پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تقابل بین مزایای رمزارزها و پول رایج / چرا تا به امروز رمزارزها نتوانسته‌اند جایگاه پول را تصاحب کنند؟
ارزهای رمزنگاری‌شده می‌توانند در نقش یک رقیب بالقوه برای پول رایج تاثیر مثبتی بر بهبود سیاست‌های پولی و سیستم‌های نظارتی و کنترلی قانون‌گذاران داشته باشند تا از این طریق بانک‌های مرکزی به‌ویژه در کشورهایی با سیاست‌های پولی ضعیف، مساله ثبات ارزش پول را به‌عنوان یک مزیت رقابتی بسیار جدی‌تر تلقی کنند.
ساینا آقابابایی، تحلیلگر کسب‌وکار، ماهنامه عصر تراکنش 27 / ظهور فناوری بلاکچین موجب پیدایش شکل جدیدی از پول با نام رمزارز شده است. این نوع جدید از پول دیجیتال به‌صورت خصوصی و بدون دخالت نهادهای مرکزی صادر می‌شود.
در حال حاضر با توجه به حجم معاملات و گردش پایین رمزارزها نسبت به پول کاغذی نمی‌توان آنها را به‌عنوان یک رقیب جدی برای پول رایج پذیرفت؛ چراکه ارزهای رمزنگاری‌شده کنونی به‌دلیل بی‌ثباتی و نوسانات بالای ارزش، قادر نیستند نقش پول را به‌خوبی ایفا کنند، بنابراین ابزار مناسبی برای ذخیره ارزش به‌حساب نمی‌آیند.
به‌علاوه مدیریت فعلی این رمزارزها در مقایسه با آنچه یک ارز مدرن به آن نیاز دارد، بسیار ابتدایی است. با این وجود ماهیت خودکار، فرامرزی و غیر قابل کنترل رمزارزها احتمال جایگزینی آنها را با پول کاغذی افزایش می‌دهد. با توجه به سرعت پیشرفت فناوري واضح است که این کاستی‌ها در آینده‌ای نه‌چندان دور برطرف خواهد شد و ارزهای رمزپایه از محبوبیت بالایی برخوردار می‌شوند.
پول فراتر از یک ابزار پرداخت
در سیستم‌های سنتی، پول ایفاکننده سه نقش اساسی است؛ اول آنکه به‌عنوان واحدی برای شمارش به‌حساب می‌آید، در واقع معیاری است مشترک برای ارزش‌گذاری کالا و خدماتی که در اقتصاد قابل مبادله هستند.
ثانیا به‌عنوان یک ابزار پذیرفته‌شده برای پرداخت و تسویه در مبادله کالا و خدمات مطرح است و در نهایت نگه‌دارنده ارزش محسوب می‌شود، بدین معنا که راهی برای ذخیره ارزش و حفظ قدرت خرید در آینده به‌شمار می‌آید.
با هدف ایفای نقش‌های فوق، پول با اشکال مختلفی دیده می‌شود (به شکل یک کالای فناناپذیر، دارایی‌های مالی یا حتی دارایی‌های غیرمالی) و در هر کدام از اشکال موجود بسته به شاخص‌های مختلف از جمله میزان ثبات و نوسان ارزش، امنیت و… از درجه محبوبیت و میزان حجم مبادلات متفاوتی برخوردار می‌شود که در نهایت یا محکوم به فنا شده یا به ابزار مناسبی برای پرداخت تبدیل خواهد شد.
پروتکل
در علوم رایانه و ارتباطات، پروتکل عبارت است از استاندارد یا قراردادی که برای ارتباط میان دو گره برقرار می‌شود. پروتکل اتصال بین دو گره، انتقال داده بین آن دو و به‌طور کل تبادلات را ممکن ساخته و آن را کنترل می‌کند. پروتکل در ساده‌ترین حالت می‌تواند به‌عنوان قوانین اداره منطق، ترکیب و همزمانی ارتباطات در نظر گرفته شود. پروتکل‌ها معمولا در سخت‌افزار یا نرم‌افزار یا ترکیبی از این دو پیاده‌سازی می‌شوند. پروتکل در پایین‌ترین سطح رفتار اتصال سخت‌افزاری را تعریف می‌کند. معنی لغوی پروتکل مجموعه قوانین است.
