پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سودای چین برای سیطره بر دنیای ارزهای دیجیتال
بانک مرکزی چین پیش‌قدم شده تا یک ارز الکترونیکی انحصاری را راه‌اندازی کند. اگر یوآن الکترونیکی مورد استقبال قرار بگیرد، همسایگان چین، عمو سام و مصرف‌کنندگان این ارز اتفاقات زیادی را تجربه خواهند کرد
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۳۸ / «کوبلای خان» یک امپراتور مغول است. او در قرن سیزدهم دودمان یوآن را بنیاد نهاد و با صدور یک فرمان دیکتاتورمآبانه، تحولی بزرگ در قرارداد پولی این منطقه از جهان به وجود آورد. فرمان او بدین ترتیب بود: دو راه بیشتر ندارید، یا باید پول من را بپذیرید یا کشته شوید.
البته در آن دوره و زمان، تهدید به اعدام، مرسوم بود و موضوع چندان جدیدی محسوب نمی‌شد؛ نوآوری حقیقی خان، در این بود که توانسته بود سبک و سیاق جدیدی به پول بدهد. کوبلای خان که از نوادگان چنگیزخان مغول به‌شمار می‌رفت، دریافته بود که می‌تواند امور مالی حوزه تحت فرمانروایی‌اش را بدون نیاز به منابع محدود فلزات گران‌بها، اداره کند. او با این کار، می‌توانست بدون وابستگی به سنگ معدن‌هایی که به‌دشواری استخراج و گداخته و در مسیر جاده ابریشم حمل می‌شدند، حوزه نفوذ ژئوپلیتیک خودش را گسترش بدهد. یکی دیگر از مزایای اقدام کوبلای خان، آن بود که می‌توانست به منابع بی‌حدواندازه و سبک‌وزنی از منابع دسترسی پیدا کند و مانند میوه، از روی درختان پول بچیند.
اگر بخواهیم دقیق‌تر توضیح بدهیم، باید بگوییم کوبلای خان تصمیم گرفته بود از درخت توت، پول دربیاورد. مارکوپولو که تاجر و جهانگرد معروف ونیزی است، هم‌عصر با کوبلای خان زندگی می‌کرد. او در نهایت حیرت و شگفتی، اشاره کرده که «کوبلای خان چگونه برگ درختان را به چیزی مانند کاغذ تبدیل می‌کرده تا مردم سراسر کشور، از آن به‌عنوان پول استفاده کنند.» پس از صادرشدن این اسکناس‌ها، مارکوپولو نوشت: «اسکناس‌ها با چنان جلال و اعتباری صادر شدند که گویی طلا یا نقره خالص هستند.»
اروپاییان قرون وسطی، بعد از مطالعه گزارش پولو، به‌شدت حیرت‌زده شدند و انگشت به دهان ماندند. امپراتور کوبلای خان، از زمان خودش جلوتر بود. ارزهای فیاتی که او صادر کرد، به جای دارایی‌های فیزیکی، توسط یک فرمان پشتیبانی می‌شدند. این ارزها که فرزندان کوبلای خان، نام چاو را بر آن گذاشتند، امروزه در سراسر نقاط جهان به یک ابزار مالی استاندارد تبدیل شده‌اند. «بیایید تاریخ را روی دور تند بگذاریم و به امروز برگردیم. چینی‌ها باز هم در حال بازآفرینی پول هستند.»
در دنیای کنونی، پول کاغذی کم‌کم از رده خارج می‌شود و چین، در حال دیجیتالی‌شدن است. اوضاع برای مغول‌ها خوب پیش نرفت، آنها سرانجام از تخت سلطنت پایین آمدند و پول‌شان دچار یک ابرتورم شد؛ ولی امروز، رهبران چین ایده‌ای را در ذهن‌شان می‌پرورانند که بسیار پایدارتر و ماندگارتر است.
چین در توسعه یک ارز دیجیتال ملی، از تمام کشورهای بزرگ دیگر، جلوتر است. این کشور قصد دارد یک یوآن کاملاً الکترونیکی را تولید کند که بر اساس فناوری بلاکچین بنا شده است. بلاکچین، همان پایگاه ثبت داده است که زیربنای رمزارزهایی مانند بیت‌کوین محسوب می‌شود. رئیس‌جمهور «شی جین‌پینگ» طی یک سخنرانی که در ماه سپتامبر انجام داد، طرفداری جانانه‌ای از بیت‌کوین کرد و به اولین رهبر بزرگ جهان تبدیل شد که از این فناوری، حمایت کرده است. «شی» عهد کرد که از «فرصت موجود استفاده خواهد کرد» و چین را به «یک پیشرو» در این حوزه مبدل خواهد ساخت.
