پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
جنگ‌های جهانی مصرف / فروش فروشگاه‌های آنلاین در روز «جمعه سیاه» نسبت به سال گذشته میلادی، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بیشتر بوده است
نزدیک‌شدن به روزهای سال نوی میلادی در ایالات متحده آمریکا، با یک مناسبت ویژه همراه می‌شود. همزمان با جشن شکرگزاری در آمریکا، روزهای ویژه تخفیف فروشگاه‌های بزرگ در این کشور فرامی‌رسد؛ فروش‌های بزرگی که غالبا به‌دلیل هجوم مشتری‌ها برای دسترسی به ارزان‌ترین کالاهای عرضه شده در فروشگاه‌ها، در سراسر جهان خبرساز می‌شوند: «جمعه سیاه» و «دوشنبه سایبری».
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۲۹ / کسی دقیقا نمی‌داند عبارت «جمعه سیاه» اولین‌بار کجا استفاده شد. در دهه‌های اخیر یک روز بعد از عید شکرگزاری که در آمریکا چهارمین پنجشنبه نوامبر برگزار می‌شود، خریداران در شهرهای مختلف برای خرید ارزان‌قیمت اجناسی که با تخفیف‌های بسیار بالا فروخته می‌شوند به فروشگاه‌ها هجوم می‌آورند. هرچند عید شکرگزاری یک جشن کاملا غیرمذهبی مربوط به قاره آمریکاست، اما هر یک از کشورهای این قاره این جشن را در روز متفاوتی جشن می‌گیرند.
در کانادا روز برگزاری جشن شکرگزاری، دومین دوشنبه ماه اکتبر است، اما در ایالات متحده آمریکا این جشن در چهارمین پنجشنبه نوامبر برگزار می‌شود؛ جشنی که خانواده‌ها در آن برای شکرگزاری نسبت به محصول کشاورزی و دامی سال گذشته خود، گرد هم می‌آیند و معمولا یک بوقلمون را قربانی می‌کنند، اما با فراگیر شدن سلطه رسانه‌ای آمریکا بر جهان و جهانی‌شدن اقتصاد به اضافه فراگیر شدن فروشگاه‌های دیجیتال، حراج آخر ماه نوامبر در حال تبدیل‌شدن به یک رسم جهانی است.
نه‌تنها فروشگاه‌ها در سراسر دنیا به تاسی از این رسم آمریکایی حراج‌هایی به مناسبت جمعه سیاه برگزار می‌کنند، اما مفهوم تازه‌تر «دوشنبه سایبری» که درست سه روز بعد از جمعه سیاه در فروشگاه‌های اینترنتی برگزار می‌شود، طرفداران بیشتری در سراسر دنیا پیدا کرده است.
جمعه سیاه از کجا آمد؟
یکی از اصلی‌ترین باورهایی که در مورد نام‌گذاری این روز وجود دارد و به نظر می‌رسد بی‌اساس باشد، این است: از آنجا که روز بعد از جشن شکرگزاری در آمریکا معمولا روز تعطیل است، فرصتی برای خرید شب سال نو و کریسمس ایجاد می‌شد تا هدایای عزیزان‌شان را روز شکرگزاری از فروشگاه‌ها بخرند، خرده‌فروش‌های زنجیره‌ای هم از این فرصت استفاده می‌کردند و با برگزاری حراج‌هایی فروش سالانه خود را به وضعیت سیاه می‌رساندند.
در این نظریه، صفت سیاه به اصطلاحات حسابداری نسبت داده می‌شود که بر اساس آن قرمز به معنای ضرر و زیان است و سیاه به معنای تراز مثبت. چنین توضیحی به لحاظ ظاهری کاملا منطقی به نظر می‌رسد.
اما به نظر می‌رسد که قصه حقیقی «جمعه سیاه» (Black Friday) بر اساس رویدادهای متفاوتی شکل گرفته است. بر اساس روایتی که در وب‌سایت «history.com» آمده است، عبارت «جمعه سیاه» اولین‌بار از سوی مقام‌های پلیس فیلادلفیا برای توصیف ترافیک بعد از عید شکرگزاری به کار رفته است.
