پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا ورود تپسی به بورس راه نجاتی برای سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌ها خواهد بود؟
با زمزمه ورود تپسی به بورس این سوال پیش آمده که در شرایط فعلی این روش از سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکارهای نوآور و استارت‌آپ‌ها می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد؟ موافقان و مخالفان پاسخ داده‌اند
هفت ماه پیش بود که ورود کسب‌وکارهای نوآور به بورس مطرح شد. حالا پس از گذشت این مدت تپسی قرار است به‌عنوان اولین شرکت نوآور به زودی بر تابلوی فرابورس جای گیرد. پیش از این نام چهار شرکت در فهرست ورود به بازار سرمایه دیده می‌شد. دیجی کالا، کافه‌بازار، تپسی و شیپور جزو گزینه های مطرح برای ورود به بورس بودند. تیرماه امسال نیز امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس اعلام کرده بود که آماده‌ترین شرکت برای ورود به بازار بورس کافه بازار و دیجی‌کالا هستند و در پله بعدی هم شیپور و تپسی قرار دارند. اما به نظر می‌رسد برخلاف تصور قرار است تپسی به عنوان اولین شرکت وارد بازار سرمایه شود.
از زمان مطرح شدن ورود کسب‌وکارهای نوآور به بورس واکنش‌های زیادی از سوی بسیاری مطرح شد. از یک طرف نگرانی سازمان بورس این است که این کسب‌وکارها از صورت‌های مالی شفافی برخوردار نیستند و به همین دلیل نمی‌توان ریسک سرمایه گذاری روی آنها را پذیرفت و از سوی دیگر برخی معتقد هستند که ممکن است کسب‌وکارهایی که تاکنون چالاکی و چابکی خود را حفظ کرده‌اند با ورود به بورس وارد موضوعات حاشیه‌ای شوند و تمرکز آنها از محصول و بازار گرفته شود.
در ادامه دو نظر متفاوت درباره موفقیت‌آمیز بودن کسب‌وکارهای نوآور یا نبودن آنها در ورود به بورس و تاثیری که روی اکوسیستم استارت‌آپی کشور دارند، از زبان دبیر انجمن صنفی کارفرمایی کسب‌وکارهای اینترنتی و عضو هیات نمایندگان اتاق تهران مطرح شده است.
تنها گزینه باقی مانده برای تامین سرمایه بورس است
عادل طالبی، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی کسب‌وکارهای اینترنتی با اشاره به مشکلاتی که در خصوص سرمایه‌گذاری استارت‌آپ‌ها وجود دارد، گفت: «ما مشکل سرمایه داریم و استارت‌آپ‌های ما نیز اکنون نیاز به جذب سرمایه دارند. نبود جذب سرمایه خارجی و همچنین شرایط بد اقتصادی باعث شده که برخی بازارهای تورمی به وجود بیایند. در این میان سرمایه‌گذاران داخلی نیز علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در حوزه استارت‌آپ‌ها که خطرپذیری بالایی دارد، نیستند. بنابراین تنها گزینه‌ای که برای سرمایه‌گذاری استارت‌آپ‌ها باقی مانده، بورس است.»
به‌گفته او مشکل اصلی این است که استارت‌آپ می‌خواهد رشد و بازارهای جدیدی را کسب کند، اما همه اینها نیاز به سرمایه دارد و در حال حاضر نه سرمایه‌گذار خارجی می‌تواند ورود کند و نه سرمایه‌گذار داخلی علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری دارد. پس اکنون استارت‌آپ‌ها مجبور هستند که به سمت سرمایه‌گذاری در بورس بروند.
از نظر طالبی استارت‌آپ‌های ما اگر وارد بورسی که اکنون داریم شوند، احتمالا با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد. برخی الزامات بورس مانند داشتن گزارش شفاف دست‌وپای این شرکت‌ها را خواهد بست و چالاکی و چابکی را از آنها می‌گیرد.
نگرانی از ناپایداری بورس برای کسب و کارها
طالبی توضیح داد: «از اینکه امیدی برای سرمایه‌گذاری به‌وجود آمده و استارت‌آپی مانند تپسی توانسته این مراحل را پشت سر بگذارد، خوشحال هستم. اما نگران آینده هم هستیم. آیا این کسبوکار می‌تواند جذب سرمایه را انجام دهد یا الزامات قانونی که وجود دارد در تصمیم‌گیری آنها و در بلندمدت به ضرر آنها تمام نخواهد شد؟ به دلیل اینکه تپسی اولین شرکتی خواهد بود که وارد بورس می شود، این نگرانی وجود دارد.»