صدور این پول فوق مدرن که با کج‌سلیقگی زیاد، نام «ارز دیجیتال / پرداخت الکترونیکی» یا همان DC/EP برای آن انتخاب شده، گام بزرگی در جهت عملیاتی‌کردن عهد «شی» به‌شمار می‌رود. یوآن الکترونیکی هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارد و دولت چین قصد دارد تا فوریه 2022 که پکن، میزان المپیک زمستانی خواهد بود، این ارز را به مرحله عرضه گسترده برساند. اگر چنین اقدامی عملیاتی شود، چین می‌تواند توانمندی فین‌تکی خودش را به رخ جهانیان بکشد.
مقامات چینی، مزایای این ارز را به‌صورت گسترده تبلیغ می‌کنند. نمونه‌هایی از این مزایا عبارت‌اند از: پایین‌تر آمدن هزینه‌های تراکنشی و عملیاتی، بالا رفتن سطح شمول مالی، افزایش توانایی دولت در مقابله با جرائم و فراهم‌شدن امکان توسعه نفوذ در خارج از کشور. نوآوری مذکور طوری تنظیم شده که بتواند سطح کنترل حزب کمونیست بر سیستم مالی چین را بیشتر کند و زمینه را برای دولت فراهم کند تا سلطه ازدست‌رفته خود بر غول‌های فناوری چینی را دوباره پس بگیرد. از جمله این غول‌ها می‌توانیم به وی‌چت و علی‌پی اشاره کنیم. وی‌چت متعلق به شرکت تنسنت است و علی‌پی، توسط بخش مشخصی از شرکت علی‌بابا اداره می‌شود که سهام آن، به‌صورت عمومی عرضه شده است.
تعدادی از ناظران بر این باور هستند که یوآن الکترونیکی، می‌تواند به مجرایی برای انجام تجارت جهانی تبدیل شده و جای دلار آمریکا را بگیرد. اگر پیش‌بینی مذکور رنگ‌وبوی عملی به خودش بگیرد، توانایی آمریکا برای دفاع از منافع اقتصادی و سیاسی‌اش تضعیف خواهد شد. شنیدن این پیش‌بینی برای غربی‌هایی که معتقدند درخت توت دیجیتال چین، میوه‌های پرباری خواهد داد، بسیار ترس‌آور و تکان‌دهنده است.
«کاترین هان» یکی از شرکای شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر «اندرسن هوروویتز» است و در انجمن بلاکچین که یک کنسرسیوم بلاکچینی است و توسط فیس‌بوک تشکیل شده، در جایگاه هیئت‌مدیره فعالیت می‌کند. او معتقد است: «اگر به چین اجازه بدهیم مسابقه را ببرد و در قرن آینده، به مرکز پرداخت‌ها تبدیل شود، امنیت ملی ما مورد تهدید قرار خواهد گرفت. این تهدید از تمام تهدیداتی که غربی‌ها از ارزهای دیجیتال انتظار دارند، بزرگ‌تر و جدی‌تر است.»
تهدیداتی که «هان» به آنها اشاره می‌کند، همان‌هایی هستند که تا به امروز باعث شده‌اند جلوی توسعه ارز دیجیتال در خارج از مرزهای چین گرفته شود. از جمله این تهدیدات می‌توانیم به ایجاد اختلال در حفظ تعادل حریم خصوصی، اجرای قانون و پایداری اقتصادی اشاره کنیم. بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی، به‌تازگی یک نظرسنجی را در بین 66 بانک مرکزی برگزار کرده است. طبق نتایج نظرسنجی، 80 درصد از این بانک‌های مرکزی، تحقیقات خودشان را در زمینه امکان‌سنجی صدور یک ارز دیجیتال، کلید زده‌اند. از این بین، تنها 10 درصد از بانک‌های مرکزی اعلام کرده‌اند که به مراحل پایانی صدور ارز نزدیک شده‌اند و نام فدرال‌رزرو در بین این فهرست 10 درصدی به چشم نمی‌خورد.
سوژو، شهری پر از کانال‌های آب است که در شمال غربی شانگهای واقع شده است. اگر یک ناظر عادی، از یک ایستگاه راه‌آهن در شهر سوژو دیدن کند، به احتمال زیاد متوجه هیچ نکته غیرعادی نخواهد شد. واگن‌های قطار پر از مردمی هستند که ماسک به صورت دارند. مسافران درون‌شهری، در راهروهای ورودی صف بسته‌اند و از روی تلفن هوشمندشان، کد سبزرنگی را به نگهبانان نشان می‌دهند. کد مذکور، نشانگر این است که آنها سالم هستند و به بیماری کووید 19 مبتلا نیستند.