بر اساس این روایت نه‌تنها عامل این ترافیک شدید حراج‌های بزرگ نبود، بلکه مسابقه فوتبال آمریکایی میان تیم‌های ارتش و نیروی دریایی بود که هر سال شنبه بعد از عید شکرگزاری برگزار می‌شد.
به نظر می‌رسد تماشاگران این مسابقه مشهور آمریکا، از یک روز قبل به فیلادلفیا سفر می‌کردند و به همین دلیل روز جمعه پس از عید شکرگزاری توسط پلیس فیلادلفیا به‌عنوان یک روز سخت «جمعه سیاه» نام گرفته است.
در واقع تا دهه ۱۹۸۰ هیچ نشانه‌ای از اجرای حراج‌های هماهنگ در سراسر کشور آمریکا وجود نداشت و تازه در چهار دهه اخیر است که سنت خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در آمریکا باب شده است.
روز شکرگزاری
روز شکرگزاری یک تعطیلی ملی در آمریکا و کاناداست و در این روز مردم به شکرانه برداشت محصولات جشنی برگزار می‌کنند. جشن‌های مشابهی هم در برخی نقاط دیگر دنیا برگزار می‌شود؛ در آمریکا روز شکرگزاری در چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر و در کانادا در دومین دوشنبه ماه اکتبر گرفته می‌شود. جشن شکرگزاری ریشه در اعتقادات مذهبی و فرهنگی مردم دارد.
دوشنبه سایبری چیست؟
هرچند مفهوم جمعه سیاه، چهار دهه‌ای قدمت دارد، اما دوشنبه سایبری امسال تازه ۱۴ساله شد. سال ۲۰۰۵ آن مفهوم تازه ابداع شد، در آن دوران خرید و سفارش آنلاین هنوز به بخشی از فرهنگ روزمره مردم تبدیل نشده بود.
فروشگاه‌های اینترنتی در آن سال‌ها چندان مشتری زیادی نداشتند و در رقابت با خرده‌فروشی‌های زنجیره‌ای با اقبال زیادی مواجه نمی‌شدند. کاربران فضای نوظهور مجازی، برای اینکه عادت‌های خود را به خرید از «فضای سایبری» تغییر دهند، نیاز به مشوق‌هایی داشتند.
فروشگاه‌های اینترنتی برای اینکه بتوانند با فروشگاه‌های فیزیکی عظیم و پرمشتری آمریکایی رقابت کنند، تصمیم گرفتند که روزی را برای رقابت با جمعه سیاه انتخاب کنند. اما چرا دوشنبه؟ بر خلاف جمعه سیاه، فروشگاه‌های اینترنتی اوج فروش خود را در آن دوران نه در روزهای تعطیل، بلکه در روزهای کاری می‌دیدند.
اگر تصور کنیم که از پنجشنبه عید شکرگزاری تا یکشنبه آخر هفته بعد از آن برای بسیاری از کارمندان آمریکایی تعطیلات محسوب می‌شد، دوشنبه روز اول کاری یکی از آخرین هفته‌های مانده به کریسمس بود و بر خلاف دوران ما که اینترنت پرسرعت و دسترسی به فروشگاه‌های اینترنتی در همه جا، از طریق خطوط ارتباط موبایل و گوشی‌های هوشمند فراهم است، کامپیوترهای پرسرعت و ارتباط سریع با شبکه اینترنت در محل کار امکان‌پذیر بود.
در دهه اول قرن ۲۱، روز اول کاری هفته، برای فروشگاه‌های آنلاین، پرفروش‌ترین روز محسوب می‌شد، در نتیجه آنها هم این روز را به‌عنوان روز حراج پیش از سال نوی سراسری انتخاب کردند.
