برگ برنده در بازار سرمایه

مبینا بنی‌اسدی، کارشناس بازار سرمایه / سال 1399 را باید سال طلایی بورس نامید؛ هرچند شاید همین چند کلمه برای آنهایی که تیر و مرداد سرمایه‌های خود را وارد این بازار کردند، کمی تلخ و گزنده باشد، اما در برآیندهای کلی سال به آماری برمی‌خوریم که غیر قابل انکار است و ثابت می‌کند که امسال سال متفاوتی برای بورس بوده است. مجموع ارزش معاملات بورس تهران و فرابورس ایران در سال 1398 بیش از 6.6 هزار میلیارد ریال بوده و این رقم از ‏ابتدای سال 1399 تا پایان بهمن‌ماه به حدود 40 هزار میلیارد ریال رسیده که رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد.

همچنین روند شاخص نشان می‌دهد که در ابتدای سال 1398 شاخص کل بورس حدود 176 هزار واحد بوده و پایان سال 1398 یعنی در 28 اسفند 1398 به پله 513 هزار ‏واحدی صعود کرده است.‏ این در حالی است که در کمتر از پنج ماه، یعنی از ابتدای 1399 تا اواسط مرداد شاخص کل بورس به بالاترین رقم تاریخی خود، یعنی حدود دو میلیون واحد ‏رسیده که البته با تغییر جهت شاخص از مرداد تا پایان بهمن به حدود یک میلیون و 240 هزار واحد رسید که باز هم برآیند کلی و مقایسه آمار صعود بیش از صد درصدی را در کارنامه پایان سال خود به ثبت می‌رساند.

حالا به‌خوبی می‌توان گفت که حدود یک سال است بورس با تمام فرازوفرودهایش وارد زندگی مردم کشور شده و با وجود اینکه پیش از این، بیشتر افراد آشنایی چندانی با این بازار و فرایندهای آن نداشتند، اما این روزها تمامی اقشار جامعه به نحوی با بازار سرمایه آشنا هستند. استقبال فوق‌العاده مردم و ورود نقدینگی قابل توجه به‌طور مداوم باعث رشد پرشتاب شاخص کل و قیمت سهام در ماه‌های ابتدایی سال شد و در آن بازه زمانی افراد زیادی سایر دارایی‌های خود از جمله مسکن، زمین، خودرو، طلا و… را برای ورود به بازار سرمایه فروختند.

معامله‌گران بازار یک چسبندگی ذهنی به شش‌ماهه اول سال و ‏جهش‌های پرشتاب آن دوره پیدا کردند و برای کسانی که در پایان این موج صعودی وارد بازار شدند، گرفتاری‌هایی ایجاد شد و بسیاری از این افراد دچار زیان شده و عده‌ای با زیان‌های سنگین از بازار خارج شدند.

بازار در ماه‌های ابتدایی سال 1399 رشد بسیار شدید و هیجانی را تجربه کرد که محرک اصلی این رشد، حجم بالای پول‌های جدید بود و پس از آن از روزهای پایانی مرداد بازار وارد فاز ریزشی شد که پیش از این کمتر اتفاق افتاده بود. از سوی دیگر طی یک سال گذشته، تعداد افرادی که بر اساس چارت‌های قیمتی و نمودارهای تکنیکال اقدام به معامله می‌کنند، افزایش یافت و در این شرایط از دست رفتن حمایت‌ها و اعداد رند قیمتی، باعث فشار فروش و افزایش عرضه‌ها ‌شد که چنین رفتارهایی بیشتر هیجانی است.

همچنین نوسانات لحظه‌ای بازار سرمایه با توجه به ماهیت آن باعث می‌شود سهام‌داران تغییرات قیمتی را بیشتر در ثروت خود احساس کنند و بحث تردید در سرمایه‌گذاری‌هایشان به وجود آید.

باید در نظر داشت که سود و زیان، طبیعت بورس است، اما در کنار آن، بازار سرمایه یک بازار کاملاً تخصصی است و هرروزه ابزارهای جدیدی وارد این بازار شده و تخصصی‌تر می‌شود و فعالان این بازار باید همگام با این تحولات دانش و اطلاعات خود را به‌روز کنند تا بتوانند پابه‌پای بازار حرکت کنند.

پیش از ورود به بازار باید آموزش‌های لازم را طی کرد و باید بازار را شناخت تا قدرت تحلیل پیدا کرد. سرمایه‌گذاران علاوه بر کسب دانش و شناخت کافی همچنین باید اهداف خود را به‌طور مشخص تعیین کنند و بدانند چه نگاهی به بازار دارند؛ کوتاه‌مدت، بلندمدت یا میان‌مدت. طبق این دیدگاه است که می‌توانند استراتژی‌های معاملاتی خود را طراحی کنند. فاکتور مهم دیگر در سرمایه‌گذاری، میزان ریسک‌پذیری است و استراتژی افراد باید هم‌راستا با میزان ریسک‌پذیری آنان باشد.

