پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اطلاعات قدرت است! درک ساده و دم دستی این واقعیت از رابطه قدرت و اطلاعات سبب شد در سال‌های گذشته حبس اطلاعات به معنای دسترسی بیشتر به قدرت باشد؛ به دلیل همین درک اشتباه است که با نگاهی به دوروبرمان متوجه می‌شویم بیشتر سازمان‌ها و نهادها هنوز در گذشته زندگی می‌کنند. طبق قانون این حق مردم است که به اطلاعات دسترسی داشته باشند و تجربه ثابت کرده راه دسترسی به حق هم راهی طولانی و دشوار است. منتها نکته بحث حق نیست؛ حتی اگر از منظر منفعت کل نگاه کنیم گسترش دسترسی به اطلاعات یعنی توسعه. سازمان‌ها و نهادهای دولتی و عمومی اگر می‌دانستند حبس اطلاعات قدرت نمی‌آورد بلکه این انتشار اطلاعات است که قدرت می‌آورد از گذشته‌ای که هنوز در آن زندگی می‌کنند وارد امروز می‌شدند!
در واقع منطق حبس اطلاعات به دلیل درک اشتباه فلسفه قدرت اطلاعات است. در حال حاضر به دلیل حجم بسیار زیاد اطلاعات در جهان کسی می‌تواند به کمک اطلاعات قدرت بیشتری داشته باشد که اولا دست به حبس اطلاعات نزند و دوما مسیر اطلاعات به سوی دانش و خرد را هموار کند.
هرم اطلاعات را اگر نگاه کنیم در پایین‌ترین سطح آن دیتا یا داده وجود دارد. بی‌ارزش‌ترین بخش هرم هم دیتا است. سازمان‌های دولتی و عمومی بسیاری را می‌شناسیم که در انبوه دیتا مدفون شده‌اند. دیتا چیزی نیست جز مقداری نماد و نشانه. اگر این نمادها و نشانه‌ها در کنار هم پاسخ سوال‌های چه کسی؟ چه چیزی؟ کی و کجا را بدهند می‌شوند اطلاعات. در مرحله بالاتر با کنار هم گذاشتن اطلاعات و پیدا کردن الگوهای پنهان بین آنها به دانش می‌رسیم. دانش به یک سوال روشن پاسخ می‌دهد: چگونه؟ قدرت اطلاعات در یافتن پاسخ سوال چگونه است.
البته در بالاترین لایه که نام آن را خرد گذاشته‌ایم قرار است به جواب خطرناک‌ترین سوال برسیم: چرا؟ این کاری است که جامعه‌شناس‌ها، اقتصاددان‌ها، فیلسوفان و کسانی که توان تفکر انتزاعی بر مبنای فَکت‌ها را دارند انجام می‌دهند.
اگر نگاهی به وضعیت موجود بیندازیم اظهر من الشمس است که مُشتی دیتا داریم و انبوهی اطلاعات بی‌مصرف، بدون دانستن الگوی مشخصی بین آنها. فعلا به نهادهایی که با بیت‌المال ارتزاق می‌کنند امیدی نیست و مطابق انتظار این بخش خصوصی است که منطق دنیای جدید را زودتر درک می‌کند.
گزارش نیم‌سال اول ۱۳۹۸ دیجی‌کالا
دیجی‌کالا امروز در مرکز همایش‌های رایزن از گزارشی با عنوان «گزارش نیم‌سال اول ۱۳۹۸ دیجی‌کالا» رونمایی کرد که برای کسب‌وکاری خصوصی در اندازه دیجی‌کالا در ایران بی‌سابقه است. پیش از این کسب‌وکارهای خصوصی فعال در فضاهای آنلاین مانند کافه بازار و آپارات دست به انتشار گزارش‌هایی زده بودند که با استقبال هم مواجه شده بود. منتها این اولین بار است که کسب‌وکاری که در فضای سایبر فیزیکی فعالیت می‌کند دست به انتشار چنین گزارشی زده است. در دنیایی که خرده‌فروش‌های فروشگاهی و حاجی بازاری‌ها، منطق‌شان حبس اطلاعات است انتشار چنین محتوایی از طرف فروشگاه آنلاین دیجی‌کالا دست مریزاد دارد.