تفاوت جمعه سیاه و دوشنبه سایبری چیست؟
مشخص است که ماهیت این دو روز ابتدا با یکدیگر تفاوت داشتند؛ جمعه سیاه اختصاصا روز جمعه بعد از عید شکرگزاری در فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ آمریکا برگزار می‌شد و دوشنبه‌ها هم فروشگاه‌های اینترنتی سراغ حراج‌های آنلاین می‌رفتند.
اما حالا کم‌کم مرزهای میان این دو حراج بزرگ در حال فروریختن است. در سال‌های اخیر فروشگاه‌های اینترنتی به‌سرعت در حال پذیرفتن سنت جمعه سیاه به‌عنوان استاندارد حراج سال هستند.
جمعه سیاه
جمعه سیاه یا حراج جمعه در آمریکا روز بعد از روز شکرگزاری است که عملا آخرین جمعه ماه نوامبر به‌شمار رفته و آغاز آیین خرید برای کریسمس حساب می‌شود. در واقع جمعه سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما اکثر شرکت‌ها این اجازه را به کارکنان خود می‌دهند که این روز را مرخصی گرفته و به خرید سال نو بپردازند. سال‌هاست که این روز، شلوغ‌ترین روز برای فروشنده‌هاست. هرچند آمریکای شمالی محل اصلی رخداد این سنت است، اما همچون بسیاری از سنت‌های دیگر این منطقه، این سنت نیز به کشورهای دیگر سرایت کرده است. این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه‌ها قبل از ساعت ۴ صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم می‌آورند و باید تا قبل از آغاز شب خرید کرده باشند.
هرچند هنوز گروهی از فروشگاه‌های خرده‌فروشی آمریکا همچنان حراج‌هایی بدون مشابه در فضای آنلاین به شکل «باز کردن درهای فروشگاه در ساعت مشخص» برگزار می‌کنند، اما می‌توان گفت که بازار حراج در میان فروشگاه‌های اینترنتی، در سال‌های اخیر گرم‌تر از فروشگاه‌های زنجیره‌ای فیزیکی شده است.
نهایتا هر دو مناسبت سالانه به‌صورت موازی همچنان وجود دارند. حتی بسیاری از فروشنده‌های آنلاین حراج‌های خود را از روزها قبل از جمعه سیاه آغاز می‌کنند و تا بعد از دوشنبه هم ادامه می‌دهند.
فروشگاه‌های آنلاین سعی می‌کنند در کنار حراج‌های قابل پیش‌بینی، محصولاتی را که برای جمعه سیاه و دوشنبه سایبری به حراج می‌گذارند، به شکل متمایزی انتخاب کنند تا هر دو مناسبت برای آنها پررونق باشد.
کدام روز حراج‌تر است؟
برای خریداران آمریکایی، بستگی دارد که چه چیزی دوست داشته باشند بخرند. قطعا هنوز هیچ‌یک از حراج‌های آنلاین با حراج‌های مشهور به «doorbuster» (درشکن) که فروشگاه بزرگی در ساعت مشخص با حراج همه اقلام، درهای خود را به روی مشتریان باز می‌کند، قابل قیاس نیست.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای اینکه قفسه‌های خود را خالی کنند و مطمئن شوند که در این روز خاص مشتریان بیشتری پشت درها صف می‌کشند، نه‌تنها ممکن است از سود کالا کاملا چشم‌پوشی کنند، بلکه در بسیاری مواقع آماده ضرر کردن روی فروش باقی‌مانده محصول سال گذشته در انبارهایشان هم می‌شوند.
سال ۲۰۱۸ برای اولین‌بار رقم فروش وب‌سایت‌های اینترنتی در حراج آخر سال، از فروشگاه‌های زنجیره‌ای پیشی گرفت. هفت میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار فروش آنلاین یک رکورد بی‌سابقه در آمریکا بود، اما با وجود عقب‌افتادن حراج فروشگاه‌های زنجیره‌ای، رقم فروش آنها هم با رشد مواجه شده و سال ۲۰۱۸ به شش میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار رسید، اما در سال ۲۰۱۹ فروش فیزیکی با شش درصد کاهش مواجه شده است، در حالی که فروش آنلاین نزدیک به ۲۰ درصد بیشتر شد.
