پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رشد سریع بخش خدمات اسلامی / نگاهی به اقتصاد و فناوری‌های مالی در عمان؛ کشور میانجی‌گر منطقه
یکی از صفت‌هایی که به عمان می‌توان داد، میانجی است. این کشور همواره نقش میانجی در کشورهای منطقه و حتی ارتباط میان کشورهای منطقه با دیگر کشورهای دنیا را بر عهده داشته است
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۴۱ / ریال عمان یکی از گران‌ترین ارزها در برابر ریال کشور خودمان است. در زمان نگارش این مطلب، هر یک ریال عمان بیش از ۶۴ هزار تومان ارزش داشت و می‌توان آن را گران‌ترین ریال جهان نامید. در واقع ریال عمان سومین واحد پولی باارزش جهان بعد از دینار کویت و دینار بحرین است. مسلماً تأثیرگذارترین عنصری که ارزهای این کشورها را به باارزش‌ترین ارزهای دنیا تبدیل کرده، نفت و صادرات آن به دیگر کشورهای دنیاست.
عوامل سیاسی و اقتصادی بسیاری بر نرخ ارز کشورها اثر می‌گذارد. جدای از نعمت نفتی که عمان از آن برخوردار است، ثبات سیاسی این کشور هم از دیگر دلایل ارزش ارز عمان به‌شمار می‌رود. عمان تلاش کرده در سال‌های اخیر، به‌ویژه در زمان سلطنت سلطان قابوس، رابطه خوبی با کشورهای اطراف داشته باشد. همین موضوع باعث شده تا ارزش پول ملی این کشور در جایگاه بالایی قرار بگیرد.
جدا بودن از نزاع‌های منطقه‌ای و ایفای نقش واسط بین کشورهای مختلف توسط سلطان قابوس، کمک کرده تا این کشور از نظر ثبات اقتصادی موفق عمل کند. البته مشخص است که موقعیت عمان در دریای عمان نیز از دلایلی است که باعث شده تا ثبات اقتصادی و عوامل مختلف دیگر در این کشور ایجاد شود.
قدیمی‌ترین دولت مستقل
عمان یا سلطان‌نشین عمان، کشوری پادشاهی در شرق شبه‌جزیره عربستان است و پایتختش «مسقط» نام دارد. این کشور دارای دو برون‌بوم است. بخش کوچکی از عمان در قسمت جنوبی تنگه هرمز قرار دارد که «مسندم» نام دارد. این بخش از سرزمین اصلی جدا افتاده است. برون‌بوم دیگر «مدحاء» نام دارد که توسط امارات متحده عربی احاطه شده است (برون‌بوم به منطقه‌ای بیرون از مرز کشور گفته می‌شود. یعنی سرزمینی متعلق به یک کشور که در خاک یک یا چند کشور دیگر قرار دارد. یک برون‌بوم با خاک اصلی کشور خود ارتباط مرزی ندارد).
عمان قدیمی‌ترین دولت مستقل بین کشورهای عربی است. از سده ۱۷ میلادی، عمان دارای پادشاهی خودکفا بوده است. با اینکه فرمانروایی این کشور پادشاهی بی‌چون‌وچراست، اما پارلمان نیز نقش قانون‌گذاری و بازرسی اندکی دارد. عمان پیوند گسترده نظامی و سیاسی با ایالات متحده آمریکا و پادشاهی بریتانیا دارد، ولی سیاست خارجی آزادانه‌ای در پیش می‌گیرد؛ در واقع عمان نقش میانجی‌گری را بین کشورهای خاورمیانه دارد. همچنین عمان یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های جهان به‌شمار می‌آید که بشر در آن ساکن شده است؛ انسان‌ها حداقل از ۱۰۶ هزار سال پیش در عمان زندگی می‌کردند.
پیشرفت در زمان سلطنت قابوس
«سلطان قابوس بن سعید» چهاردهمین پادشاه عمان بود که از سال ۱۹۷۰ بر مسند قدرت می‌نشیند و طی حکومت ۵۰ساله خود باعث شکوفایی و پیشرفت چشم‌گیر عمان می‌شود. او با استفاده از منابع ارزی ناشی از درآمدهای نفتی و جهانگردی، زیرساخت‌هایی را ایجاد کرد و مسکن و مدرسه و بندرگاه ساخت. خود نیز با استفاده از این منابع ثروت شخصی عظیمی به دست آورد؛ به گونه‌ای که بنا بر گزارش‌های نشریات غربی، یکی از 10 پادشاه ثروتمند جهان به‌شمار می‌رفت. او در عین حال یکی از محبوب‌ترین‌ها در میان مردم‌شان به حساب می‌آمد.
