پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا قطعی سیستم‌های بانکی و پرداخت ناشی از تغییر ساعت، قابل حل است؟
مرتضی ترک‌تبریزی عضو هیات‌مدیره بانک تجارت، مسعود پشم‌چی معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان، پدارم سالمی مدیر ارتباطات شرکت پرداخت الکترونیک سامان و مصطفی امیری مدیرعامل زرین پال درباره قطعی‌هایی که در پی تغییر ساعت رسمی کشور به وجود می‌آید، صحبت کرده‌اند و رفع قطعی‌ها را یکی از موضوعات مهم صنعت می‌دانند
مردادماه ۱۳۸۶ بود که پس از کش و قوس‌های فراوان طی سال‌ها، قانونی مشتمل بر یک ماده واحده مبنی بر تغییر ساعت رسمی کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و قرار شد ساعت رسمی کشور هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین، یک ساعت به جلو کشیده شود و در ساعت ۲۴ روز سی‌ام شهریور نیز به حالت اول برگردانده شود. این دو بار تغییر ساعت در سال که به منظور استفاده بیشتر از روشنایی روز انجام شده است، مشکلاتی را در بخش بانکی و پرداخت کشور ایجاد کرده است. تغییر در ساعت رسمی کشور باعث می‌شود تمام خدمات بانکی و پرداخت کشور ازجمله اینترنت‌بانک‌ها، همراه بانکها، تلفنبانک‌ها، دستگاه‌های خودپرداز، دستگاه‌های کارت‌خوان، درگاه‌های پرداخت و… از دسترس مشتریان خارج و قطع شوند. قطعی که می‌تواند ضرر و زیان زیادی را به کسب‌وکارهای مختلف تحمیل کند و خسارات بزرگی را به افراد و مجموعه‌هایی که در آن ساعت نیاز به انجام تراکنش دارند، وارد کند. اینکه آیا می‌توان این قطعی‌ها را رفع کرد و دیگر در زمان‌های تغییر ساعت، قطعی در سرویس‌های بانکی و پرداخت نداشت، موضوعی است که باعث شد با مرتضی ترک‌تبریزی عضو هیات‌مدیره بانک تجارت، مسعود پشم‌چی معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان، پدارم سالمی مدیر ارتباطات شرکت پرداخت الکترونیک سامان و مصطفی امیری مدیرعامل زرین پال گفت‌وگویی داشته باشیم.
قطعی‌های پیش‌آمده به هیچ وجه پذیرفتنی نیست
قانون تغییر ساعت رسمی ایران، قانونی است که به موجب آن ساعت رسمی ایران هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین‌ماه یک ساعت به جلو کشیده می‌شود و در ساعت ۲۴ روز سی‌ام شهریورماه نیز به حالت قبلی برگردانده می‌شود. این تغییرات ساعت باعث می‌شود که سیستم بانکی و پرداختی کشور ۲ بار در سال قطع شود که این قطعی نیز مشکلاتی را برای اصناف مختلف و مردم در انجام تراکنش‌ها ایجاد می‌کند. مرتضی ترک‌تبریزی عضو هیات‌مدیره بانک تجارت درباره این موضوع با اشاره به اینکه قطعی سیستم‌ها تنها زمانیکه ساعت به عقب کشیده می‌شود، اتفاق می‌افتد، توضیح داد: «زمانیکه ساعت به عقب کشیده می‌شود بعضی از تراکنش‌ها تکرار می‌شوند و در پیدا کردن برخی از آنها نیز دچار مشکل می‌شویم چراکه در این زمان یک ساعت را دو بار خواهیم داشت. در هر حال برای رفع مشکلاتی که در پی این موضوع به‌وجود می‌آید، برخی از PSPها اقدامات فنی را انجام داده‌اند. همچنین در برخی از مناطق دنیا نیز برای حل موضوع ساعت، یک شبانه‌روز را به جای ۲۴ ساعت، ۲۵ ساعت در نظر گرفته‌اند.»
