چابکی یا نابودی انتخاب با ماست

اردوان یزدی، دبیر کمیته سرمایه‌گذاری فناپ / قطار پرسرعت فناوری هر روز ایستگاه جدیدی را تجربه می‌کند و به نظر می‌رسد، نمی‌توان توقفی برای این قطار پرسرعت متصور بود. هر روز صنعت جدیدی را ویران می‌کند، روزی صنعت خرده‌فروشی، روز دیگر صنعت کشاورزی و دیگر حتی به صنعت خودروسازی و هوافضا هم رحم نمی‌کند. این قطار یک ویژگی اصلی دارد و این ویژگی چیزی نیست جز اینرسی خیلی زیاد این قطار.

اینرسی بالای قطار فناوری، یعنی زمان زیادی نیاز است تا بتواند سرعت بگیرد، اما وقتی سرعت گرفت، دیگر هیچ‌‌چیز جلودارش نیست و همانند یک بولدوزر هر کسب‌وکار سنتی را که در مسیرش باشد، ویران می‌کند. قدرت ویرانگی این قطار به دو عامل بستگی دارد، یکی سرعتش و دیگری وزنش که برای هر صنعتی متفاوت است.

این قدرت ویران‌کننده برای کسب‌وکارهای چابک، یک ویژگی مطلوب محسوب می‌شود؛ زیرا به کمک همین نیرو می‌توانند از پس رقبای دیرینه خود برآیند. اما این «قدرت مخرب» برای کسب‌وکارهایی که چابکی و قابلیت تطبیق‌پذیری با محیط ندارند، یک ویژگی آزاردهنده و نامطلوب تلقی می‌شود.

در دنیایی که کسب‌وکارهای چابک همچون آهویی تیزپا از رقبای دیرپایی همچون فیل، به‌سرعت سبقت می‌گیرند و آنها را به چالش می‌کشند؛ سؤال چند میلیون دلاری این است که چه کار کنیم؟ و سؤال یک دلاری این است که اگر کاری نکنیم، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ خیلی ساده؛ نابودی. اما جواب سؤال اول، چاره‌ای نداریم جز اینکه چابک باشیم.

همان‌طور که بیان شد، چابکی شرط بقا در بازارهای پویاست و کسب‌وکارهای مبتنی بر فرایندهای ایستا، محکوم به شکست‌اند. اما چابکی به چه معناست؟ چابکی، یک رویکرد است یا شاید هم یک روش که به کمک آن نوآوری در گوشت و استخوان کسب‌وکار رخنه می‌کند، یعنی نوآوری در فرایندها، در افراد سازمان، در عملیات و در هر آنچه باید نفوذ کند، نفوذ می‌کند.

چابک‌بودن، یعنی تعامل بیشتر با مشتری، یعنی مدام آزمون و خطا کردن و بازخورد گرفتن از بازار، یعنی درست و به‌موقع ریسک‌کردن، یعنی یادگیری مداوم سازمان، یعنی پویایی. اما فکر کنم بهترین معنی این کلمه را بتوان در لغت‌نامه وبستر یافت؛ چابک یعنی مبتکر سریع و شخصیت سازگار.

چابکی یک اکسیر نیست؛ بلکه رویکردی مؤثر و ساده جهت ارائه راهکار برای حل یک مشکل پیچیده است. در حقیقت چابکی همچون یک کاتالیزور است که دستیابی کسب‌وکار به مقصود نهایی خود در عصر دیجیتال را تسریع می‌کند. چابکی به کمک تغییر در فرایندهای بوروکراتیک و سخت‌گیرانه در داخل و خارج از سازمان، مسیر پرپیچ‌وخم و پر از دست‌انداز و سرعت‌گیر رشد شرکت را هموار می‌کند، تا با هزینه‌ای کمتر، ریسک کمتر و رشد بیشتر، جایگاه والاتری در بازار داشته باشیم. در یک کلام چابکی سبب می‌شود تا سازمان نمایی داشته باشیم.

چابک‌بودن کسب‌وکار سبب می‌شود ریسک بزرگ به تعداد زیادی ریسک‌های کوچک‌تر تقسیم شود که این موضوع سبب می‌شود احتمال شکست کسب‌و‌کار به طرز قابل توجهی کاهش یابد. زمانی که یک کسب‌و‌کار ریسک‌های کوچکی برمی‌دارد، حتی اگر آن ریسک به شکست منجر شود، یک شکست کوچک به‌شمار می‌آید و کسب‌و‌کار می‌تواند بدون خلل بزرگی دوباره به فعالیت خود ادامه دهد.

زمانی که سازمان چابک می‌شود، مستندسازی‌های وقت‌گیر و فرایندهای بوروکراتیک جای خود را به انتقال و آموزش از طریق تعاملات سازنده میان افراد می‌دهد. چابکی در نهایت باعث رشد نمایی شده که آرزوی هر کسب‌وکاری است و عدم چابکی هم در نهایت مایه نابودی سازمان می‌شود.

اما چرا اگر چابک نباشیم، نابود می‌شویم؟ این سؤال را نظریه انتخاب طبیعی داروین به‌درستی پاسخ می‌دهد. این نظریه بیان می‌کند: «انتخاب طبیعی، فرایندی است که طی آن افراد سازگار با محیط، شانس بیشتری برای بقا و تولید مثل دارند.» بنابراین قابلیت پاسخ به تغییرات و پویایی بازار تعیین‌کننده موفقیت و شکست یک کسب‌وکار است.

حال که مزایای چابکی بیان شد، سؤال اساسی این است که چگونه چابک باشیم؟ چطور چابکی را در تاروپود سازمان گسترش دهیم؟ برای اینکه کسب‌وکاری چابک داشته باشیم، اولین نکته کلیدی این است که در مقابل فرایندها و عملیات چابک‌شدن مانند ترمز عمل نکنیم و با حذف سرعت‌گیرهای سازمان، موجبات افزایش سرعت رشد سازمان را فراهم سازیم؛ زیرا دنیای کسب‌و‌کار دارای سرعت‌گیرهای متعددی است که می‌خواهند سرعت کسب‌وکار ما را کاهش دهند.

برخی فکر می‌کنند چابکی فقط برای صنایع خاصی مثلاً تولید اپلیکیشن معنا پیدا می‌کند. اما این‌طور نیست! مقوله چابکی را می‌توان به همه صنایع و بازارها بسط داد. چابکی نه‌تنها در عملکرد کسب‌وکار مؤثر است؛ بلکه در توسعه فردی نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

خلاصه اینکه، مقاومت در برابر این قطار پرسرعت دو پیامد می‌تواند داشته باشد؛ پیامد اول اینکه به تصادف با آن منجر شده که باعث نابودی کسب‌وکار ما می‌شود و پیامد دوم اینکه سبب می‌شود از این قطار عقب بمانیم که باعث می‌شود کسب‌وکار ما با افول جدی مواجه شود. بنابراین به نظر می‌آید هیچ مأمنی مطمئن‌تر از نوآوری و چابکی برای دگردیسی‌های پیشرو نداریم. یادمان باشد انقلاب فناوری اطلاعات مرهون روش نوآوری چابک است. پس یا باید چابک بود، یا نابود شد. پس چابک باشیم.