شاید یکی از دلایل عمده بی‌میلی مردم به خرید از فروشگاه‌های فیزیکی، ساعت‌ها ایستادن در صف و دعواهای فیزیکی و زیر دست و پاماندن‌ها، این رسم باشد. خیلی‌ها ترجیح می‌دهند برای چند درصد تخفیف کمتر به جای ساعت‌ها در صف ماندن و مشت‌زنی برای رسیدن به هدف، با یک کلیک جنس خود را با تخفیف کمتر به‌صورت آنلاین و بدون دردسر خریداری کنند.
حراج دَرشکن
حراج‌های درشکن به حراج‌هایی گفته می‌شود که یک فروشگاه معمولا در ساعات اولیه گشایش درهای فروشگاه انجام می‌دهد و برای ترویج یک کالا با عرضه محدود انجام می‌شود. چنین تخفیف‌هایی معمولا با هدف جذب تعداد بیشتری مشتری به مکان فروشگاه برگزار می‌شود. برگزاری چنین حراج‌هایی در روز جمعه سیاه در میان فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ آمریکا بسیار رایج است. بر اساس آمار وب‌سایت blackfridaydeathcount.com در جمعه سیاه سال ۲۰۱۹ دست‌کم ۱۲ نفر بر اثر فشار جمعیت یا مشکلات تنفسی یا عوارض قلبی ـ عروقی بر اثر هیجان در این حراج‌ها جان خود را از دست دادند و بیش از ۱۱۷ نفر نیز زخمی شدند.
رونق فصل حراج در آمریکا به لطف گوشی‌های تلفن همراه / خرده‌فروش‌ها در جمعه سیاه چقدر فروختند
به نظر می‌رسد گوشی‌های تلفن همراه در حال تبدیل‌شدن به ویترین جدید مغازه‌ها برای خرید هستند. بر اساس آمار منتشرشده در فصل حراج سال جاری خرید از طریق گوشی تلفن همراه ۳۵ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته و ۶۵ درصد از کلیه پرداخت‌ها در فروشگاه‌های آنلاین و فیزیکی با یک دستگاه همراه انجام شده است.
بر اساس آمار موسسه «شاپرترک» (Shopper Track) سال ۲۰۱۸ برای اولین‌بار در تاریخ، میزان خرید شهروندان از فروشگاه‌های آنلاین در فصل حراج آخر نوامبر نسبت به فروشگاه‌های فیزیکی پیشی گرفته است.
بر اساس آمار «ادوبی آنالیتیکس» (Adobe Analytics) فقط در روز دوشنبه سایبری سال ۲۰۱۹ بیش از ۲۹ میلیارد دلار کالا توسط فروشگاه‌های آنلاین به فروش رسیده که نزدیک به ۲۰ درصد از کل درآمد پیش‌بینی‌شده این فروشگاه‌ها برای تعطیلات سال نو است و نسبت به سال گذشته بیش از ۱۹ درصد افزایش نشان می‌دهد.
به نظر می‌رسد که هرچند نمی‌توان گفت با فروش آخر سال اتفاق فوق‌العاده‌ای در اقتصاد آمریکا رخ داده، اما وضعیت رونق فروش کالاهای مصری در سال جاری همچنان روند مثبتی را نشان می‌دهد.
بر اساس آمار «شاپرترک» حضور فیزیکی مشتری‌ها در فروشگاه‌ها در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال قبل از آن در روزهای جشن تنکس‌گیوینگ و جمعه سیاه، سه درصد کاهش نشان می‌دهد.
