پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
لایحه حذف چهار صفر از پول ملی نهم مردادماه در هیات دولت به تصویب رسید. پس از آن سخنگوی دولت اعلام کرد که سعی می‌کنیم این لایحه را با دو فوریت به مجلس ارسال کنیم. مجلس هم مهرماه یک فوریت لایحه حذف چهار صفر از پول ملی را تصویب کرد. حالا لایحه اصلاح ماده یک قانون پولی و بانکی ایران برای حذف چهار صفر از واحد پول ملی، درکمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و باید در صحن مجلس شورای اسلامی به تصویب نهایی برسد. با تصویب این لایحه، بانک مرکزی موظف است ظرف مدت دو سال مقدمات اجرایی قانون مزبور را با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی فراهم آورد.
نگاه و هدفی دیگر
هرچند سال‌هاست قرار است یک صفر از پول ملی برداشته و ریال تبدیل به تومان شود اما این بار قانون‌گذار از انجام چنین کاری هدف دیگری را دنبال می‌کند؛ حفظ ازرش پول ملی. کاهش صفر از پول ملی موافقان و مخالفان متعدد با استدلال‌های گوناگونی دارد. عده‌ای به تجربه سایر کشورها اشاره می‌کنند و می‌گویند: «آن‌هایی موفق عمل کرده‌اند که ابتدا اصلاحات اقتصادی را انجام داده، تورم را کنترل کرده‌اند و در آخرین اقدام صفرها را از پول ملی‌شان حذف کرده‌اند.»
عده‌ای دیگر موافق هستند و می‌گویند: «ما هر سال پول جدید چاپ می‌کنیم و تعداد زیادی پول تقلبی داریم؛ با این کار اسکناس‌شویی می‌کنیم. از سوی دیگر باید نظام حسابداری خود را تغییر دهیم. می‌توانیم الان شروع کنیم و تا سه سال دیگر به هدف‌مان برسیم.»
این جملات موافقان و مخالفان در پنلی مطرح شد که آذرماه در دفتر راه پرداخت برگزار کردیم. در این پنل، ولی‌الله فاطمی، بنیانگذار توسن؛ فرشاد فاطمی، استادیار اقتصاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف؛ محمدرضا جمالی، مدیرعامل شرکت نبض‌افزار؛ محمدعلی بخشی‌زاده، معاون فناوری اطلاعات بانک دی و نیما نامداری، معاون توسعه و نوآوری شرکت تجارت الکترونیکی ارتباط فردا حضور داشتند.
حذف صفر چه هزینه‌هایی برای اقتصاد کشور دارد؟
فرشاد فاطمی به حذف صفرها در ترکیه اشاره کرد و گفت: «هنوز وضعیت انباشت تورم ما به آن وضعیتی که مثلاً در مورد ترکیه در دهه ۹۰ میلادی بود، دچار نشده و مردم بین اسکناس‌های موجود سردرگم نیستند. به اعتقاد من همه منافعی که با انجام این کار، تصور می‌شود، تصور موهومی است. با حذف چهار صفر، یکسری هزینه حسابداری تحمیل می‌شود که اینها هزینه واقعی دارد. درباره هزینه تغییر اسکناس هم ممکن است استدلال شود که با توجه به کاهش نسبی حجم اسکناس کم شده است. هزینه دیگر هزینه گرد کردن واحد پول است. ما دیگر درباره خود ریال حرف نمی‌زنیم چه برسد به اجزای ریال. از مدت‌ها قبل ما با این چیزها خداحافظی کرده‌ایم.»
او در ادامه به هزینه‌هایی که این طرح برای کشور در پی دارد اشاره کرد و گفت: «هزینه گرد شدن همیشه مطرح است و نوعاً به سمت بالا انجام می‌شود که خود باعث افزایش نسبی قیمت‌ها می‌شود و به اقتصاد هزینه وارد می‌کند. هزینه چاپ اسکناس، سیستم‌های حسابداری و به هم خوردن قیمت‌ها از گرد شدن واحد پولی حاصل می‌شود. به نظر من در حال حاضر این کار نه لازم است و نه منفعتی برای ما دارد. می‌توان آن را به‌راحتی مسکوت گذاشت. ما می‌توانیم تورم را کنترل کنیم و بعد از اینکه چند سال تورم یک‌رقمی داشتیم، این کار را انجام دهیم.»