شکاف‌های طبقاتی و اجتماعی در عمان نسبت به بسیاری از کشورهای عربی در سطح محدودتری است و روند مدرن‌سازی با آسیب‌ها و محرومیت‌های اجتماعی شدید همراه نبوده است. از دیگر اتفاقات مهمی که در زمان سلطان قابوس برای عمان رخ داد، جذب سرمایه خارجی 19.6 میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۵ بود. قابوس از طرفداران فرهنگ و موسیقی بود و در کشورهای حوزه خلیج فارس، اولین کسی است که دستور ایجاد خانه اپرا و موسیقی را صادر کرد. او همچنین برای ترویج صنعت سینما دستور ساخت سینمای مدرن در عمان را صادر کرد. سلطان قابوس در اوایل سال ۲۰۲۰ درگذشت.
وابستگی به نفت
همانند سایر کشورهای عربی خلیج فارس منبع اصلی درآمد کشور، نفت است. البته نسبت به همسایگان، این کشور تولیدکننده متوسطی است. کشاورزی و ماهیگیری نیز دو منبع مهم درآمدی در عمان هستند. منبع جایگزین دیگر گردشگری است. عمان با 5.5 میلیارد بشکه ذخایر نفت خام، بیست‌وچهارمین کشور در جهان به‌شمار می‌رود. گفته می‌شود که بیش از ۶۷ درصد از درآمد این کشور از صنایع نفت و گاز است.
مهم‌ترین پروژه راهبردی نفتی این کشور تا سال ۲۰۲۱، طرح احداث یک پالایشگاه ۲۳۰ هزار بشکه‌ای با مشارکت شرکت نفت بین‌المللی کویت به ارزش هفت میلیارد دلار، ساخت چندین مجتمع پتروشیمی در مجاورت این پالایشگاه و احداث مخازن ذخیره‌سازی نفت خام تا ظرفیت ۲۰۰ میلیون بشکه در منطقه «الدقم» است.
تولید ناخالص داخلی عمان در سال ۲۰۱۸، 79.28 میلیارد دلار عنوان شده و همین اقتصاد وابسته به نفت و درآمدهای حاصل از فرآورده‌های نفتی، موجبات پیشرفت عمان در ۵۰ سال اخیر را فراهم کرده است؛ با این حال این کشور، جزء کشورهای عضو اوپک نیست. از طرف دیگر ورود کشور عمان به سازمان تجارت جهانی و همین‌طور توافق‌نامه‌های تجارت آزاد در این کشور تأثیر مثبتی بر اقتصاد عمان گذاشته است. اقتصاد عمان یکی از باثبات‌ترین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس محسوب می‌شود و نرخ تورم در آن صفر است.
همانند دیگر کشورهای عربی، عمان هم قصد دارد وابستگی‌اش را به درآمدهای نفت و گاز کاهش دهد و در همین راستا یک برنامه توسعه اقتصادی را دنبال می‌کند که مقصود از آن تنوع‌سازی، تولید و خصوصی‌سازی با هدف کاهش وابستگی به نفت در تولید داخلی به میزان ۹ درصد است. این توسعه اقتصادی در واقع بخشی از چشم‌انداز ۲۰۴۰ عمان برای دستیابی به تنوع اقتصادی است و پنج بخش دارای پتانسیل و بازده اقتصادی را هم هدف قرار داده است. این بخش‌ها عبارت‌اند از: کشاورزی و شیلات، تولید، تدارکات و حمل‌ونقل، انرژی و معدن و گردشگری.
مانند بسیاری از کشورهای منطقه، عمان نیز به‌دنبال توسعه فناوری و به تبع آن توسعه اقتصادی مبتنی بر فناوری است. به همین منظور راهبردهای عمان دیجیتال ۲۰۳۰ با رویکرد ساخت بنیادی محکم و قوی، جهت بهره‌مندی از فرایندهای دیجیتالی و تغییرات به‌وجود‌آمده با ظهور انقلاب صنعتی چهارم تدوین شده است. این امر عمدتاً از طریق بهره‌گیری از هوش مصنوعی انجام می‌گیرد. به‌کارگیری هوش مصنوعی به‌دلیل ترکیب نیروی کار انسانی و ماشینی، به بهره‌وری بیشتر و در نتیجه رشد اقتصادی بالاتر منجر خواهد شد.