فدراسیون ملی خرده‌فروشی آمریکا پیش‌بینی کرده که کل فروش کالا در دو ماه پایانی نوامبر و دسامبر بین ۳.۸ درصد تا ۴.۲ درصد نسبت به سال گذشته رشد نشان دهد. در چنین شرایطی رقم کل خرده‌فروشی در بازارهای آمریکا به ۷۲۷ تا ۷۳۰ میلیارد دلار در دو ماه پایانی سال می‌رسد. متوسط رشد پنج سال گذشته خرده‌فروشی‌ها در دو ماه پایانی سال معادل ۳.۷ درصد بود که افزایش آن نشان از رونق مصرف در سال میلادی جاری دارد.
به نوشته «شاپرترک» هرچند فروشگاه‌های فیزیکی در روز «جمعه سیاه» نسبت به سال گذشته میلادی ۶.۲ درصد کاهش درآمد داشته‌اند، اما روز پنجشنبه مصادف با روز جشن شکرگزاری نسبت به همین روز در سال قبل ۲.۳ درصد بیشتر فروش کرده‌اند، اما با وجود کاهش استقبال از فروشگاه‌های فیزیکی، فروشگاه‌های آنلاین این کسادی را به شکل قابل توجهی جبران کردند.
در روز «جمعه سیاه» فروشگاه‌های آنلاین بیش از هفت میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار کالا فروخته‌اند که نسبت به سال گذشته میلادی، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بیشتر است.
«ادوبی آنالیتیکس» پیش‌بینی کرده بود که فروش حراج‌های آنلاین در روز جمعه سیاه به هفت میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار برسد. هرچند این پیش‌بینی دقیقا محقق نشد، اما رقم فروش بسیار به پیش‌بینی مذکور نزدیک است. به نوشته رویترز، بخشی از کاهش استقبال از فروشگاه‌های فیزیکی به‌دلیل باز نگه‌داشتن فروشگاه‌های بزرگ عصر پنجشنبه جشن شکرگزاری است.
حراج‌های آنلاین
برای دومین سال متوالی در ایالات متحده آمریکا، درآمد فروشگاه‌های آنلاین در روز جمعه سیاه، از فروشگاه‌های فیزیکی سنتی پیشی گرفت. بر اساس آمار ادوبی آنالیتیکس، در جمعه سیاه سال ۲۰۱۹ مشتریان فروشگاه‌های اینترنتی دست‌کم هفت میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار خرید آنلاین انجام داده‌اند و در روز دوشنبه سایبری هم معادل ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار دیگر خرید کرده‌اند.
این خبرگزاری می‌نویسد که باز ماندن فروشگاه‌ها در روز پنجشنبه که معمولا آغاز فصل تعطیلات آخر سال در آمریکا محسوب می‌شد، باعث شده تا بخشی از مشتریان سنتی فروشگاه‌های فیزیکی ترجیح بدهند به جای روز شلوغ جمعه سیاه، عصر پنجشنبه به این فروشگاه‌ها مراجعه کنند.
همزمان رشد فروش آنلاین، لزوما به معنای ضرر یا عدم منفعت فروشگاه‌های فیزیکی نیست، چراکه بسیاری از کمپانی‌های بزرگ خرده‌فروشی‌های زنجیره‌ای، از جمله «بست‌بای» (BestBuy)، «والمارت» و «تارگت» در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری عظیمی برای گسترش بسترهای فروش آنلاین‌شان انجام داده‌اند و بخش بزرگی از درآمد فروش آنلاین را هم نصیب خود می‌کنند.
سال خوب گوشی‌های همراه
اما گوشی‌های تلفن همراه در حال تبدیل‌شدن به ابزار جدید خرید توسط مشتریان حراج‌های آخر ماه نوامبر هستند. بر اساس آمار موسسه «سیلزفورس» در جمعه سیاه امسال، ثبت تقاضای خرید در گوشی‌های همراه بیش ۳۵ درصد نسبت به سال ۲۰۱۸ بیشتر شد و دست‌کم ۶۵ درصد از کل خریدهای ثبت‌شده با استفاده از یک دستگاه همراه انجام شده است.