حذف سه صفر منطقی است
ولی‌الله فاطمی، بنیانگذار توسن معتقد است حذف چهار صفر زیاد و سه صفر منطقی است. او درباره این طرح گفت: «تورم ما ۲۰ درصد است، فعلاً می‌توانیم چهار صفر حذف کنیم و به این ترتیب تا سه سال این کار توجیه دارد. اگر سه سال تورم ۲۰ درصد داشته باشیم این چهار صفر سه سال دیگر اعتبار دارد. ما چند هدف داریم اما باید این سؤال را بپرسیم که آیا این تغییر به ما کمک می‌کند به آن تغییراتی که مدنظر داریم، برسیم یا نه؟»
به گفته فاطمی این کار در ضرب سکه و توجیه‌پذیر شدن چاپ اسکناس‌های درشت کمک می‌کند. ما هر سال پول جدید چاپ می‌کنیم و تعداد زیادی پول تقلبی داریم؛ با این کار اسکناس‌شویی می‌کنیم. اگر قبول داریم طرح خوب است، می‌توانیم الان شروع کنیم و از برخی مزیت‌های آن استفاده کنیم. اگر سکه ۵۰ هزار تومانی چاپ کنیم، مزیت است. ما بالاخره باید نظام حسابداری خود را تغییر دهیم. می‌توانیم الان شروع کنیم و تا سه سال دیگر به هدف‌مان برسیم.
ارزش پول ملی تقویت نمی‌شود
نیما نامداری، معاون توسعه و نوآوری شرکت تجارت الکترونیکی ارتباط فردا با طرح یک سؤال درباره این موضوع گفت: «باید دید سیاست‌گذار از حذف چهار صفر چه هدفی را دنبال می‌کند؟ به‌طور بالقوه چهار هدف را می‌تواند داشته باشد که یکی از آنها اثر روانی است که مثلاً ارزش پول ملی تقویت شود و به اعتقاد من این هدف اصلاً محقق نمی‌شود. اثر دیگر می‌تواند به لحاظ بحث محاسباتی و سهولت حسابداری باشد. اگر من تصمیم‌گیر بودم برای تحقق این هدف یک صفر را حذف می‌کردم که ریال به تومان تبدیل شود و طبق عادت مردم حرکت کنم و بعد از آن گام بلند بعدی را برای سه صفر برمی‌داشتم»
او تصریح کرد: «هدف سوم می‌تواند کاهش تورم باشد که به نظر من اگر باعث احیای پول نقد شود، یعنی اگر اسکناس و مسکوک زیاد شود، این کار می‌تواند اثر کاهنده بسیار کمی روی تورم داشته باشد؛ چراکه حجم شبه‌پول را کاهش می‌دهد و پول از بانک خارج می‌شود، توان وام‌دهی بانک‌ها و به تبع آن خلق پول کم شده و حجم پول کاهش می‌یابد. از این منظر خیلی مهم است که آیا بانک مرکزی و سیاست‌گذار به‌دنبال این بوده که اسکناس و مسکوک را با این طرح افزایش دهد. اگر این موضوع هست چاپ اسکناس و ضرب سکه جدید معنادار می‌شود. البته تأثیر این کار بر تورم بسیار اندک است؛ ضمن اینکه اثر افزایش قیمت‌ها ـ ناشی از گرد کردن قیمت‌ها به بالا ـ هم ممکن است آن را خنثی کند.»
