها در حوزه پلتفرم‌های دیجیتال قرار داده است، شایسته است که در کشور ما نیز، به‌جای کارشکنی‌ها و سنگ‌اندازی‌های گاه و بیگاه درراه رشد پلتفرم‌های دیجیتال موفق و متوقف کردن آن‌ها در تله بوروکراسی‌های سازمانی (تحت عناوین مختلف از منبع جذب سرمایه گرفته تا ترکیب سهامداران، ورود به بورس و …)، مسیر رشد و موفقیت این پلتفرم‌ها هموار شود تا بتوان علاوه بر موفقیت‌های داخلی، به بازارهای خارجی نیز دست یافت.
این امر مطمئنا آثار اقتصادی قابل‌توجهی نیز به دنبال خواهد داشت. به‌علاوه، همان‌گونه که بررسی یوکو نشان داد، نهادهای تنظیم‌گر با عملکردی یکپارچه در زمینه تسهیل و کارآمدسازی مسیر صدور مجوزها برای پخش فیلم‌ها و مجموعه‌های نمایشی به‌صورت برخط، از رشد برخی از فعالیت‌های غیرقانونی در عرصه پخش فیلم‌ها (نقض حق پخش، مالکیت معنوی آثار، بی‌توجهی به رده‌بندی سنی و نظایر آن) که صدمات جبران‌ناپذیری را به بدنه بازار تولیدات محتوای دیجیتال وارد کرده و به ورشکستگی برخی از پروژه‌های فیلم و سریال‌های نمایش خانگی منجر شده است، جلوگیری به عمل آید.