ببینید: همزمان با دنیا در ایران هم چیزی شبیه به جمعه سیاه برگزار شد
موسسه «ادوبی آنالیتیکس» جمعه سیاه را «بهترین روز سال برای موبایل‌ها» توصیف کرده است. آمازون خبر داده است که تعداد خریدها و درآمد ثبت‌شده توسط این شرکت در دوشنبه سایبری امسال «از هر روز دیگر در تاریخ این فروشگاه آنلاین بیشتر بود».
سکوی فروش «شاپیفای» هم که مجموعه‌ای از خرده‌فروش‌ها را به شکل آنلاین نمایندگی می‌کند، اعلام کرده که فقط در روز دوشنبه سایبری بیش از یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار فروش را تجربه کرده است؛ رقمی که از کل فروش چهاروزه این فروشگاه آنلاین در تعطیلات شکرگزاری پارسال فراتر است. بر اساس آمار اعلام‌شده توسط «شاپیفای» دست‌کم ۷۰ درصد از تراکنش‌های خرید روی این سکو با استفاده از دستگاه‌های موبایل انجام شده است.
چرا سراغ حراج‌های بزرگ می‌رویم؟
کوری استیگ (CNBC)، روان‌شناسی جمعه سیاه / برای آمریکایی‌ها فرار از خرید در روز «جمعه سیاه» تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد؛ مناسبتی سالانه که همه افراد را از همه اقشار جامعه به خود جلب می‌کند.
بر اساس آمار هر مشتری در جمعه سیاه به‌صورت متوسط ۳۱۳ دلار و ۲۹ سنت برای خرید در سال ۲۰۱۸ هزینه کرده و نزدیک به ۶۹ درصد از این خریدها به قصد هدیه‌دادن در ایام سال نو انجام شده است.
در حال حاضر بیش از نیمی از خریداران حراج‌های جمعه سیاه، خریدهای خود را به‌صورت آنلاین انجام می‌دهند. اما به گفته «اسکات ریک»، استاد دانشکده اقتصاد راس میشیگان، انگیزه‌هایی فراتر از خرید هدیه برای شرکت در رسم دسته‌جمعی «جمعه سیاه» وجود دارد. این استاد دانشگاه، مدت‌هاست که در مورد اثر احساسات در تصمیم‌گیری افراد هنگام خرید اجناس تحقیق می‌کند.
همه تخفیف دوست دارند
پژوهش رفتار مشتریان کالا نشان می‌دهد که برای همه افراد خرید یک کالا با قیمتی پایین‌تر از رقمی که حاضر به پرداخت برای آن هستند یا کمتر از قیمت رایج و استاندارد، لذت‌بخش است.
اسکات ریک می‌گوید: «گاهی اوقات حتی اگر واقعا نیازی به کالا نداشته باشید، باز هم ارزش تخفیف می‌تواند برای شما غلط‌انداز و جذاب باشد.»
در کنار اینها، بسیاری از مشتریان در جمعه سیاه به این دلیل به فروشگاه‌ها مراجعه می‌کنند که تصور می‌کنند «تخفیف‌هایی بیشتر از همیشه» در انتظار آنهاست. البته این تصور تخفیف‌های فوق‌العاده حقیقی نیست، چراکه اصولا قیمت بسیاری از این اجناس با گذشت زمان به‌صورت طبیعی کمتر می‌شود و همزمان فروشگاه‌ها به‌جز حراج‌های عمومی جمعه سیاه، در تمام طول سال هم حراج‌های دیگری برگزار می‌کنند.
به اضافه اینکه لفظ «جمعه سیاه» به خودی خود غلط‌انداز است، چراکه این تصور را ایجاد می‌کند که حراج‌های مذکور فقط مختص یک روز هستند، اما در واقع در سال‌های اخیر بسیاری از این حراج‌ها نه‌تنها از پنجشنبه شکرگزاری تا دوشنبه هفته بعد ادامه پیدا می‌کنند، بلکه خیلی از حراج‌های آنلاین از یک هفته پیش از آن آغاز می‌شود و تقریبا تا زمان کریسمس ادامه دارند.