طبق صحبت‌های ترک‌تبریزی، در شتاب و شاپرک نیز کارهایی برای رفع این مشکل شروع شده است ولی باید بخش‌های فنی آن بررسی و سپس پیاده‌سازی شود. او توضیح داد: «موضوع مهمی که وجود دارد این است که در دنیا تمامی سرویس‌های بانکی و پرداخت ۲۴ ساعته هستند و سرویس‌ها و کارت‌های بین‌المللی در تمامی ساعات شبانه‌روز فعال هستند و در هیج جای دنیا، سیستم‌ها را برای موضوعی قطع نمی‌کنند. درنتیجه ما نیز نباید در سرویس‌های خود قطعی داشته باشیم. همچنین در بحث بک‌آپ‌گیری نیز قطعی سیستم پذیرفته شده نیست و سیستم‌ها باید ۲۴*۷ باشند و به مشتریان سرویس دهند. به خصوص اگر بخواهیم سرویس‌های ۲۴ ساعته به کل دنیا ارائه دهیم و به سويیچ‌های بین‌المللی وصل شویم دیگر نمی‌توانیم به بهانه عقب رفتن ساعت و یا بک‌آپ‌گیری، سیستم‌ها را قطع کنیم. در نتیجه قطعی‌های پیش‌آمده به هیچ وجه پذیرفتنی نیست.»
عضو هیات‌مدیره بانک تجارت صحبت‌هایش را اینگونه ادامه داد: «شاید در حال حاضر که سرویس‌های جهانی ارائه نمی‌دهیم، فشارها نیز از بابت قطعی سیستم‌ها کمتر باشد ولی زمانیکه تحریم‌ها برداشته شود و بخواهیم سرویس‌های بین‌المللی ارائه کنیم، این موضوع بیشتر نمود پیدا می‌کند؛ درنتیجه باید زودتر به فکر رفع این مشکلات بود. علاوه بر این موارد، بسیاری از صنف‌ها در کشور به‌صورت شبانه‌روز کار می‌کنند و ما نمی‌توانیم به بهانه عقب بردن ساعت و بک‌آپ‌گیری، سیستم‌ها را قطع کنیم. اتفاقا باید به دنبال این باشیم که سرویس‌هایمان همیشه فعال باشند و مشتری‌های خود را حفظ کنیم و مشتری نگرانی از بابت اینکه ممکن است سرویس‌ها در ساعاتی از شبانه‌روز دچار مشکل شود، نداشته باشد.»
طبق صحبت‌های ترک‌تبریزی، در حال حاضر شرکت‌های PSP اقداماتی را در خصوص رفع این مشکلات انجام داده‌اند و برخی از آنها به نتیجه نیز رسیده‌اند و در این ساعات، هیج قطعی ندارند. «شتاب و شاپرک نیز باید این موضوع را مد نظر داشته باشند، چه زمانیکه ساعت به عقب کشیده می‌شود و چه زمانیکه بخش‌های پشتیبانی سیستم در حال بک‌آپ‌گیری هستند، باید روال‌های جدیدی در نظر گرفته شود تا سرویس‌های دائمی و بدون قطعی داشته باشیم.»
چالشی مشابه بر سر راه بانکداری آنلاین کشورها
طبق گفته‌های مسعود پشم‌چی معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان نیز قطعی سیستم‌های بانکی و پراخت کشور تنها در زمان عقب کشیدن ساعت در بامداد ۳۱ شهریورماه هر سال رخ می‌دهد و زمان آن معادل میزان عقب کشیدن ساعت به میزان یک ساعت است. پشم‌چی توضیح داد: «لازم به توضیح است در ۱ فروردین که ساعت کشور یک ساعت به جلو کشیده می‌شود این اختلالات بروز پیدا نمی‌کند.»
معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان با اشاره به اینکه قطعی سیستم‌ها به دلیل تکرار شدن ساعت مابین ۲۳ و ۰۰ بامداد ۳۱ شهریور است، توضیح داد: «در صورت عدم غیرفعال‌سازی سرویس‌ها اسناد مالی با زمان‌های یکسان در سیستم ثبت می‌شوند که این مهم علاوه بر ایجاد بهم‌ریختگی در گزارش‌های اصل، عدم انکار را در حوزه قضایی زیر سوال می‌برد؛ لذا نمی‌توان به گزارش‌های تراکنش‌ها در مراجع قضایی استناد کرد.»
پشم‌چی در پاسخ به این سال که چه اقدامی را می‌توان در جهت رفع این مشکل انجام داد، گفت: «این مهم یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت‌های مختلف در تصمیم‌گیری اجرا یا عدم اجرای این تغییر ساعت در فصول مختلف است؛ اما به طور کلی در تمام کشورهایی که این فرایند اجرا می‌شود، چالش مشابه بر سر راه بانکداری آنلاین آنها وجود دارد.»
باید راه‌حلی اندیشیده شود
پدرام سالمی مدیر ارتباطات شرکت پرداخت الکترونیک سامان در پاسخ به این سوال که آیا حین تغییر ساعت، سیستم داخلی و ارتباطی سپ به مشکل می‌خورد؟ پاسخ داد: «خیر؛ زیرا در دو روز تغییر ساعت، سیستم داخلی و ارتباطی سپ در کمتر از پنج دقیقه آپدیت می‌شود و اختلالی بیشتر از پنج دقیقه در فرایند تغییر ساعت برای آن رخ نمی‌دهد.» طبق گفته‌های سالمی در حین تغییر ساعت، تراکنش‌های سپ به مشکل می‌خورد چراکه در اثر تغییر ساعت بسیاری از بانکها تا سه ساعت سیستمشان به‌روزرسانی نمی‌شود و همین اتفاق به ناموفق بودن تراکنش‌های بسیار زیادی ختم می‌شود.
مدیر ارتباطات شرکت پرداخت الکترونیک سامان بر این عقیده است که قطعی سیستم‌ها براثر تغییر ساعت اتفاق مهمی است و باید اقدامی در جهت رفع آن اندیشید. او در این باره گفت: «ما باید توجه کنیم که بعضی بانکها نسبت به این معضل بی‌تفاوت نبوده‌اند و سعی کرده‌اند که به محض تغییر ساعت، زمان سیستمشان را آپدیت کنند؛ اما از آنجا که در هر تراکنش یک بانک صادرکننده (issuer) و یک بانک دریافتکننده (acquirer) وجود دارد، کافی است یکی از این بانکها زمان سیستمش به روز نباشد تا کل تراکنش به مشکل بخورد. یادمان باشد در این پروسه تغییر ساعت، زمان خود سیستم «شتاب» هم باید در کمتر از یک دقیقه به روز شود.»
سالمی درباره ضربه‌ای که کسب‌وکارها از این قطعی‌ها می‌خورند نیز صحبت کرد: «در زمانه خرید و خدمات آنلاین، سه ساعت دور از دسترس بودن و عدم ارائه خدمات می‌تواند باعث ورود ضرری هنگفت به شرکت‌ها و خدشه‌دارشدن اعتبار کسب‌وکارهای مجازی، بانکها و PSPها شود. در عین حال به یاد داشته باشیم که بعضی از خریدهای مجازی در این سه ساعت از خریدهای ضروری‌اند و امکان‌ناپذیربودن آنها گاه می‌تواند خسارات بزرگی به بار بیاورد که این اتفاق به ضرر افراد جامعه نیز هست. به زعم من باید راه‌حلی اندیشیده شود که در اثر تغییر ساعت، نه کسب‌وکارها و نه کاربرانشان متضرر نشوند.»