از میان سه نقش اصلی پول، حفظ ارزش و تعادل پایدار شرط لازم برای تحقق‌بخشیدن به دو نقش دیگر است. به عبارت دیگر می‌توان گفت برای آنکه پول به‌صورت فراگیر مورد استفاده عموم مردم قرار گیرد (چه به‌عنوان واحدی برای شمارش و چه به‌عنوان واسطی برای مبادله) نیاز است تا به‌صورت نسبی در طول زمان از ارزش پایداری برخوردار شود؛ به‌طوری که از طریق سیاست‌های اخذشده توسط دولت‌ها از تورم و رکورد حاد جلوگیری به عمل آید.
از جمله راهکارهای موجود برای پایداری ثبات در ارزش پول، ایجاد تعادل در میزان عرضه و تقاضای پول است. این تعادل معمولا از طریق اتخاذ سیاست‌های پولی انبساطی یا انقباضی متناسب با شرایط حاکم حاصل می‌شود. دولت‌ها برای دست‌یافتن به اهداف سیاست‌های پولی اتخاذشده از ابزارهای گوناگونی مانند کنترل نرخ‌های سود بانکی، سقف اعتباری، نسبت سپرده قانونی، اوراق مشارکت بانک مرکزی و… استفاده می‌کنند.
میزان آمادگی رمزارزها برای ایفای نقش‌های اساسی پول
ارزهای رمزنگاری‌شده کنونی هنوز نتوانسته‌اند نقش‌های اساسی پول را به‌خوبی ایفا کنند و به‌عنوان یک ابزار پرداخت رایج مورد استفاده عموم قرار بگیرند. در نتیجه با در نظر گرفتن دلایلی که در ادامه بدان‌ها اشاره مي‌شود، صرف‌نظر از ابزاری برای پرداخت، رمزارزهای فعلی را می‌توان دارایی‌های سوداگرانه نامید.
اولین دلیل، میزان نوسانات ذاتی ارزش رمزارزهای حال حاضر است. به‌عنوان مثال، مقدار عرضه بیت‌کوین عددی ثابت و معادل 21 میلیون در نظر گرفته شده است. با این‌چنین معماری، استخراج بیت‌کوین در مسیری از قبل پیش‌بینی‌شده انجام می‌شود. این در حالی است که مقدار عرضه با میزان تقاضا برای این رمزارز همخوانی ندارد.
انواع کوین‌ها
کوین‌ها در چهار نوع مختلف طبقه‌بندی شده‌اند؛ با پشتوانه ارز سنتی، با پشتوانه دارایی، با پشتوانه رمزارز و بدون پشتوانه. سازوکار موجود در دو دسته اول به‌دلیل نیاز به نهادی ناظر و کنترل‌کننده به‌صورت متمرکز، در تقابل کامل با طبیعت برون‌مرزی رمزارزهایی است که به هیچ قلمرو و حوزه خاصی وابستگی ندارند.
ماهیت تغییرناپذیر میزان عرضه بیت‌کوین که به‌عنوان قانون پروتکل این شبکه تعریف شده، نوسانات بسیاری را موجب می‌شود و مانعی بزرگ برای ثبات ارزش و نیز شکل‌گیری منبعی مناسب برای ذخیره ارزش ایجاد می‌كند. به‌علاوه، این امر محدودیت‌هایی را در تعداد کاربران و میزان فراگیری رمزارز به وجود آورده و نقش آن را به‌عنوان ابزار پرداخت و واحدی برای ارزش‌گذاری کمرنگ کرده است.
مجموعه این عوامل به‌صورت علت و معلول در کنار هم، یکدیگر را تقويت مي‌كنند؛ چراکه نوسان بالای رمزارزها، نتیجه عدم توازن در عرضه و تقاضا و نیز محدودیت استفاده از آن است و این امر به‌دلیل حضور سوداگران به‌عنوان عمده کاربران و اعضای فعال شبکه است.
دوم آنکه در حال حاضر، رمزارزها ابزار مناسبی برای مبادله نیستند؛ چراكه هزینه ثبت تراکنش در برخی رمزارزها، زمان مورد نیاز برای ثبت و انتقال آنها و میزان قدرت توان محاسباتی برای ارزیابی تراکنش‌ها به‌منظور جلوگیری از هرگونه تقلب و جعل باعث اتلاف منابع قابل توجهی از انرژی شده است.
نبود ثبات و وجود نوسانات بالا در قیمت رمزارزهای کنونی در کنار ماهیت بدون مرز آنها به‌عنوان یک موضوع به‌هم‌تنیده و بسیار حائز اهمیت تلقی می‌شود. به‌طور کلی ثبات قیمت به این معناست که سبد کالا و خدمات دارای شاخص قیمت به‌صورت همگن و پایدار در یک قلمرو خاص باشد. با این وجود رمزارزهای موجود به‌صورت جهان‌روا بوده و متعلق به یک منطقه یا قلمروي خاص نیستند.