دوشنبه سایبری
دوشنبه سایبری یا دوشنبه مجازی یک روز پر از تخفیف برای کالاهای فروشگاه‌های اینترنتی است که خرده‌فروشان آنلاین جهت فروش بیشتر و انبارگردانی همانند روز جمعه سیاه روی کالاهای خود تخفیف قرار می‌دهند و مردم می‌توانند به‌راحتی با دسترسی به اینترنت کالای مورد نیاز خود را در این روز تهیه کنند. دوشنبه مجازی، دوشنبه بعد از عید شکرگزاری است که هرساله در ایالات متحده آمریکا برگزار می‌شود که توسط چندین فروشگاه اینترنتی در سال ۲۰۰۵ آغاز شد. نام‌گذاری دوشنبه مجازی توسط آلن دیویس و اسکات سیلورمن برای اولین‌بار انجام شد و به‌سرعت پخش شد و رشد کرد.
FOMO یا وحشت از دست دادن
تکنیک بازاریابی فروشگاه‌ها در «جمعه سیاه» تکنیک ارائه «پیشنهادهایی با بازه زمانی محدود» است. چنین شکلی از تبلیغات و بازاریابی، می‌تواند اثر احساس و روانی زیادی روی مشتریان داشته باشد و هیجان بیشتری برای استفاده از فرصت محدودی که در آن می‌توانند از تخفیف‌های بی‌سابقه استفاده کنند، ایجاد می‌کند.
وعده «پیشنهاد تخفیف با بازه زمانی محدود» می‌تواند باعث ایجاد حس «حسرت پیشینی» یا به عبارت مشهورتر «وحشت از دست دادن» شود. این احساسات باعث می‌شود که افراد به‌دلیل پیش‌بینی امکان حسرت‌خوردن در آینده، اقدام به خریدهایی کنند که در شرایط عادی نه به آن نیازی داشتند و نه هرگز این سفارش را ثبت می‌کردند.
بر اساس یک پژوهش، مشتری‌ها در برابر «پیشنهادهای تخفیف با بازه زمانی محدود» سست‌تر هستند و تصور می‌کنند که استفاده از این تخفیف‌ها فرصتی بهتر است و ترجیح می‌دهند به جای دنبال‌کردن یک قیمت مناسب در طول زمان، از کالاهایی که به شکل محدود ارزان شده‌اند، خریداری کنند.
تکانه خرید
«تکانه خرید» نیز یکی از احساساتی است که معمولا در هنگام خرید برای انسان‌ها روی می‌دهد. زمانی که مشتری از یک مغازه یک جنس را خریداری می‌کند، احساس انگیزه می‌کند که یک خرید دیگر، آن هم کالایی که ارتباطی با این کالا ندارد، خریداری کند. بر اساس نظریه «تکانه خرید»، خرید، خرید می‌آورد.
اسکات ریک از اثر «تکانه خرید» در جمعه سیاه می‌گوید: «وقتی از انتظار برای باز شدن درهای فروشگاه در روز جمعه سیاه می‌گویند، یعنی قرار است فقط یک ضررده را به شما نشان دهند تا شما جذب شوید که کالاهایی که تصادفا حاشیه سود بالایی دارد را هم در کنار آن خریداری کنید.»
«ضررده» به کالایی گفته می‌شود که با تخفیف بالا؛ تا حدی که قیمت آن به کمتر از قیمت تمام‌شده می‌رسد، به فروش می‌رسد تا مشتریان را جذب فروشگاه کند. در چنین شرایطی با دیدن یک کالا با تخفیف بسیار بالا، شما ممکن است وارد فروشگاهی شوید که مثلا یک دستگاه «تلویزیون هوشمند» را با قیمت بسیار ارزان و تخفیف بالا می‌فروشد، اما وقتی وارد فروشگاه می‌شود جذب بسیاری از کالاهای دیگر در قفسه‌های فروشگاه شده‌اید که در واقع چندان تخفیفی ندارند و نهایتا ممکن است با یک دستگاه گوشی هوشمند نو از آن فروشگاه خارج شوید.
