چگونه در دوران شیوع کرونا، کار و تحصیل را از خانه دنبال کنیم؟

محسن کچویی، کارآفرین اجتماعی و فعال اقتصادی / این روزها تک تک ما، دوران تازه‌­ای را در زندگی تجربه می­‌کنیم، ‌همه کارها و رفتارها تحت تاثیر پدیده کرونا قرار گرفته است. از شیوه روبرو شدن با عزیزان و بستگان، ‌تا نحوه خروج از خانه و ورود دوباره به آن، از چگونگی حفظ نظافت دست­ها تا روش­هایی که باید بکار بگیریم تا  شغل و کسب­وکارمان را حتی در چنین شرایطی حفظ کنیم و مسئولیت‌­هایی که باید به شکل مطلوبی به انجام برسانیم.

در بخش­های مختلف این زندگی تازه، کارشناسان راه حل­هایی را به ما توصیه می­کنند ولی در کنار آنها تجربیات شخصی ما هم ممکن است کمک کند که بدانیم ‌در این شرایط باید چه کنیم و بهترین راه چیست؟ 

در این فرصت تلاش می‌­کنم تا تجربه خودم و خانواده­‌ام از شرایطی کم و بیش مشابه را که در سال‌­های اخیر و در اثر زندگی مبتنی بر مهاجرت دائم آموخته‌­ایم با شما در میان بگذارم.

پس از ۶ سال اقامت در یک کشور مشخص،  ۸ سال قبل و از زمانی که تصمیم گرفتیم تا از محل زندگی خودمان در آن کشور، مهاجرت کنیم و از آنجاییکه که نمی­دانستیم دقیقا کدام کشور و کدام خانه محل زندگی دائم ما خواهد بود، فرزندانمان را از ادامه تحصیل در نظام آموزشی رایج که مبتنی بر حضور روزانه بچه­‌ها در مدرسه بود، ‌خارج کردیم و به نظام­‌های آموزشی در خانه (Home School)، یا آموزش از راه دور از طریق مدارس آنلاین (Online School)، متوصل شدیم. آشنایی ما با نظام تحصیلی فوق به لطف شناخت خانواده­‌ای بود که مادر و دو فرزندش به نقاط مختلف دنیا سفر می­کردند و در سال ۱۳۸۶ چند ماهی را در منزل ما گذراندند. مادر خانواده معلم سرخانه بود و فرزندانش از راه دور درس می­خواندند.

بهرحال پدیده‌­ای که پیش رو داشتیم برای بچه­‌ها و من و همسرم اتفاق تازه‌­ای بود، در این مدل که بچه­‌ها به جای اینکه هر روز صبح به مدرسه بروند، فقط لازم بود از اتاقی به اتاق دیگر بیایند و چندین ساعت را در آنجا آموزش ببینند، مدیریت زمان، کیفیت یادگیری، فعالیت‌­های اجتماعی و ارتباط با دوستان و همکلاسی‌­ها و خیلی مسائل دیگر وجود داشت که برای ما ناآشنا و سوال برانگیز بود. تا مدتی هیچ­کدام از ما مطمئن نبودیم که تصمیم درستی گرفته‌ایم یا نه ؟ ولی از طرفی چاره­ای هم نبود، از ابتدای سال تحصیلی ما ناچار به اقامت در سه کشور بودیم و شاید در هر کشور مدتی کوتاه اقامت داشتیم.‌ مدتی در اتاق هتل و  مدتی در آپارتمانی موقت؛ و در تمام این لحظات و این روزها بچه ها باید درس خود را ادامه می­دادند.

دفتر و کتاب بچه‌­ها در لپ‌­تاپی خلاصه شد و دانستیم که چگونه از کتاب چاپی به کتاب الکترونیک و از نوشتن در دفترهای کاغذی به نوشتن در نرم‌­افزارهای مختلف باید تغییر عادت بدهی.  شرکت در کلاس­های آموزشی آنلاین، ‌خواندن مقالات و کتاب­های آنلاین، ‌شرکت در گفت‌وگوهای دو نفره یا چند نفره اینترنتی به بخشی از زندگی روزمره همه ما تبدیل شد.

البته برای فرزندان من، اینترنت از ابتدا ابزار تفریحی معرفی نشده بود، ‌آنها چند سالی بود که می­دیدند پدر و مادر هر دو در منزل و با استفاده از اینترنت کار می­کنند. خاطرم هست سال­ها قبل وقتی یکی از نزدیکان به من گفت: «چه می­کنی دائم با این گوشی تلفن همراه؟» پسر کوچکم که آن روزها شاید ۷ ساله بود در جواب به او و به جای من پاسخ داد: «پدرم با گوشی تلفن همراهش کار می­کند، بازی نمی­کند!» شاید پاسخ او به همه نشان می­داد که در خانه ما سال­ها بود که اینترنت به عنوان یک ابزار کار و شیوه جدید اداره زندگی پذیرفته شده بود و جریان داشت.