او با بیان اینکه طبیعی است که اگر یک شرکت به بورس ورود پیدا کند راه را برای دیگر شرکت‌ها هموار می‌کند، افزود: «اما اینکه واقعا بورس گزینه خوبی در حال حاضر برای سرمایه‌گذاری است یا نه سوالی است که وجود دارد. اگر کسب‌وکارهای نوآور در اردیبهشت‌ماه امسال وارد بورس می شدند قطعا با روند خوبی روبه‌رو بودند. اما اکنون که دیگر به بورس اعتمادی نیست جای نگرانی وجود دارد. بنابراین در این جو روانی و منفی که برای بورس ایجاد شده، این نگرانی وجود دارد که تبعات آن دامن آنها را نگیرد. بورس ما سالم نیست و دولت هر روز تصمیم جدیدی برای آن می‌گیرد و همین امر نگرانی‌هایی را برای ورود کسب‌وکارهای نوآور به بورس ایجاد می‌کند.»
کمک به ایجاد شفافیت در ارزش‌گذاری کسب‌وکارها
فرزین فردیس، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران از موافقان ورود استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوآور به بورس است و در این باره توضیح داد: «به دلیل منافعی که ناشی از این اتفاق برای کل فضای اکوسیستم به وجود می‌آمد تصمیم گرفتیم برای ورود جمعی استارت‌آپ‌های پیشرو به بورس تلاش کنیم. امیدواریم در نتیجه این تلاش‌ها در فرصت کوتاهی بعد از ورود تپسی به بورس شاهد پذیرش دیجی‌کالا، کافه‌بازار، شیپور و فیلیمو به بورس نیز باشیم.»
او برای ورود کسب‌وکارهای نوآور چند پیامد متصور شد و درباره آنها گفت: «مساله اول این است که ورود کسب‌وکارهای نوآور به بورس به ایجاد شفافیت در ارزش‌گذاری کسب‌وکارها کمک می‌کند. تاکنون عمدتاً این کسب‌وکارها بر مبنای پیش‌بینی از فروش آتی خود یا رشد فروش و مشتریان خود قیمت‌گذاری می‌شدند و بعضاً بین سهامداران کنونی آنها نیز درباره ارزش این بنگاه‌های اقتصادی اختلاف نظر وجود داشته است. بنابراین طبیعتاً جذب هرگونه سرمایه‌گذار بعدی نیز می‌توانسته با اختلاف نظرهایی جدی همراه باشد. اما وقتی مکانیزم بورس می‌آید، اولین حسن آن این است که یک بازار با سازوکار کاملاً مشخص که کسی نمی‌تواند آن سازوکار را انکار کند، روی این کسب‌وکارها قیمت‌گذاری و ارزش هر سهم را مشخص می‌کند. بنابراین این ارزش‌گذاری در زمانی‌که می‌خواهد نقل و انتقالی صورت گیرد یا سرمایه‌گذار جدید جذب شود، مبنای مذاکره می‌شود.»
حفظ تامین مالی کسب‌وکارها با ورود به بورس
فردیس پیامد دوم را بسیار مثبت تلقی کرد و در رابطه با آن توضیح داد: «تا به امروز به دلیل ماجرای ارزش‌گذاری که شفاف نبوده، کسانی که سهام خرد داشته‌اند یا کارکنان کلیدی که به آنها سهام اختیاری داده شده بود، هیچکدام نمی‌توانستند با مکانیزم مشخصی بخشی از این اختیار سهام خود را بفروشند. درحالی‌که افراد فنی بودند که نقش کلیدی در موفقیت استارت‌آپ‌ها ایجاد کرده بودند. با اینکه سهام آنها نیز به نسبت بقیه سرمایه‌گذاران بعدی که وارد شدند، سهام کوچکی بوده، اما اگر بخواهند بخشی از سهام خود را به فروش برسانند، ورود به بورس به آنها کمک می‌کند که این امید را داشته باشند که اگر ۱۰ سال در مجموعه‌ای فعالیت کنند و موجب رشد آن شوند، می‌توانند سهام خود را به قیمت مشخص و قابل استنادی به فروش برسانند یا حتی اگر قصد داشته باشند سهام خود را بیشتر کنند. این پیامد با ارزشی برای فعالان کلیدی کسب‌وکارهای نوآور خواهد بود.»
پیامد سوم که می‌تواند به تدریج خود را نشان دهد، بحث تأمین مالی برنامه‌های توسعه آتی است. فردیس با بیان اینکه کسب‌وکارهای نوآور رشد بسیار سریعی داشته‌اند و اگر این رشد بخواهد حفظ شود نیاز دارند که بتوانند تأمین مالی کنند، گفت: «شرایط در حال حاضر در بازار مالی کشور به شکلی است که نا اطمینانی ناشی از شرایط اقتصادی کشور برقرار است و سرمایه‌گذاران بزرگ ریسک زیادی برای سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری خارجی نیز زیاد امکان‌پذیر نیست. تنها راهی که باقی می‌ماند این بود که بتوانیم به صورت جمعی و کلان از فضایی مانند بورس استفاده کنیم. صحبت از چند هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری برای هر کدام از آنهاست تا بتوانند برنامه‌های توسعه خود را دنبال کنند.»