اما تعدادی از مسافران، قابلیت دیگری نیز روی تلفن‌هایشان دارند. این قابلیت عبارت است از یک ارز دیجیتال که به‌صورت رسمی، مورد تأیید قرار گرفته است. کشور چین از ماه مه، شروع به آزمایش‌کردن یک یوآن الکترونیکی در دنیای واقعی کرده است. برای شروع، نیمی از یارانه حمل‌ونقل کارکنان شهرداری سوژو، به شکل DC/EP به آنها پرداخت شده است. در شهرهای چنگدو، شنزن و شیونگ‌آن که در نزدیکی پکن واقع شده نیز آزمایش‌های مشابهی در حال انجام هستند. در تعدادی از این آزمایش‌ها، تاجران محلی نیز نقش دارند.
تراکنش‌ها کوچک هستند، ولی پیام مهمی در آنها نهفته است؛ در دوره‌ای که بیماری عالم‌گیر، عملکرد عادی اغلب کشورها را مختل کرده بود، چین توانست یک کودتای فناورانه انجام بدهد. «متیو گراهام»، مدیرعامل اجرایی یک شرکت سرمایه‌گذاری به نام «سینو گلوبال کپیتال» است. او بعد از پست‌کردن تصاویری لورفته از نسخه بتای کیف پول‌های DC/EP در توییتر عنوان کرد: «آمریکایی‌ها هنوز مشغول دودوتا چهارتا هستند که آیا باید ماسک بزنند یا نه؛ اما چین در همین مدت توانسته یک فناوری انقلابی را توسعه بدهد.»
پکن پس از اعلام عمومی این برنامه آزمایشی، اطلاعات زیادی در مورد آن منتشر نکرد. شرکت‌های بزرگ فعال در چین نیز اشتیاق چندانی برای صحبت‌کردن در مورد DC/EP ندارند. این عدم اشتیاق، در کشوری که کسب‌وکارها تمایلی به برتری‌گرفتن از دولت ندارند، تا حدودی معمول به‌شمار می‌رود. با این حال، شرکت‌های بزرگ چینی، با شور و علاقه وضعیت را پیگیری می‌کنند.
طبق گزارش‌های منتشرشده، هم شرکت‌های مشهور داخلی مانند سرویس همسفری «دیدی چوکسینگ» و تحویل غذای «می‌توان دیانپینگ» و هم شرکت‌های خارجی مانند «مک‌دونالد» و «ساب‌وی»، در حال آماده‌شدن برای پیاده‌سازی نمونه‌های آزمایشی هستند («دیدی» مشارکت خودش را تأیید کرده است؛ «می‌توان» از ارائه توضیحات امتناع کرده است؛ از «مک‌دونالد» و «ساب‌وی» نیز خواسته شد که در این مورد توضیحاتی بدهند، ولی هیچ‌کدام پاسخی به این درخواست ندادند).
در حال حاضر، بالغ بر 80 درصد چینی‌ها برای انجام پرداخت‌هایشان، از اپلیکیشن‌های تلفن هوشمند استفاده می‌کنند. علی‌پی و وی‌چت نمونه‌هایی از این اپلیکیشن‌ها هستند. اپلیکیشن‌های DC/EP از نظر ظاهری، شبیه به همین کیف پول‌های الکترونیکی هستند که بسیار فراگیر شده‌اند؛ اما از نظر بخش فناوری، تفاوت بسیار زیادی بین این دو نوع از پول دیجیتال وجود دارد. DC/EP به‌عنوان یک نوآوری کلیدی، همه‌جا قابل استفاده خواهد بود و حتی اعضایی که «آفلاین» باشند نیز خواهند توانست از این سرویس بهره‌مند شوند. اما بزرگ‌ترین تفاوت، در این نهفته که چه کسی حساب بدهی‌ها و اعتبارها را ثبت می‌کند. یوآن الکترونیکی، بر خلاف دیگر همتایانش در بخش خصوصی، به‌صورت ذاتی به یک دفترکل متمرکز متصل است که توسط بانک مرکزی خلق چین، حفظ و حمایت می‌شود.