آرام آرام که بیشتر با روش آموزش اینترنتی و مدارس آنلاین و یا مدارس خانگی، آشنا شدیم، دریافتیم که به جای من و شما، کسانی در دنیا به همه جوانب کار توجه کرده­اند و ساختاری برای مدارس خانگی یا (Home School)  و یا مدارس آنلاین و اینترنتی (Online School)، طراحی شده است که دانش آموز اساسا امکان تعلل و سستی در روند آموزش را ندارد و اگر بخواهد مانند هر دانش آموز دیگری در هر نظام آموزشی دیگری می­تواند به روند تحصیل خود ادامه دهد و به مراحل و مدارج مورد نظر خود دست پیدا کند.

در میان فرزندان من، هم علاقمند و کوشا و جدی داشتیم و هم فرزندانی که از این فرصت به درستی استفاده نمی­کردند. ولی به نظرم مانند هر دانش­آموز دیگری بخشی که به طراحی و اجرای نظام و ساختار آموزشی برمی­گردد، ‌کاملا حرفه­‌ای و دقیق انجام شده است و مانند هر مدرسه و یا مجموعه آموزشی سنتی دیگری امکان درس نخواندن و سستی خود خواسته توسط دانش آموز وجود دارد.    

مسئله روابط اجتماعی هم یکی از مسائلی بود که ذهن ما را به خود مشغول کرده بود و باید مدیریت می­شد. در نظام آموزشی سنتی دانش‌­آموزان باید حدود ۶ تا ۸ ساعت را در تردد باشند تا روابط اجتماعی غیر قابل کنترلی را با دوستان، مربیان و سایر عوامل درگیر در این رفت‌وآمد، تجربه کنند. در حالیکه در مدل جدیدی که ما انتخاب کرده بودیم فرزندانمان فرصت داشتند برای روابط اجتماعی خودخواسته، اطرافیانشان را انتخاب کنند. مثل شرکت در ‌دوره‌های مختلف و متنوع ورزشی و هنری که هر کدام علاوه بر دادن انگیزه و دورنمای تازه، ‌که بخودی خود ممکن است زندگی یک کودک را برای همیشه تغییر دهد می­تواند دایره دوستان را به محدوده علاقه‌­مندی­های مشترک او هدایت کند تا حرف مشترک و فعالیت مشترک مبنای دوستی­های بلندمدت و بادوام تری را فراهم کند. 

آداب و بایدها و نبایدها در سیستم آموزشی و یا کسب‌­وکار مبتنی بر اینترنت فراوان هستند، ‌ مانند دنیای واقعی و سنتی قواعد و قوانینی دارند که اگر رعایت شوند، نهایت بهره­وری و استفاده از آن ممکن می­شود و اگر نشود، ‌خروجی و نتیجه محدود خواهد بود.

امروز که در آستانه تغییراتی به اجبار قرار داریم و هر کس در تلاش برای کنار آمدن با شرایط جدید است که در آن روابط اجتماعی محدود شده و تحصیل و کسب‌­وکار برای دوره­ای مشخص به فضای مجازی محدود شده است، در ادامه  این یادداشت به شکل مختصر تلاش می­کنم تا برخی از بایدها و نبایدها در دنیایی که بیشتر از برخی هموطنانم با آن آشنایی دارم را برای شما یادآوری کنم:

• آموزش آنلاین و کسب­‌وکار اینترنتی نیز مانند شیوه سنتی زندگی به شدت تحت تاثیر نظم و انضباط فردی است، ‌پس منظم باشید.
• زمان در این شیوه علاوه بر مدل­های کنترلی رایج، ‌توسط ابزارهایی که با آنها کار می­کنید ثبت می­شود: مثلا مشخص است که چه روز و ساعت و ثانیه‌­ای، ‌کار به شما محول شده است، چه روز و ساعت و ثانیه‌­ای از شما پیگیری شده است و شما چه زمانی آن را تحویل داده اید. پس در دنیای مجازی، ‌جایی برای طرح بهانه­‌های مرسوم در شکل سنتی، ‌وجود ندارد. به عبارت دیگر همه چیز باید در زمان خودش انجام شود. پس مدیریت زمان را فراموش نکنید.
• از ابزارهای دسترسی به اینترنت، ‌مانند تلفن همراه یا رایانه شخصی یا تبلت­‌ها،  باید به درستی استفاده کنیم، در جریان کار یا تحصیل نمی­شود از ابزارها بدون توجه و برنامه‌ریزی استفاده کرد،  ‌شما نمی­توانید و نباید گوشی تلفن همراه خود و لپ‌تاپ و تبلت کاری خود را مملو از فایل­های بازی یا بی حاصل کنید و یا آن را در دسترس کودکان قرار دهید. ‌هر لحظه ممکن است تمام دارایی شما که نتیجه کار و تحصیل شما بوده است، تحت تاثیر یک ویروس رایانه‌­ای به کلی از بین برود. در مورد ابزار مورد نیاز تحصیل کودکان باید دستورالعمل­‌های لازم را رعایت کنیم و از نرم‌­افزارهای کنترلی جهت عدم نصب بازی­ها و دسترسی­های غیرضروری استفاده کنیم. پس از محیط تحصیل و کار خود به خوبی مراقبت کنید. 
• هر فایلی را دانلود نکنید، ‌روی هر لینکی کلیک نکنید، به ایمنی ابزارهای دسترسی به اینترنت خود همانقدر توجه کنید که مثلا به درب ورودی خانه و یا محل کار خود قفل و بست می­زنید. به مرور خواهید دانست که با ارزشترین دارائی­های شما، الزاما دارائی­های سنتی و قابل مشاهده نیستند. پس مراقب امنیت داده‌­های خود باشید.
• نرم­افزارها را براساس توصیه­‌ها و تجربیات تولیدکنندگان و نظرات استفاده‌­کنندگان مورد انتخاب و استفاده قرار دهید، اگر چه به نظر می­رسد، تفاوت چندانی بین دو نرم­افزار نیست ولی در واقع هر کدام از نرم‌­افزارها دارای کارکرد مشخص و هدف معینی بوده­اند. ‌خلاصه نمی­شود از واتس­آپ بجای ایمیل استفاده کرد یا از تلگرام به جای نرم‌افزارهای صدور فاکتور فروش یا جابجایی پول. نرم‌­افزار برگزاری جلسات با نرم­افزار­های دریافت و ارسال پیام کوتاه یکی نیستند و در حین استفاده شما خواهید دانست که چرا از هر نرم‌­افزار برای کار معینی استفاده می­شود. پس ابزار مورد نیاز تحصیل و کار خود را با دقت انتخاب کنید.
• اگر در جلسات درسی و کاری اینترنتی و مجازی شرکت می­کنید یا در کلاس­ها و وبینارهای علمی و تخصصی حضور دارید، ‌نکات زیر را در نظر بگیرید:
  1. راس ساعت در جلسه حاضر باشید.
  2. ابزار مناسب برای جلسه را انتخاب کنید، ‌گوشی موبایل برای هر کاری مناسب نیست.
  3. اگر در جلسات ویدئویی شرکت می­کنید، با لباس و پوشش مناسب حاضر شوید.
  4. در محیطی ساکت و بدون سروصدا وارد جلسه بشوید، صدای اطراف شما برای حاضران در جلسه مزاحمت ایجاد میکند.
  5. اگر امکان فراهم کردن فضای مناسب و سکوت محیط اطراف را ندارید یا از جلسه خارج شوید و یا میکروفون خود را قطع کنید.
  6. گوشی موبایل یا تبلت را در زمان جلسات ویدئویی در جای ثابتی قرار دهید، ‌تکان های گوشی شما در سمت دیگر جلسه باعث آزار مخاطب می­شود.
  7. بهتر است در زمان جلسه با گوشی تلفن یا تبلت خود حرکت نکنید و در جای ثابتی مستقر باشید.
  8. جلسات مجازی امکان ضبط صدا و تصویر را دارند و می­توان از این امکان بعنوان روشی جایگزین جهت ثبت جلسات استفاده کرد. بدون اطلاع و اجازه حاضران در جلسه،  از ضبط صدا و تصویر جلسات پرهیز کنید. هر چند به طور معمول دلیلی وجود ندارد که در مقابل درخواست دیگران برای ضبط صدا و تصویر جلسه کاری با آن مخالفت کنید. مخالفت بی دلیل شما باعث می­شود تا دیگران گمان کنند شما آمادگی پذیرش مسئولیت حرف­های خود را ندارید و این در کسب­وکار و زندگی روزمره نشانه خوبی نیست.

موارد و نکات دیگری هم ممکن است به ذهن شما برسد که می­توانید به نکات فوق اضافه کنید ولی آنچه مهم است، پذیرش قواعد و ضوابطی است که از این پس و در دنیایی که بواسطه بروز مشکلات ناشی از اپیدمی کرونا با آن روبرو شده­ایم، چه بسا بعنوان شیوه بهتر زندگی مورد توجه و قبول بسیاری از ما بشود.

• راستی چرا باید برای هر کار کوچکی حتما جلسه حضوری برگزار کنیم؟
• چقدر باید در راه میان دفتر کار و محل زندگی عمر ما در ترافیک تلف بشود؟
• چرا باید هر روز صبح زود بچه ها را به مدرسه برسانیم؟
• چگونه می­توانیم بدون مراجعه به بانک یا مراکز خدماتی، مراکز خرید یا سازمان­های عمومی و دولتی، امور روزمره خود را به نتیجه برسانیم؟
• نمی­‌شود به جای رفتن به دانشگاه یا اداره یا محل کار، ‌از خانه نتایج مورد نظر خود را بدست آوریم؟
• و روابط اجتماعی خود و فرزندانمان را خودخواسته و هدفمند تعریف کنیم و از قرار گرفتن در اجتماع نتیجه بهتر و ریسک کمتری را به فرزندانمان منتقل کنیم!