گزارش دیجی‌کالا به پرسش «چگونه» پاسخ می‌دهد و به همین دلیل این گزارش منبع مناسبی برای فیلسوف‌ها، جامعه‌شناس‌ها و اقتصاددان‌ها است که از آن برای یافتن پاسخ چرا استفاده کنند. قطعا فعالان دنیای کسب‌وکاری اولین مشتریان این گزارش هستند ولی حرف من این است که این گزارش فراتر از یک گزارش کسب‌وکاری است و منبعی مناسب برای درک رفتار ایرانیان است. گزارش دیجی‌کالا به صورت دقیق سعی می‌کند به این سوال پاسخ دهد: رفتار خرید کاربر و مصرف‌کننده ایرانی در فضای آنلاین چگونه است؟
اینجا می‌خواهم نگاهی بیندازم به این گزارش. ولی قبل از آن این را هم اضافه کنم که در دنیا مفهومی وجود دارد به نام «وایت پیپر». وایت پیپرها گزارش‌های تحقیقاتی هستند که یا با حمایت یا توسط یک کسب‌وکار منتشر می‌شوند. در دنیا مراکز معتبری مانند دیلویت، ارنست‌‌اند یانگ، PWC و KPMG وجود دارند که کارشان همکاری با کسب‌وکارها و حتی نهادهای دولتی و عمومی برای تهیه و انتشار چنین گزارش‌هایی است. این گزارش‌ها مانند گزارش‌های آکادمیک نیستند و وقتی کسب‌وکارها دست به انتشار چنین گزارش‌هایی می‌زنند به صورت طبیعی چیزی را منتشر می‌کنند که در راستای منافع اقتصادی آنهاست. این گزارش‌ها در سال‌های گذشته از منظر ارجاع در محیط‌های آکادمیک و کسب‌وکاری پابه‌پای مطالعات دانشگاهی مورد استناد قرار گرفته و در برخی موارد مانند حوزه‌های نوین فناوری به شدت از بخش‌های دانشگاهی جلوتر است.
شیرجه بزنیم درون گزارش دیجی‌کالا.
از سیر تا پیاز در یک فروشگاه آنلاین به وسعت ایران
گزارش دیجی‌کالا استاندارد همه گزارش‌های این چنین را رعایت کرده است: متن کم؛ نمودار زیاد و گرافیک زیبا.
این گزارش را دپارتمان هوش تجاری (Business Intelligence) دیجی‌کالا تولید کرده است که برای اولین بار به صورت عمومی منتشر می‌شود. این گزارش در پی پاسخ به این سوال است که «رفتار خرید کاربر و مصرف‌کننده ایرانی در فضای آنلاین چگونه است؟» سهم قابل توجه گروه دیجی‌کالا از بازار خرده‌فروشی آنلاین کشور، گستردگی فروش، تنوع بیش از ۱/۵ میلیون کالا، مشارکت هزاران کسب‌وکار ایرانی و ۲۰ میلیون بازدیدکننده ماهانه از سایت و اپلیکیشن دیجی‌کالا باعث می‌شود که این گزارش منبع مناسبی برای شناخت بازار خرده‌فروشی آنلاین کشور باشد.