نظام کارمزد را اصلاح کنیم
محمدعلی بخشی‌زاده، معاون فناوری اطلاعات بانک دی به نمونه‌هایی مانند برزیل و ترکیه اشاره کرد که قبل از انجام این کار، کنترل را تورم کردند. او در این باره گفت: «در این قانون که دو سال زمان برای اجرایی‌شدن آن گذاشتند، باید ابتدا کنترل تورم انجام شود و اقدامات زیربنایی اقتصاد پایدار صورت پذیرد. در همین خصوص صرف‌نظر از هزینه‌هایی از قبیل تغییرات سیستم‌های بانکی، چاپ اسکناس و غیره باید نگاهی به ضریب نفوذ بانکداری الکترونیک در ایران داشته باشیم که نسبت به سال‌های قبل روزبه‌روز در حال افزایش است. برای مثال همین الان، چین در بین کشورهای آسیایی در تراکنش‌های بدون کارت بیشترین آمار را دارد. در اروپا هم کشور کوچکی مثل استونی تقریباً بیشتر تراکنش‌ها، بدون کارت است. در این شرایط ما چرا نمی‌توانیم اصلاح نظام کارمزدها را در کشورمان انجام دهیم؟ چرا به همه چیز فکر می‌کنیم جز اصلاح نظام کارمزد؟ چرا باید به بانک‌ها هزینه مضاعف تحمیل شود؟ از آن طرف می‌گویند بانک پول دارد، در حالی که پول بانک برای مردم است و این ضرر، نهایتاً به مردم تحمیل می‌شود. ما باید ابزارهای تراکنش‌های بدون کارت را ایجاد کنیم. باید برویم به این سمت که کیف پول واقعی داشته باشیم. کیف پول شاید بخش قابل توجهی از هزینه‌های کارمزدی ما را در پرداخت‌های خرد کاهش دهد.»
او تأثیر این تغییرات و اثرات روانی ناشی از آن را کوتاه‌مدت دانست و گفت: «شاید وقتی ترکیه و برزیل این کار را انجام دادند، مفاهیم بانکداری این‌طور نبود. فین‌تک‌ها، استارت‌آپ‌ها و ابزارهای جدید مالی به این شکل نبودند. آنها اگر الان بخواهند این کار را انجام دهند دوباره روی این‌گونه مسائل فکر می‌کنند. ما باید همه این موارد را با هم ببینیم و اینکه آیا برآیند همه آنها مثبت خواهد بود؟»
جلوگیری از رشد بی‌رویه نقدینگی
محمدرضا جمالی، مدیرعامل شرکت نبض‌افزار با بیان اینکه اگر این تغییر در واقع بخشی از رفرم و ساختاردهی مجدد نظام‌های پرداخت بانک مرکزی باشد، می‌تواند تا ۱۵۰۰۰ میلیارد تومان هزینه کارمزد بر بانک‌ها را کاهش دهد، گفت: «حذف صفر می‌تواند درآمد غیرمشاع مناسب برای بانک‌ها ایجاد کند؛ همچنین به ازای هر درصد اضافه‌شدن پول به جای شبه‌پول تا ۲۰۰۰ میلیارد تومان سود پرداختی توسط بانک‌ها را کاهش دهد. سال ۱۳۹۶ ما ۶۷۵۰۰ میلیارد تومان سود بیشتر داده‌ایم. به نظر من این تغییر در قالب رفرم می‌تواند اثرات مثبتی در کاهش تورم و جلوگیری از رشد بی‌رویه نقدینگی داشته باشد.»
او اضافه کرد: «واقعیت دیگری هم وجود دارد؛ اینکه اصلاح نظام‌های پرداخت به شکل دیگری و بدون حذف صفرها نیز امکان‌پذیر است. لازم است تحلیل‌های لازم اقتصادی صورت گیرد که کاهش سربار کارمزد بانک‌ها و جدا کردن درست سیستم پرداخت از سیستم بانکی و تغییر سپرده‌ها چه اثرات مثبتی در شاخص‌های کلان دارد. به نظر من بخش قابل توجهی از هزینه تمام‌شده پول از بانک‌ها تنها با اصلاح نظام‌های پرداخت برداشته می‌شود.»
در ادامه اینفوگرافیکی از معایب و مزایای حذف صفر از پول ملی را می‌بینید. برای دیدن جزئیات بیشتر بر روی این لینک کلیک کنید.