به همین دلیل از منظر سیاست‌های پولی، رمزارزهای جهان‌روا به‌عنوان یک ارز مطلوب و بهینه به نظر نمی‌رسند؛ چراکه منجر به عدم توانمندی قانون‌گذاران برای تنظیم نرخ ارز در مناطق یا قلمروهای مختلف خواهند شد. در نتیجه لزوم ایجاد یک سیاست نظارتی بر رمزارزها؛ خاصه آنکه محکم و سخت باشد، در عین حال تسهیل‌کننده و نیز قابل اجرا در کشورهای مختلف و زمان‌های متفاوت باشد، بسیار ضروری است.
از طرف دیگر وجود ریسک‌های بسیاری که منجر به سلب اعتماد کاربران نسبت به رمزارزها می‌شود، آنها را از مبدل‌شدن به یک رقیب جدی برای پول‌های کاغذی دور می‌سازد. به‌عنوان مثال، ساختار و معماری رمزارزهای کنونی به گونه‌ای است که ریسک بالایی در دستکاری ارزش رمزارزها از طریق افزایش میزان مبادلات ساختگی ایجاد می‌سازد. این ریسک ناشی از لزوم تکیه بر واسطه‌های ناشناخته و غیر قابل اعتماد است.
آینده پول از آن رمزارزهاست؟
با وجود محدودیت‌ها و چالش‌های واضحی که رمزارزهای فعلی با آن مواجه هستند، بعید نیست که در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد توسعه و بهبود پروتکل‌های عرضه رمزارزها باشیم. هدف از طراحی پروتکل‌های پیشرفته، کاهش نوسانات ارزشی است که از قانون و قاعده عرضه فعلی رمزارزها نشات گرفته است. این امر کمک بسیاری به دوام و گسترش استفاده از رمزارزها می‌کند.
در حال حاضر ارزهای رمزپایه‌ای وجود دارند که به‌دنبال حل مساله ایجاد ثبات ارزش هستند. به‌اصطلاح به این نوع رمزارزها کوین‌های باثبات گفته می‌شود. به‌طور معمول قیمت ارزهای دیجیتال بر حسب میزان عرضه و تقاضای بازار تعیین می‌شود.
این در حالی است که کوین‌های باثبات در تلاش برای دستیابی به ایجاد ثبات در ارزش کوین هستند. این نوع کوین‌ها در چهار نوع مختلف طبقه‌بندی شده‌اند؛ با پشتوانه ارز سنتی، با پشتوانه دارایی، با پشتوانه رمز ارز و بدون پشتوانه. سازوکار موجود در دو دسته اول به‌دلیل نیاز به نهادی ناظر و کنترل‌کننده به‌صورت متمرکز، در تقابل کامل با طبیعت برون‌مرزی رمزارزهایی است که به هیچ قلمرو و حوزه خاصی وابستگی ندارند.
از طرف دیگر لزوم اعتماد به نهاد ثالث و وجود ریسک‌هایی مانند ریسک نکول تعهدات یا رهن مجدد ارزش از جمله مواردی است که محبوبیت استفاده از این نوع رمزارزها را به‌شدت کاهش می‌دهد. کوین‌های با پشتوانه رمزارز نیز به‌دلیل نوسانات ذاتی سایر رمزارزها، پایداری مورد انتظار را ایجاد نمی‌سازند.
ریسک نکول
اصطلاح نکول در تعریف ریسک‌های سرمایه‌گذاری به کار می‌رود. این واژه در فرهنگ معین به «خودداری‌کردن از پرداخت وجه حواله، برات و مانند آن» تعبیر شده است. این ریسک زمانی اتفاق می‌افتد که در یک قرارداد مالی، یک طرف قرارداد نتواند در قبال قراردادی که بسته است، به تمام یا بخشی از تعهداتش، خواسته یا ناخواسته، عمل کند. در این شرایط می‌گویند که «نکول» اتفاق افتاده است.
کوین‌های بدون پشتوانه از الگوریتم‌های مدیریتی بسیار پیچیده‌ای استفاده می‌کنند که هنوز صحت عملکرد آنها به اثبات نرسیده است. این الگوریتم‌ها با توجه به میزان تقاضا و نوسان قیمت، میزان عرضه کوین را تغییر می‌دهند.