در دپارتمان هوش تجاری دیجی‌کالا داده‌ها از بخش‌های مختلف این شرکت مثل تکنولوژی، مارکتینگ، محصول، لجستیک، بازرگانی، مراکز پردازش و توزیع سفارش، خدمات پس از فروش و تجربه مشتری جمع‌آوری می‌شود و با رویکردی تحلیلی مورد پردازش قرار می‌گیرد و این داده‌های پردازش‌شده [یعنی دانش] مبنایی برای تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در گروه دیجی‌کالا است. برای تهیه گزارش نیم‌سال اول ۱۳۹۸ دیجی‌کالا نیز از این داده‌ها استفاده شده؛ گزارش چهار بخش دارد: رفتار کاربران، بازخورد مشتریان، بازارگاه و کسب‌وکارهای ایرانی و محصولات و برندها. در حال حاضر و به گفته دیجی‌کالا سی هزار کسب‌وکار ایرانی محصولات خود را از طریق بازارگاه یا مارکت ِپلیس می‌فروشند. این گزارش به کار این کسب‌وکارها هم می‌آید؛ و البته اگر گوش شنوایی باشد به کار سیاست‌گذاران کشور در مسایل اقتصاد خرد، کلان، حمل‌ونقل و زیرساخت‌ها.
این گزارش درباره گروه دیجی‌کالا است و برای این که بدانیم وقتی از گروه دیجی‌کالا صحبت می‌کنیم از چه چیزی حرف می‌زنیم این نمودار را مشاهده کنید:
دیجی‌کالا در سال ۱۳۸۵ با سرمایه اولیه کم شروع به کار کرد و امروز پربازدیدترین فروشگاه آنلاین ایران و منطقه است. از شرکت‌های زیرمجموعه و سرویس‌های اصلی این گروه می‌توان به فروشگاه اینترنتی دیجی‌کالا (Digikala)، فروشگاه اینترنتی پوشاک دیجی‌استایل (Digistyle)، فروشگاه کتاب الکترونیک و صوتی فیدیبو (Fidibo)، سوپرمارکت آنلاین (Digikala Fresh)، زیرساخت پرداخت الکترونیکی دیجی‌پی (DigiPay)، مرکز نوآوری دیجی‌کالا ِنکست (DigikalaNext)، سرویس‌های تبلیغات آنلاین و آفلاین، لجستیک، سرویس‌های ابری، کلان‌داده‌ها، سرویس‌های محتوایی (Content Factory) و دیجی‌کالامگ (DigikalaMag) اشاره کرد.
یکی از مهم‌ترین سرویس‌های دیجی‌کالا در یک سال اخیر مارکت ِپلیس یا بازارگاه (Maketplace) بوده؛ بستری که امکان خرید مشتریان را از چند هزار تامین‌کننده متفاوت ایجاد می‌کند. در این بستر چند هزار فروشنده برای فروش محصولات خود فعالیت و با یکدیگر رقابت می‌کنند؛ خریداران هم می‌توانند با بررسی محصولات آنها آنچه نیاز دارند را تهیه کنند. در این بستر فروشنده می‌تواند کالاهای خود را به بازاری به وسعت ایران عرضه کند و محصولات خود را در معرض دید میلیون‌ها مشتری قرار دهد؛ مشتری هم به طیف وسیعی از محصولات و قیمت‌های رقابتی دسترسی دارد و سبد خرید خود را با سهولت بیشتر و به اصطلاح با دست بازتری تکمیل می‌کند.
رشد تعداد کاربران اینترنت موبایل در ایران، رشد تعداد تراکنش‌های آنلاین و وجود نزدیک به ۳۲ هزار فروشگاه آنلاین دارای نماد، بازدید یک چهارم مردم ایران از دیجی‌کالا در طول ماه و سهم ۱۰ درصدی تجارت الکترونیکی از GDP خبر از تغییر می‌دهند. تغییر در کجا؟ سهم خرده‌فروشی‌های آنلاین در ایران از کل خرده‌فروشی‌ها کم‌تر از ۲ درصد است. این نسبت در چین حدود ۲۵ درصد و در کشورهایی مانند نروژ، آلمان، کره، آمریکا و بریتانیا بین ۱۰ تا ۲۰ درصد است. حتی در همسایه شمالی ما یعنی ترکیه این نسبت حدود ۵ درصد است. این که بازار خرده‌فروشی آنلاین در ایران تا کجا رشد می‌کند معلوم نیست. اگر به اندازه امروز چین جلو برویم ۲۵ درصد و اگر به اندازه همسایه شمالی جلو برویم ۵ درصد. در هر حال چیزی بین ۳ تا ۲۲ درصد از بازار خرده‌فروشی ایران در سال‌های آینده تحت تاثیر تحول دیجیتال قرار می‌گیرد. معنای دیگر این حرف این است که در آینده نزدیک مردم بیشتر آنلاین خرید می‌کنند و فروشگاه‌های فیزیکی بیشتری تعطیل می‌شوند.