مهم‌ترین بانک‌ها
بانک مسقط
- مدیرعامل: شیخ والد خامس آل هشار
- تعداد پرسنل: ۳۷۷۹
- تعداد شعب: ۱۵۰
بانک مسقط شرکت خدمات مالی و بانکداری عمانی است که طیف وسیعی از خدمات بانکی شامل بانکداری خرد، بانکداری اختصاصی، بانکداری شرکتی، بانکداری سرمایه‌گذاری و مدیریت دارایی را ارائه می‌کند. بانک مسقط در سال ۱۹۸۲ راه‌اندازی شد و در حال حاضر مالک ۱۵۰ شعبه و ۵۹۴ دستگاه خودپرداز است. بانک مسقط در فهرست فوربس جهانی ۲۰۰۰، در رتبه ۱۶۲۹ از فهرست بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان قرار گرفت. شعبه مرکزی این بانک در شهر مسقط، عمان قرار دارد و سهام آن در بازار بورس اوراق بهادار مسقط معامله می‌شود
بانک ملی عمان
- مدیرعامل: سیدوصفی جمشید آل سعید
- تعداد پرسنل: ۵۰۰۰
- تعداد شعب: ۶۰
بانک ملی عمان در سال ۱۹۷۲ تأسیس شده و اولین بانک محلی این کشور است. این بانک در بخش‌های مختلف کسب‌وکاری فعالیت می‌کند؛ مانند بانکداری خرد، بانکداری عمده، بانکداری تجاری و مرکز تأمین مالی. دفتر مرکزی این بانک در پایتخت عمان، شهر مسقط واقع شده و حدود ۱۵۰۰ نفر در آن مشغول به کار هستند. در سال ۲۰۱۶ کل دارایی بانک به 8.5 میلیارد دلار رسید و سود خالص ۱۵۶ میلیون دلاری به دست آورد. این بانک بیش از ۶۰ شعبه و ۱۷۳ دستگاه خودپرداز در سراسر عمان و دو شعبه بین‌المللی در دوبی و ابوظبی دارد.
بانک عرب عمان
- مدیرعامل: رشاد آل موسفیر
- تعداد پرسنل: ۱۲۰۰
- تعداد شعب: ۷۱
بانک عرب عمان یک بانک تجاری است که در سال ۱۹۸۴ در این کشور تأسیس شد و متعلق به بانک عرب، شرکت توسعه و سرمایه‌گذاری عمان و سایر سهام‌داران فردی و شرکتی است. این بانک در بخش‌های بانکداری خرد، بانکداری شرکتی، تأمین مالی پروژه‌ها، بانکداری سرمایه‌گذاری و بانکداری اسلامی فعالیت می‌کند. در سال ۲۰۲۰ بانک عربی عمان با سهامی که در بازار اوراق بهادار مسقط عرضه کرد، از یک شرکت سهامی خاص به یک شرکت سهامی عام تبدیل شد.
بانک نزوا
- مدیرعامل: خالد آل کید
- تعداد پرسنل: ۳۵۳
- تعداد شعب: ۱۳
بانک نزوا در سال ۲۰۱۲ در شهر مسقط راه‌اندازی شد. این بانک در سه بخش فعالیت می‌کند که عبارت‌اند از: بانکداری خرد، بانکداری شرکتی و بانکداری سرمایه‌گذاری. بانک نزوا اولین بانک اسلامی اختصاصی عمان است که محصولات و خدماتش کاملاً منطبق با شریعت است. این بانک با برخورداری از ۳۵۳ کارمند، شبکه‌ای متشکل از ۱۳ شعبه در کشور عمان را مدیریت می‌کند. در سال ۲۰۱۶ کل دارایی‌های این بانک ۵۳۶۳ میلیون دلار و سود خالص آن ۶۴ میلیون دلار عنوان شد.