نتایج پیاده‌سازی نوآوری DC/EP بسیار زیاد هستند. طرح راهگشای چین، از این توانایی برخوردار است که جمعیت 225 میلیونی «محروم از خدمات بانکی» را به زیر چتر اقتصاد این کشور ببرد. حتی داشتن حساب بانکی سنتی هم الزامی نیست و تنها ابزاری که افراد محروم از خدمات بانکی نیاز دارند، یک گوشی تلفن هوشمند است. یوآن الکترونیکی را می‌توان برای توزیع پرداخت‌های انگیزشی، یارانه‌ها و بازپرداخت مالیات مورد استفاده قرار داد؛ ولی نکته اساسی این است که پول دیجیتال، قدرت نظارتی دولت را به شکلی بی‌سابقه افزایش خواهد داد و دست دولت را برای کنترل دقیق‌تر اقتصاد چین، باز خواهد کرد. به نظر می‌رسد یوآن الکترونیکی، درست مانند پول باستانی خان، بیش از همه، به نفع دولت عمل خواهد کرد.
«ادیث یونگ»، یک چینی است و جزء سرمایه‌گذاران شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر «ریس کپیتال» به‌شمار می‌رود. او چند سال پیش، با مشاهده یک برنامه که با موضوع فناوری بلاکچین در تلویزیون ملی چین اجرا می‌شد، دریافته بود که یک جای کار می‌لنگد. او می‌گوید: «در این برنامه سعی می‌شد مفهوم بلاکچین، با زبانی ساده، به عموم مردم آموزش داده شود، اما در هیچ قسمتی از برنامه، به کلمه (غیرمتمرکزسازی) که شعار حامیان رمزارز در مخالفت با مراجع قدرت است، اشاره‌ای نشد». یونگ به خاطر می‌آورد که با خودش فکر می‌کرده که «آنچه در این برنامه گفته می‌شود، بلاکچین واقعی نیست.»
رقیبان مسابقه صدور ارز
از ونموی پی‌پال گرفته تا ام‌پسا که در آفریقا فعالیت می‌کند، دیده می‌شود که بخش خصوصی، حوزه پرداخت‌های دیجیتال را تحت سلطه گرفته است. اکنون، بانک‌های مرکزی در حال کاوش روی ارزهای دیجیتال ملی خودشان هستند و اغلب آنها، در مسیر این کاوش، از شرکای شرکتی نیز کمک می‌گیرند؛ اما هنوز هیچ بانکی نتوانسته به اندازه بانک مرکزی چین پیشرفت کند.
سوئد
بانک مرکزی سوئد، قدیمی‌ترین بانک مرکزی جهان است. این بانک از سال 2016 به بعد، صحبت‌هایی را در مورد راه‌اندازی یک ارز دیجیتال مطرح کرده است. در حال حاضر، بانک مذکور برای اینکه بتواند فناوری زیربنایی کرون الکترونیکی را توسعه بدهد، با شرکت مشاوره‌ای اکسنچر وارد همکاری شده است. طبق برنامه‌ریزی‌ها، کرون الکترونیکی طی سال آینده مورد آزمایش قرار خواهد گرفت.
سنگاپور
در ماه ژوئیه، مرجع پولی سنگاپور اعلام کرد توانسته در همکاری با جی‌پی‌مورگان چیس و غول تماسک که تحت حمایت دولت فعالیت می‌کند، یک نمونه آزمایشی را «باموفقیت» به انجام برساند. در این نمونه آزمایشی، چندین پرداخت با ارزهای مختلف، در یک شبکه مبتنی بر بلاکچین، تسویه شده‌اند. رئیس بانک مرکزی سنگاپور اعلام کرده که از همکاری با چین استقبال خواهد کرد.
باهاما
کشور باهاما در 27 دسامبر 2019، طرح آزمایشی «پروژه سند دلار» را در منطقه اگزوما کلید زد. در طول یک ماه، بیش از یک هزار آزمونگر به این طرح جذب شدند. این کشور در نظر دارد تا پیش از پایان سال میلادی جاری، این برنامه را در تمامی 700 جزیره‌اش توسعه دهد.
ونزوئلا
کشور ونزوئلا در سال 2018، پترو را راه‌اندازی کرد. پترو یک رمزارز است که طبق گفته‌ها، ذخایر نفتی پشتوانه آن هستند. ونزوئلا تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد و یک تورم شدید را تجربه می‌کند. رمزارز پترو با این هدف طراحی شده بود که به شهروندان کمک کند تا این شرایط سخت را آسان‌تر پشت سر بگذارند. پروژه این رمزارز با شکست مواجه شده و ایالات متحده، برای دریافت اطلاعاتی که به دستگیری رهبر این طرح نوآورانه منجر شود، پنج میلیون دلار جایزه تعیین کرده است. رهبر این طرح همچنین به قاچاق مواد مخدر و نقض تحریم‌ها متهم است.