نکته ساده ولی مهم؛ آینده در فروشگاه‌های فیزیکی نیست و فروشگاه‌های آنلاین هنوز جای رشد زیادی در ایران دارند. آنهایی که تغییر را زودتر درک می‌کنند برنده‌های بازی هستند.
از سال ۹۰ تا امروز دیجی‌کالا هر سال ۱۱۱ درصد افزایش فروش داشته است. مطابق انتظار هم فروش در نیمه دوم سال بیشتر از نیمه اول بوده است. از این عدد البته درصدی باید کم شود و آن سهم تورم است. به عبارتی اگر کالایی در سال ۹۰ صد تومان بوده در سال ۹۱ به دلیل تورم ۱۲۰ تومان شده است. حتی با کم کردن سهم تورم و این که دیجی‌کالا از سال ۹۰ هر سال ۹۰ درصد افزایش فروش داشته این دستاوردی فوق‌العاده است. در کسب‌وکارهای کوچک ممکن است ۹۰ درصد رشد موضوع دست یافتنی باشد ولی کسب‌وکارها هرچقدر بزرگ‌تر می‌شوند سرعت رشدشان کاهش می‌یابد. تا جایی که گاهی اوقات ۱۵ درصد رشد برای یک کسب‌وکار بزرگ یک دستاورد خوب است. ۹۰ درصد رشد حجم فروش دیجی‌کالا از نظر من فوق‌العاده است و البته مهم‌تر تداوم این رشد است.
مسیر رشد دیجی‌کالا را می‌توان به ۳ بخش تقسیم کرد: ۸ سال اولیه از ۸۵ تا ۹۳؛ عبور از «دیجی» کالا در سال‌های ۹۴ و ۹۵ و ورود به «مارکت پلیس» از ۹۶ تا امروز. برای کارآفرینان جوان ۸ سال اولیه دیجی‌کالا یک درس بزرگ دارد: رسیدن به موفقیت زمان‌بر است و برخلاف تصور هرگز نمی‌توان یک شبه ره صد ساله را رفت. در اقتصاد و کسب‌وکار ما درباره قاعده‌ها حرف می‌زنیم نه استثنا! دقت کنید که دیجی‌کالا به دلیل زمان ورود مناسب و البته رشد مدیران و بنیان‌گذاران آن در زمان مناسب ۸ سال به رشد خوبی رسید و این عدد برای کسب‌وکارهای دیگر بسیار طولانی‌تر است.
اولین نقطه عطف جدی دیجی‌کالا سال ۹۴ رخ داد زمانی که دیجی‌کالا دیگر محلی برای فروش کالای دیجیتال نبود و حتی پوشک بچه را هم به سبد کالاهای خودش اضافه کرد. خوب یادم هست که آن زمان خیلی از مشتریان ثابت و قدیمی دیجی‌کالا با این موضوع مشکل داشتند. قطعا تدبیر مدیران دیجی‌کالا بود که آنها را سرپا نگه داشت وگرنه آنجا زمانی بود که یک کسب‌وکار می‌توانست از هم بپاشد. نقطه عطف دوم دیجی‌کالا هم سال ۹۶ رخ داد. زمانی که دیجی‌کالا درهای فروشگاه خود را به روی کسب‌وکارها خرده‌فروشی دیگر باز کرد و خودش را از رقیب این کسب‌وکارها به بستر و پلتفرم آنها تبدیل کرد. دیجی‌کالا حالا فقط یک خرده‌فروشی آنلاین نیست و در حال تبدیل شدن به یک پلتفرم است.
