پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
انحراف قطار بانکداری دیجیتال از ریل اصلی
اگر بخواهیم با سیستم‌های متمرکز، بانکداری دیجیتال را در کشور بسط و گسترش دهیم، قطعاً با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهیم شد و در نهایت به نظر نمی‌رسد که به موفقیت قابل توجهی دست پیدا کنیم و عملاً بانک‌ها و فین‌تک‌ها تمایل‌شان به ارائه سرویس از طریق اپلیکیشن‌های در دسترس را از دست خواهند داد
فرهاد اینالویی، معاون فناوری اطلاعات بانک ایران‌زمین / چند سال است که موضوع بانکداری دیجیتال مورد توجه بانکداران و مدیران فناوری اطلاعات بانکی قرار گرفته است. در سالی که گذشت، هم به خاطر فشار رسانه‌ای و هم به خاطر دستور وزارت اقتصاد به بانک‌های دولتی و هم به خاطر عقب‌نماندن بازیگران از یکدیگر، این موضوع به‌کرات در محافل تخصصی مطرح شد.
اهتمام بانک مرکزی به ایجاد کارگروه تخصصی بانکداری دیجیتال نیز مزید بر علت شد تا بانکداران توجه بیشتری به موضوع داشته باشند، اما آنچه در عمل اتفاق افتاده، نشان از پیشرفت ناچیز در حوزه‌های عملیاتی دارد. بانک‌ها همچنان برنامه منسجمی برای ایجاد تحول دیجیتال ندارند. شاید یکی از دلایل مهم آن طولانی‌بودن این پروسه و علاقه مدیران به کارهای زودبازده باشد. دستور وزارت اقتصاد نیز در سطح تهیه نقشه‌راه متوقف مانده و با تغییر دولت احتمالاً از دستور کار خارج خواهد شد. از نظر زیرساخت نیز مشخص شد که کشور در وضعیت مطلوبی برای ارائه خدمات آنلاین قرار ندارد.
هرچند بانک‌ها به لحاظ آنکه سال‌ها خدمات آنلاین را به مشتریان‌شان ارائه کرده‌اند، از پتانسیل مناسبی برای این حوزه برخوردارند، اما موضوع تحول دیجیتال و بانکداری دیجیتال به زیرساخت‌های حاکمیتی دیگری نیز نیاز دارد که در حال حاضر در سطح قابل قبولی فراهم نیست؛ زیرساخت‌هایی همچون احراز هویت در فضای دیجیتال، امضای دیجیتال، مسائل حقوقی بانکداری دیجیتال، محیط‌های سندباکس، پلتفرم‌های ارائه خدمات و ارتباط آنها با یکدیگر و از همه مهم‌تر نقش هر بازیگر در این اکوسیستم در حد مطلوبی نیست.
اصولاً معمار تحول دیجیتال، بانکداری دیجیتال و اقتصاد دیجیتال مشخص نیست و هر نهادی برای خود این مسئولیت را قائل است که متولی بخشی از آن باشد. بانکداری دیجیتال در ذات خود به سمت گسترش خدمات از طریق بازیگران جدید حرکت می‌کند و این موضوع به توزیع کانال‌های ارائه خدمات می‌انجامد. هرگونه تمرکزگرایی در این بخش، مغایر با ذات بانکداری دیجیتال است. با توجه به حاکمیت متمرکز و سیستم‌های متمرکز که هر روز بر تعداد آنها نیز افزوده می‌شود، به اصلاح نگاه به این حوزه نیازمندیم.
اگر بخواهیم با سیستم‌های متمرکز، بانکداری دیجیتال را در کشور بسط و گسترش دهیم، قطعاً با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهیم شد و در نهایت به نظر نمی‌رسد که به موفقیت قابل توجهی دست پیدا کنیم و عملاً بانک‌ها و فین‌تک‌ها تمایل‌شان به ارائه سرویس از طریق اپلیکیشن‌های در دسترس را از دست خواهند داد.
قبلاً کشور با لغو مجوز دو بانک مجازی در ابتدای دهه 90 یک فرصت طلایی را از دست داده و دیگر فرصتی برای سعی و خطا وجود ندارد. اگر آن دو بانک در حال فعالیت بودند، هم‌اکنون بسیاری از قواعد و مقررات و زیرساخت‌ها آماده بود.
چه باید کرد؟
به نظر نگارنده چندین مسئله وجود دارد که می‌تواند به پیشرفت موضوع کمک کند:
- نگرش حاکمیت از سیستم‌های متمرکز به سیستم‌های غیرمتمرکز تغییر کند.
- متولی و معمار تحول دیجیتال که لزوماً می‌تواند در حاکمیت نباشد، تعیین شود.
- سازمان‌های حاکمیتی به اینکه سرویس‌های خود را طبق زمان‌بندی در اختیار سرویس‌دهندگان نهایی قرار دهند، ملزم شوند.
- زیرساخت‌هایی همچون احراز هویت دیجیتال و امضای دیجیتال و سندباکس رگولاتوری تکمیل شود.
- مرجعی برای تعیین اهلیت کسانی ایجاد شود که امکان ارائه خدمات مالی را دارند. به‌طور واضح فین‌تک‌هایی که می‌خواهند سرویس مالی و بانکی ارائه دهند، باید سازمان‌دهی شوند.
- شرکت‌های مشاوره‌ای ایجاد شوند که بتوانند مدیران بانک‌ها و سازمان‌های مالی را در خصوص مدل‌های کسب‌وکار جدید همراهی کنند.
- در سطح جامعه و بانک‌ها، برای همراهی بیشتر مردم و کارکنان بانک‌ها سواد دیجیتالی آموزش داده شود. در خصوص کارکنان بانک‌ها باید مشخص شود که با کاهش شعب، وظایف و کارکرد کارکنان تغییر خواهد کرد. طبق آمار، در حال حاضر نیمی از شعب بانک‌های کشور مازاد بوده، اما تعداد کارکنان بر اساس استاندارد می‌تواند تا دوبرابر افزایش یابد که واضح‌ترین دلیل آن تنوع خدمات بانک در دنیا و محدود بودن آن در کشور ماست.
- ارتباط با مشاوران بین‌المللی و بانک‌های موفق در این حوزه باعث می‌شود که از هزینه اضافه جلوگیری شود و بهتر است بر اساس مدل‌های موفق، مدل مناسب هر بانک طراحی و پیاده‌سازی شود.