افراد بهتر است برآیند استراتژی خود را به گونه‌ای طراحی کنند که با در نظر گرفتن فاکتورهای مهم در تحلیل‌ها اقدام به معامله کنند تا بتوانند با حداقل ریسک، بازدهی معقولی داشته باشند. همچنین درگیر هیجان‌های منفی نشوند و حتماً با مطالعه اقدام به خریدوفروش کنند و در صورتی که فرصت آموزش ندارند، حتماً از مشاوران سرمایه‌گذاری تحت نظارت سازمان بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردان معتبر راهنمایی دریافت کنند و با روش‌های غیرمستقیم وارد بازار شوند. شاید در این راستا ایجاد نهادهای مالی که با محوریت مدیریت ثروت فعالیت می‌کنند، بیش از پیش احساس شود. 

پیش از هر چیز، ورود مستقیم به بازار سرمایه را باید منوط به داشتن پارامترهایی همچون دانش، تخصص و زمان کافی دانست و اگر فردی بدون این سه مورد به‌صورت مستقیم وارد بازار سرمایه شود، هرچند ممکن است در کوتاه‌مدت بتواند با توجه به شرایط بازار و به‌صورت تصادفی سودهایی شناسایی کند، اما تصمیم بسیار پرریسکی گرفته است.

افرادی که بدون آمادگی لازم به‌صورت مستقیم وارد بازار می‌شوند، علاوه بر زیان مادی، زیان روحی سنگینی نیز متحمل می‌شوند و این اتفاق، اثرات فردی، خانوادگی و اجتماعی برای آنان به‌دنبال خواهد داشت.

سرمایه‌گذاری به‌طور غیرمستقیم و از طریق صندوق‌ها یا سبدهای سرمایه‌گذاری تحت نظارت سازمان بورس باعث می‌شود سرمایه‌گذار از هر سه پارامتر دانش، تخصص و زمان از طریق یک نهاد مالی بهره‌مند شود و با آرامش خاطر سرمایه‌اش را وارد بازار سرمایه کند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری علاوه بر مدیریت ریسک، نقدشوندگی بیشتری هم دارند؛ چراکه این صندوق‌ها از طریق مدیریت تخصصی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.

صندوق‌ها معمولاً دارایی‌هایی را انتخاب می‌کنند که پایین‌تر یا نزدیک ارزش ذاتی هستند و معمولاً کمتر درگیر هیجانات کوتاه‌مدت بازار می‌شوند، به همین دلیل هم با تجزیه‌وتحلیل وارد بازار می‌شوند و از این رو روندهای کوتاه‌مدت بازار اثری در تصمیم‌گیری‌های آنها ندارد؛ بلکه افق بلندمدت‌تر دارند.

از سوی دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری درجه ریسک‌پذیری متنوعی دارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت برای افرادی مناسب است که ریسک‌پذیری کمتری دارند که به‌طور معمول سود این صندوق‌ها کمی بالاتر از سود بانکی است و سود ثابت هم دارد؛ اما صندوق‌های سهامی برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که درجه ریسک‌پذیری بالاتری دارند.

نکته مهم دیگر در خصوص بازار سرمایه این است که نوسانات کوتاه‌مدت در بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها بیشتر است، اما اگر بلندمدت به این بازار نگاه کنیم، بازدهی بالاتری از سایر بازارهای رقیب دارد. با بررسی آمار و احتمال داده‌های تقریبی در افق یک‌ساله نمی‌توان گفت کدام بازار برای سودآوری بهتر است، اما برای دوره پنج‌ساله به احتمال بیش از 50 درصد، بازار سرمایه از سایر بازارها عملکرد بهتری خواهد داشت که این روند در دوره‌های بلندمدت‌تر بیشتر می‌شود؛ یعنی در دوره‌های 10ساله احتمال اینکه بازدهی بازار سرمایه بهتر از سایر بازارها باشد، افزایش می‌یابد.

جالب است بدانید که هنوز با تمام فرازوفرودها و نوسانات شاخص طی این دو سال اخیر، آنهایی که در زمره سرمایه‌گذاران قدیمی‌تر این بازار هستند، پرتفوی پرسودی دارند و استمرار فعالیت در بازار سرمایه همیشه برگ برنده‌ای است که بسیاری از افراد از آن غفلت می‌کنند.