پیشنهاد: ما در راه پرداخت کتاب اقتصاد اشتراکی را منتشر کرده‌ایم که مطالعه آن را به همه آنهایی که می‌خواهند درباره دنیای جدید بیشتر بدانند توصیه می‌کنم.
گزارش نیم‌سال اول ۱۳۹۸ دیجی‌کالا نکات جالبی دارد. مثلا یکی این که آخر هفته‌ها مردم کم‌تر آنلاین خرید می‌کنند و احتمالا بیشتر آفلاین خرید می‌کنند. ساعت یک تا ۱۰ صبح حضور آنلاین به شدت کاهش می‌یابد و از ۱۰ صبح تا ۱۲ شب زمان حضور مردم در فضای آنلاین است. نکته جالب اینجاست که روزها مردم به سراغ وب‌سایت می‌روند و شب‌ها به سراغ اپلیکیشن.
نکته بسیار مهم این است که کاربران دیجی‌کالا هنوز هم به دنبال کالای دیجیتال می‌گردند و احتمالا این روند در سال‌های آتی تغییر کند. این موضوع به این دلیل است که اولا کالاهای دیجیتال تناسب بیشتری با خرید آنلاین دارند و دوما این که کاربران فروشگاه‌های آنلاین نسلی هستند که زندگی دیجیتال فعال‌تری دارند.
۶۰ درصد مشتریان دیجی‌کالا در ماه حداقل ۲ بار از دیجی‌کالا خرید می‌کنند.
اما این نمودار. این نمودار نگران‌کننده است. یکی از چالش‌های جدی ایران اختلاف طبقاتی به دلیل تمرکزگرایی بیش از حد با مرکزیت تهران است. با نگاهی به این نمودار هم متوجه می‌شویم که نقطه تمرکز تهران است و استان‌های هم‌جوار تهران. در حالی که توسعه رخ نمی‌دهد مگر از راه‌های غیرمتمرکز. این نمودار یک دنیا درد درون خودش دارد.
این نمودار هم طبیعی است. اگر تهرانی‌ها را بگذاریم کنار که دلایل پایین بودن آنها در خود نمودار توضیح داده شده است؛ استان‌های بالاتر نمودار استان‌های نسبتا ثروتمندتر ایران هستند.
حدود ۶۰ درصد پرداخت‌ها در دیجی‌کالا به صورت آنلاین است و حدود ۴۰ درصد هم از طریق کارت‌خوان سیار و در محل.
این نمودار ۲ نکته مهم دارد: دلایلی که می‌تواند افراد را ناراضی کند پرشمارتر از دلایلی است که رضایت آنها را به دست می‌آورد. راه‌های ناراضی شدن بسیار است و راه‌های راضی شدن کم. درصد مشتریان ناراضی طبق گفته دیجی‌کالا یک نکته دیگر هم دارد. یک مشتری ناراضی تاثیر بسیار بیشتری در ذهن افراد نسبت به مشتریان راضی دارد. به عبارتی اگر کسی در جایی مثل توییتر شروع به نقد دیجی‌کالا کند بیشتر لایک می‌گیرد تا کسی از دیجی‌کالا تعریف کند. غر زدن جذابیت بیشتری دارد.
بازخورد گرفتن کار آسانی نیست.
در جست‌وجوها دیدیم که کاربران بیشتر کالاهای دیجیتال را جست‌وجو می‌کنند. مارکت‌پلیس شدن دیجی‌کالا با توجه به این که تولیدکننده‌های محصولات غیرآنلاین هم می‌توانند وارد این فضا شوند احتمالا جایگاه دیجی‌کالا در ذهن‌ها را از محلی برای فروش کالاهای دیجیتال به محلی به فروش کالاهای غیردیجیتال تغییر دهد.
و در پایان از پوشک تا گوشی موبایل.
این گزارش مفصل است و اطلاعات خوبی در آن وجود دارد؛ در روزهای آینده مطالب بیشتری درباره گزارش می‌نویسیم. فایل گزارش را هم می‌توانید از اینجا دانلود کنید.