فرصت‌های پیش روی تجارت الکترونیکی در عمان
بازار تجارت الکترونیکی در عمان تنها یک درصد از کل فروش در این کشور را تشکیل می‌دهد. این بازار هنوز یک بازار نوپا در کشور محسوب می‌شود و فرصت‌های زیادی برای رشد در آینده دارد. بزرگ‌ترین مانعی که در بازار تجارت الکترونیکی در عمان وجود دارد، تغییر ذهنیت مردم است؛ چراکه بیشتر مشتریان تمایل دارند خریدهایشان را مستقیماً از فروشگاه انجام دهند.
با اینکه میزان استفاده از تلفن همراه در این کشور بسیار بالاست، اما آمار نشان می‌دهد که نزدیک هشت درصد افراد خریدهای موبایلی انجام داده‌اند. همچنین میزان استقبال مردم از وب‌سایت‌های خارجی مانند آمازون، ئی‌بی و علی‌اکسپرس در عمان به‌مراتب بیشتر است. پول نقد، چک و کارت‌های پرداختی رایج‌ترین شیوه‌های پرداخت در این کشور معرفی شده است.
فین‌تک در عمان
رشد اکوسیستمی که بانک‌ها، مؤسسات مالی، رگولاتورها و ارائه‌دهندگان سرویس را به یکدیگر متصل می‌کند، حاکی از توسعه فناوری‌های مالی در عمان است. از جمله اقداماتی که این کشور در حوزه فین‌تک انجام داده، می‌توان به ایجاد جامعه بلاکچین عمان، سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیون دلاری بانک مسقط در این حوزه و همچنین ایجاد کمیسیون فین‌تک توسط بانک مرکزی این کشور اشاره کرد.
بخش خدمات مالی اسلامی هم از جمله بخش‌هایی است که سریع‌ترین رشد را در عمان داشته و سهم 13.6درصدی از مجموع دارایی‌های بانکی در بازار کشور را در اختیار دارد. در نیمه اول سال ۲۰۲۰، ۶۵۹ میلیون دلار سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌های منطقه منا انجام شد که سهم عمان از این سرمایه‌گذاری‌ها ۱۲ درصد است.
تلی‌پی
تلی‌پی استارت‌آپ پرداخت آنلاین در عمان است که در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شده و برای کاربران امکان پرداخت بدون استفاده از کارت‌های ویزا و مستر را فراهم می‌کند. تلی‌پی بخشی نیز به نام «تلی‌پی مالی» دارد که به شما در مدیریت و نظارت‌کردن مخارج و هزینه‌هایتان کمک می‌کند. در واقع این اپلیکیشن با خواندن سوابق اس‌ام‌اس‌های بانکی به شما کمک می‌کند تا رفتار خرج‌کردن‌تان را بشناسید و هزینه‌هایتان را تنظیم کنید.
دریول
دریول در سال ۲۰۱۹ و با هدف تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین مواد غذایی در عمان تأسیس شد. این استارت‌آپ در شهر مسقط عمان واقع شده و توسط «ماها ال بلوشی»، بانکدار سابق و فارغ‌التحصیل رشته سیستم مدیریت اطلاعات راه‌اندازی شد. دریول علاوه بر وب‌سایت، اپلیکیشن خودش را برای سیستم‌عامل‌های آی‌اواس و اندروید ارائه کرده و بر اساس آمار گوگل‌پلی تعداد نصب اپلیکیشن آن بیش از پنج هزار مورد بوده است.
ورید
ورید یک پلتفرم مبتنی بر داده است که بیماران به وسیله آن می‌توانند مراقبت‌های بهداشتی را بیرون از بیمارستان دریافت کنند. بیماران می‌توانند با استفاده از اپلیکیشن ورید سرویس‌ها و محصولات مراقبت‌های بهداشتی را سفارش دهند و در هر زمان و هر مکانی آن سرویس‌ها را دریافت کنند. ورید با همکاری ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به اطلاعات بیمارانی که به سرویس‌ها و محصولات ورید نیاز دارند، دسترسی داشته باشد.
فبریکیت
فبریکیت یک استارت‌آپ در حوزه فناوری است که با هدف ارتقای صنعت ساخت و طراحی با به‌کارگیری فناوری چاپ سه‌بعدی (تولید افزودنی) راه‌اندازی شده است. کاری که فبریکیت انجام می‌دهد این است که طراحی فضای داخلی را به‌صورت کاملاً شخصی‌سازی‌شده و با استفاده از فناوری چاپ سه‌بعدی و روباتیک انجام می‌دهد.