سرمایه‌گذاران حق انتخاب بهتری پیدا می‌کنند
مساله آخری که عضو هیات نمایندگان اتاق تهران به عنوان موفقیت‌آمیز بودن ورود کسب‌وکارهای نوآور به بورس مطرح می‌کند، تسهیل شدن فرایند سرمایه‌گذاری برای آنهاست. به‌گفته او وقتی تعداد این نوع شرکت‌ها به مرور در فضای بورس زیاد شود، باتوجه به امیدی که برای رشد آنها متصور هستیم و اقبال عمومی خوبی که از این شرکت‌ها می‌شود، می‌توانند مشابه گروه‌های صنعتی دیگر در بورس برای خود یک دسته کاری داشته باشند. بنابراین سرمایه‌گذاران می‌توانند بین صنایع متقدم اقتصاد مانند صنایع فولادی، شیمیایی، غذایی و صنایع نوآورتر یا استارت‌آپی قدرت انتخاب داشته باشند. همچنین افراد و گروه‌های سرمایه‌گذاری بیشتری با این دسته از شرکت‌ها و ظرفیت‌هایشان آشنا می‌شوند. درصورت ورود استارت‌آپ‌ها به بورس نیز انتخاب سرمایه‌گذاران اندکی افزایش پیدا می‌کند و به مرور زمان این صنایع می‌توانند در کشور جایگاه خود را پیدا کنند.
فردیس اشاره کرد که مجموع این پیامدها باعث شد تا در اتاق تهران به این نتیجه برسیم که به جای اینکه خود شرکت‌ها این مساله را دنبال کنند یا ما بخواهیم مساله را تک به تک دنبال کنیم خوب است که اتاق تهران انرژی روی این موضوع که کل فرایند تسهیل شود، بگذارد. بنابراین بعد از جمع‌بندی که در کمیسیون اقتصاد و نوآوری انجام شد جلسات زیادی با ذی‌نفعان مختلف تشکیل شد تا بتوانیم این فرایند را تکمیل کنیم. در گام اول تپسی وارد بازار بورس خواهد شد، اما در گام بعدی این پروتکل‌ها برای شرکت‌های دیگر هم باید طی شود.
سازوکار بازار هدف در حال آماده‌سازی است
از ابتدا این نگرانی برای مدیران ارشد بورس وجود داشت که ادامه این روند با ورود شرکت‌هایی که کوچک‌تر هستند و کمتر به پایداری و بلوغ مالی استارت‌آپ‌های پیشرو رسیده‌اند، آسیب‌هایی را وارد و همچنین دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی برای سهامداران خرد ایجاد کند.
فردیس با توضیح اینکه این نگرانی نیز ناشی از وظیفه ذاتی سازمان بورس بود، گفت: «به همین دلیل هم در سازمان بورس برای این مساله پیش‌بینی‌هایی می‌شود و هم ما مجموعه پیشنهاداتی دادیم که از این مساله جلوگیری شود. در سازمان بورس بحث ایجاد یک بازار و تابلوی جدید به نام هدف مطرح است که هنوز سازوکار آن به طور دقیق مشخص نشده است، اما برای استارت‌آپ‌هایی مطرح شده که در مراحل اولیه هستند و به نسبت مجموعه‌های بلوغ یافته مانند کافه بازار، دیجی کالا و تپسی ممکن است که ریسک‌های بیشتری داشته باشند. البته انتقاداتی هم هنوز به این بازار هدف است ولی باتوجه به اینکه نهایی نشده، طبیعی است که مدیران بورس سعی کنند که آن را لحاظ کنند.»
ابهامات دارایی‌های نامشهود کسب‌وکارهای نوآور برطرف شده است
فردیس به این نکته اشاره کرد که لزوماً هر شرکتی که بخواهد وارد بورس شود نمی‌تواند موفق شود و چندین مرحله وجود دارد که باید این مراحل را طی و اطمینان خاطر را برای هیئت پذیرش ایجاد کند. بنابراین در کوتاه‌مدت نگران این فرایند نیستم و به نظر می‌رسد اتفاقی که خواهد افتاد این است که اگر بخواهیم تعداد این شرکت‌ها را به چهار یا پنج عدد برسانیم این امید را به بقیه استارت‌آپ‌ها می‌دهد تا با انگیزه و تلاش کافی بتوانند از برخی معیارها عبور کنند و آنها نیز پذیرش شوند.
او ادامه داد: «خوشبختانه با فرایندی که درباره تپسی طی شد و برای سایرین نیز در حال نهایی شدن است، روی ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود خلأ قبلی را نداریم، چراکه مهم‌ترین موانع تخصصی که روبه‌روی استارت‌آپ‌های پیشرو بود و در جلسات بحث می‌شد این بود که دارایی‌های نامشهود چگونه می‌تواند ارزش‌گذاری شود. این موضوع با دستور مشخص و صریح وزیر اقتصاد و پیگیری سازمان فرابورس و سازمان حسابرسی با سرعت خوبی جلو رفت و ابهامات برطرف شد. تا جایی که من می‌دانم دستورالعمل‌ها و مکانیزم‌های مشخصی تبیین شده است که شرکت‌ها بتوانند از آن استفاده کنند.»