اضطراب خرید
اضطراب خرید واکنشی روانی است که فرد را برای کاهش استرس و بی‌قراری درونی به خریدکردن وامی‌دارد و از این طریق به وی آرامش می‌بخشد. این اضطراب و بی‌قراری می‌تواند از عصبانیت، ناخرسندی، عدم‌رضایت، شنیدن یک خبر بد یا … نشات بگیرد.
فرار از اضطراب
اما در کنار همه دیگر احساساتی که انسان‌ها را به خرید در حراج‌های بزرگ جذب می‌کند، یکی هم فرار از استرس زندگی عادی و خانوادگی است. به گفته اسکات ریک، بسیاری از خریداران جمعه سیاه، بعد از گذراندن عصر روز جشن شکرگزاری برای فرار از تمامی استرس‌های سال گذشته و مسائل خانواده و کار، به خرید روی می‌آورند.
در واقع روز جمعه سیاه به بخشی از تفریحات جامعه آمریکایی تبدیل شده است. ریک معتقد است: «فرار از ملالت و روزمرگی و نوعی ماجراجویی بخشی از جذابیت‌های جمعه سیاه است.»
همه داستان‌هایی که در مورد شکسته‌شدن درها، دعوای مشتری‌ها و صحنه‌های خبرساز در جمعه سیاه منتشر می‌شود، به جذابیت‌هایی تبدیل می‌شود که فرد را تحریک می‌کند تا آنها را از نزدیک تجربه کند. به گفته اسکات ریک؛ «میل به تجربه‌های جدید و حتی نظاره‌کردن رفتار مردم، خودش بخشی از لذت خرید در حراج‌های بزرگ است.»
چگونه از فشار روانی حراج خلاص شویم؟
۱- تنهایی به خرید نرویم: وقتی تنها در فروشگاه هستیم، خیلی بیشتر احتمال دارد تا تصمیم‌هایی غیرمنطقی بگیریم. اسکات ریک معتقد است: «کارهایی هست که اگر تنها باشیم انجام می‌دهیم، اما رویمان نمی‌شود که جلوی شخص دیگری آن را تکرار کنیم.» خرید با یک همراه به‌ویژه کسی که منطقی‌تر یا حتی حسابگرتر از خودتان باشد، منطق بیشتری به خریدها می‌دهد که باعث می‌شود جلوی خریدهای غیرمنطقی در مواجهه با خریدهای بزرگ را بگیرد.
۲- متوجه تکانه خرید باشیم: متوجه باشیم که حتی یک خرید کوچک اضافه هم که ممکن است بی‌ضرر به نظر برسد، به گفته اسکات ریک «جرقه‌ای است بر هیزم آماده شعله‌ور شدن میل خرید».
۳- سراغ سبدهای خرید نرویم: سبدها و ترولی‌ها باعث می‌شوند که بیشتر خرید کنیم. ریک می‌گوید: «شاید حمل پنج کالا با دست سخت باشد، اما با سبد به‌راحتی ۱۰ تا چیز اضافه هم حمل می‌کنید.»
۴- قبل از خرید فهرست تهیه کنیم: بعید نیست که در یک حراجی، واقعا با چیزی که نیاز داریم، روبه‌رو شویم. اگر فهرستی از نیازمندی‌هایمان آماده داشته باشیم و دائما آن را به‌روزرسانی کنیم، آنگاه تصمیم‌های صحیح‌تری هنگام خرید می‌گیریم.
۵- برنامه جایگزین پیدا کنیم: یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از خرید بیمارگونه، این است که خرید را فراموش کنیم. در روز حراج بزرگ و سراسری مانند جمعه سیاه، می‌توان یک برنامه جذاب مانند دیدار دوستان و مهمانی‌رفتن را جایگزین کرد. اسکات ریک معتقد است: «خرید کردن جذاب است، اگر می‌خواهیم گرفتارش نشویم، بهتر است سرگرمی دیگری جایگزینش کنیم.»
مترجم: شهاب شهسواری