مشکل فنی که قابل حل است
مصطفی امیری مدیرعامل زرین پال با اشاره به اینکه شبکه شتاب، شاپرک و بانک‌های کشور سالی دو بار کل وب‌سایت‌ها را قطع می‌کنند و عملا دیگر دسترسی به هیج نوع مکانیزمی ازجمله مشاهده صورت‌حساب‌ها و انجام تراکنش وجود نخواهد داشت، توضیح داد: «شاید اقدام مناسب‌تر این باشد که در زمان‌های تغییر ساعت، تنها جلوی انجام تراکنش گرفته شود و سایر سرویس‌ها مسدود نشوند که متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد. ما در زرین پال به‌عنوان یک سرویس‌گیرنده از شبکه مالی کشور، در ارائه سرویس به پذیرنده‌های خود در زمان قطعی سیستم‌ها به مشکل می‌خوریم. همچنین چون تغییر ساعات در سال، انتهای یک ماه و ابتدای فصل‌ها است، دقیقا زمان تمدید بسیاری از سرویس‌ها نیز هست که با توجه به قطعی شبکه، پرداخت برای تمدید سرویس‌ها نیز انجام نمی‌شود و کسب‌وکارهای زیادی با مشکل روبه‌رو می‌شوند.»
امیری درباره یکی از اقدامات زرین پال برای رفع این مشکل نیز صحبت کرد: «در زرین پال از سال‌های قبل زیرساخت کیف پول زرین پال را توسعه داده‌ایم و با توجه به اینکه زمان مرجع را زمان مرجع کشور ندیده‌ایم و زمان مرجع را بر اساس UTC دیده‌ایم درنتیجه در آن زمان ما تنها داریم نسبت به UTC یک ساعت عقب و جلو می‌رویم و زمان اصلی تغییری نمی‌کند و ساعت نمایشی را تنها تغییر می‌دهیم.»
طبق گفته‌های مدیرعامل زرین پال، در شش ماه سال، یک ساعت و نیم شبکه بانکی و پرداخت کشور قطع است و این موضوع پایداری شبکه را از ۹۹.۹۹ درصد به ۹۹.۹ درصد می‌رساند؛ درواقع اگر هیچ قطعی دیگری در شبکه در طول سال به وجود نیاید، در بهترین حالت شبکه بانکی می‌تواند سطح پایداری ۹۹.۹ درصد را کسب کند. «صادقانه احتمال اینکه قطعی دیگری نداشته باشیم در طول سال، پایین هست و این احتمال همیشه وجود دارد که بخواهیم قطعی‌های دیگری نیز در شبکه داشته باشیم که پایداری شبکه را به مراتب کمتر می‌کند.»
امیری صحبت‌هایش را ادامه داد: «همچنین شبکه شتاب و بانکی کشور سمبلی است برای اینکه نشان دهیم قسمت‌های دیگر کشور نیز می‌توانند به‌خوبی به همین صورت کار کنند. در بسیاری از موارد وقتی به ادارات مراجعه می‌کنیم با این موضوع روبه‌رو می‌شویم که سامانه قطع است. و قطعی سرویس‌ها در زمان تغییر ساعات سبب می‌شود که توجیهات فنی سایر قسمت‌هایی که سرویس‌دهنده هستند به مردم راحت‌تر باشد. این که به خودمان این اجازه را بدهیم که برای یک موضوع فنی که می‌تواند قابل حل باشد، قطعی بزرگی بدهیم مسئله‌ای است که در پایین‌دست اثرات بیشتری را می‌گذارد. همچنین ما مدعی هستیم که شبکه بانکی کشور در سطح استانداردهای بین‌المللی فعالیت می‌کند درحالیکه اگر شبکه شتاب را بخواهیم در کشورهای دیگر راه‌اندازی کنیم ممکن است برای کنترل Daylight Savingهای کشورهای دیگر، قطعی‌های بیشتری را ایجاد کنیم که این موضوع نشان از ضعف فنی سیستم کشور دارد.» به گفته مدیرعامل زرین پال، این موضوع به خوبی قابل حل است. درواقع کافی است زمان را به زمان مرجع UTC تنظیم و ذخیره کرد و در مواقع واکشی دیتا، به هر زمانی که مشتری خواست نمایش داد.