رمزارزها مانند سایر ارزهای فیات، ذاتا از حساسیت بالایی نسبت به تغییر در باورها، انتظارات، رویه‌ها و سازوکارهای صدور برخوردار هستند؛ بنابراین تغییر در پروتکل‌های عرضه می‌تواند به ایجاد یک تورم ناخواسته منجر شود. این بدان معناست که حتی توسعه پروتکل‌های عرضه در سطوح بالا نیز نمی‌تواند به رمزارزهای موجود کمک کند تا به تعادل ارزش با قیمت پایدار دست یابند.
ارزهای مدیریت‌شده بانک مرکزی خواص مازادی نسبت به رمزارزها دارند. این خواص از طریق کمک به راهنمایی و پذیرش عوامل اقتصادی، ارزش آن را به سمت یک تعادل مطلوب هدایت می‌کند.
اول آنکه، ارز صادرشده توسط بانک مرکزی پول رایج آن کشور به‌حساب می‌آید، به‌عبارت دیگر، سیستم‌های حقوقی آن را به‌عنوان ابزاری قابل قبول برای تسویه تعهدات مالی پذیرفته‌اند. دوما قانون‌گذاران آن را وسیله‌ای برای تسویه مالیات در نظر گرفته‌اند.
در آخر دولت‌ها در تلاش هستند تا برای حفظ ارزش پول رایج کشور خود به‌طور سیستماتیک و هوشمندانه نظام برنامه‌ریزی، رویه‌ها و سیاست‌های پولی و بانکی متناسبی را با شرایط موجود اتخاذ كرده و تمام ظرفیت‌های مناسب و قابل دسترس در کشور را به کار گیرند.
به‌علاوه گفتنی است که قدرت مدیریت پول همواره به‌عنوان ابزاری قدرتمند در دست دولت‌ها برای رسیدن به مقاصد و اهداف‌شان بوده است (مانند جنگ‌های مالی)، در عین حال مورد سوءاستفاده‌های بسیاری، به‌ویژه هنگام تقابل‌های سیاسی و جنگ قدرت‌ها قرار گرفته است.
بحران مالی
بحران مالی یا بحران اقتصادی به طیف گسترده‌ای از وضعیت‌هایی اطلاق می‌شود که بعضی از منابع مالی قسمت بزرگی از ارزش اسمی خود را از دست می‌دهند، از جمله سقوط بازار سهام، ترکیدن حباب‌های اقتصادی و بحران واحد پولی.
تبعات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این شکل جدید از پول، حضور قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران پولی ـ مالی (بانک‌های مرکزی) که به‌عنوان نهادهای ناظر قدرت مدیریت پول را دارند، الزامی می‌كند؛ چراکه از دست دادن قدرت کنترل ارزش پول توسط قانون‌گذاران می‌تواند به تهدیدی جدی برای ثبات جوامع تبدیل شود.
پیچیدگی مدیریت پول و نیز وجود دامنه وسیعی از عوامل تاثیرگذار بر آن باعث شده تا ارزش پول همواره در معرض ناپایداری و بی‌ثباتی قرار داشته باشد (مانند بحران‌های مالی دوره‌ای). این موضوع اهمیت نیاز به تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌های آنی را دوچندان می‌کند.
از طرف دیگر، با توجه به نقش‌های اساسی پول و نیز خواص و ویژگی‌های مازادی که ارزهای صادرشده توسط دولت‌ها به همراه دارند، حتی اگر توسعه‌دهندگان نیز موفق به طراحی یک پروتکل عرضه پیشرفته با خاصیت الاستیک شوند، بازهم مولفه‌های بسیاری نیاز است تا با دستیابی به فناوری‌هاي پیشرفته این رمزارزها بتوانند به‌عنوان جایگزین مناسب برای پول رایج به‌شمار آیند؛ چراکه با دانش فعلی، هوشمندسازی الگوریتم‌ها و خودکارسازی سیاست‌های پولی، کمکی به جلوگیری از وقوع یا مواجهه با بحران‌های مالی غیر قابل پیش‌بینی نمی‌کند.
با این وجود ارزهای رمزنگاری‌شده می‌توانند در نقش یک رقیب بالقوه برای پول رایج تاثیر مثبتی بر بهبود سیاست‌های پولی و سیستم‌های نظارتی و کنترلی قانون‌گذاران داشته باشند تا از این طریق بانک‌های مرکزی، به‌ویژه در کشورهایی با سیاست‌های پولی ضعیف، مساله ثبات ارزش پول را به‌عنوان یک مزیت رقابتی بسیار جدی‌تر تلقی کنند.