کارتر
کارتر یک انجمن اشتراک‌گذاری وسیله نقلیه فردبه‌فرد برای کاربران در کشور عمان است. با استفاده از کارتر افراد می‌توانند خودروها و وسایل نقلیه‌شان را برای اجاره در اختیار دیگران قرار دهند. همچنین کسانی که به یک وسیله نقلیه نیاز دارند، می‌توانند با سر زدن به وب‌سایت کارتر خودروهای موجود در سایت را مشاهده و آنها را مستقیماً از دارندگان‌شان رزرو کنند.
چشم‌انداز بانک جهانی
به گفته بانک جهانی اقتصاد این کشور در سال ۲۰۲۰ به‌شدت تحت تأثیر اتفاقات ناشی از شیوع ویروس کرونا و کاهش قیمت نفت قرار گرفته است. مسلماً کاهش قیمت نفت و ویروس کرونا فشار زیادی بر اقتصاد عمان وارد می‌کند.
برخی از داده‌های صادرشده توسط مقامات نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی این کشور در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۰، 3.9 درصد کاهش یافته است. همچنین فعالیت‌های غیرنفتی نیز بیش از شش درصد کاهش پیدا کرده است. تورم منفی 0.4 درصدی در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۰ هم حاکی از تقاضای داخلی ضعیف در کشور است.
کاهش قیمت نفت خسارت سنگینی به بخش مالیه عمومی وارد کرد. آخرین داده‌ها نشان می‌دهد که مجموع درآمد در سه‌ماهه دوم امسال ۲۲ درصد کاهش داشته که ۲۰ درصد آن به‌دلیل کاهش قیمت نفت عنوان شده است. پیش‌بینی بانک جهانی این است که به‌دلیل کاهش تقاضای جهانی برای نفت و ضربه واردشده به بخش غیرنفتی، اقتصاد این کشور بیش از ۹ درصد کوچک شود. توافق جدید اوپک‌پلاس مبنی بر کاهش قیمت نفت فشار قابل توجهی بر بخش ترکیبات هیدروکربنی وارد می‌کند که به نظر می‌رسد این بخش در سال جاری بیش از ۱۲ درصد کاهش یابد.
سیاست خارجی عمان و رابطه‌اش با ایران
ماندگارترین میراث سلطان قابوس احتمالاً سیاست خارجی او خواهد بود که مبتنی بر اصل استقلال، عمل‌گرایی و عدم تعهد است. عمان که از سال ۱۶۵۰ مستقل شد، با توجه به تاریخ و واقعیت سیاسی ـ بومی خویش و نیز راهبرد «دوست با همه و دشمن با هیچ‌کس» سیاست اعتدال و گفت‌وگو در سیاست خارجی، روابط دوجانبه و امور بین‌الملل را اتخاذ کرده است.
عمان با عضویت در سازمان ملل، اتحادیه عرب و میزبانی بعضی از کنفرانس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی توانست از انزوای دهه 70 میلادی خارج و به جامعه جهانی پیوند بخورد و خود را به عصر مدرن برساند. عمان اولین کشور عربی بود که در سال ۱۸۴۰ فرستاده دیپلماتیک برای شروع روابط دوستانه در دوران ریاست‌جمهوری جورج واشنگتن به آمریکا اعزام کرد و سلطان قابوس تلاش کرد تا این دوستی را حفظ و تقویت کند.
رویکرد عمان در میان کشورهای عرب حاشیه جنوبی خلیج فارس نسبت به ایران، در مقابل سعودی‌ها قرار می‌گیرد؛ زیرا علاوه بر اینکه عمانی‌ها فارغ از نوع حکومتی که در ایران حاکم باشد، استقلال و حاکمیت سرزمینی خود را مدیون ایران می‌دانند، ساختار ژئوپلیتیکی منطقه باعث می‌شود که امنیت و ثبات در ایران، بر امنیت و حاکمیت ملی عمان، تأثیر عمیقی بر جای بگذارد. سلطان قابوس همواره روابطی صمیمانه با ایران داشت و ضمن آنکه توانسته بود به‌طور مکرر به‌عنوان واسطه بین کشورهای ایران و آمریکا و عربستان عمل کند، واسطه آزادی گروگان‌های آمریکایی از ایران و ایجاد آرامش در مواقع بحرانی و میزبانی از مباحث پنهانی منتهی به توافق هسته‌ای ایران ۲۰۱۵ نیز بود.
نویسنده / مترجم
محدثه دهباشی
