پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حسین رحمتی عضو هیات‌مدیره بانک رفاه از دلایل شکل‌گیری و محورهای فعالیت مرکز نوآوری رفاتک می‌گوید
با توجه به تغییراتی که در فضای کسب‌وکار در دنیا و به‌تبع آن در ایران اتفاق افتاده است، نظام بانکی برای ادامه حیات خود در چنین فضای اقتصادی به‌ناچار باید در مسیر تغییر در مدل کسب‌وکار خود حرکت کند. بانک رفاه کارگران نیز با درک این موضوع، مرکز نوآوری و توسعه کسب‌وکار رفاتک را با هدف فعالیت در دو حوزهٔ اصلی «فین‌تک» و «سلامت» در سال ۱۳۹۷ تاسیس کرده تا با استفاده از توان و زیرساخت‌های بانک بتواند به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی اکوسیستم فناوری مالی و سلامت ایران فعالیت کند و شناخته شود. برای اینکه بدانیم بانک رفاه در این مسیر چقدر جدی است و چه برنامه‌هایی برای این مسیر دارد، با حسین رحمتی عضو هیئت‌مدیره بانک رفاه کارگران گفت‌وگو کردیم.
.
نیاز به تجربه و فرهنگ‌سازی
امروزه کسب‌وکارهای نوپا و مفاهیمی مانند فین‌تک و بلاکچین اکثر کشورها را از بُعد کسب‌وکار تحت شعاع قرار داده است. در این خصوص سیستم بانکی نیز برای هم گام شدن با این تغییرات، باید همسو با آنها حرکت کند. در ایران نیز تعدادی از بانک‌ها مراکز نوآوری را ایجاد کرده‌اند تا بتوانند با توجه به تغییرات موجود، بقای حیات خود در آینده را حفظ کنند.
رحمتی عضو هیئت‌مدیره بانک رفاه در پاسخ به این سوال که چرا بانک رفاه کارگران نسبت به سایر بانک‌ها، با کمی فاصله به این عرصه وارد شده است، توضیح داد: «با توجه به تغییراتی که در فضای کسب‌وکار دنیا و همچنین در ایران در چند سال اخیر اتفاق افتاده است، این حس در بانک‌ها و موسسه‌های مالی احساس شد که برای ادامه حیات خود، باید مدل کسب‌وکارشان را تغییر دهند و از ظرفیت‌های جدید موجود، استفاده کنند؛ لذا ما نیز در بانک رفاه این نیاز را احساس کردیم که باید در حوزه‌های جدید فناوری و محیط‌های جدید کسب‌وکار حضور داشته باشیم؛ در نتیجه مرکز نوآوری و توسعه کسب‌وکار رفاتک را ایجاد کردیم؛ اما دلیل اینکه این مرکز با تاخیر نسبت به مراکز برخی بانک‌ها ایجاد شد، این بود که می‌خواستیم ابتدا در داخل بانک اقدام به فرهنگ‌سازی کنیم و همچنین از تجربیات موفق و ناموفق این مراکز در کشور نیز استفاده کنیم تا میزان خطا را به حداقل برسانیم؛ چراکه تاسیس این مراکز کاری جدید در سیستم بانکی کشور است و نیاز به تجربه کافی و البته فرهنگ‌سازی دارد. درنتیجه سعی کردیم چالش‌ها، نقاط ضعف و قوت مراکز دیگر را استخراج کنیم و بر اساس آنها، این مرکز را با چشم‌انداز و عملکردی متفاوت ایجاد کنیم.»
.
فلسفه ایجاد رفاتک
با توجه به گفته‌های عضو هیئت‌مدیره بانک رفاه، در مرکز نوآوری و توسعه کسب‌وکار رفاتک دو رویکرد وجود دارد؛ یکی اینکه به موضوعات داخلی بانک ازجمله فرایندها و تعریف محصول به بانک رفاه کمک کند خصوصا اینکه بتواند تامین مالی‌های نوین را در دستور کار خود قرار دهد و ارتباطی را با بدنه بانک داشته باشد. از طرف دیگر نیز به کسب‌وکارهای نوپا که به حوزه فین‌تک و سلامت علاقه‌مند هستند کمک کند تا ایده‌های جدید آنها دیده شود.
رحمتی سپس درباره فلسفه ایجاد رفاتک صحبت کرد. به گفته او، مرکز با چند محوریت ایجاد شد محور اول اینکه رفاتک استارت‌آپ‌ها و فین‌تک‌ها را شناسایی و به تجاری‌سازی آنها بپردازد و هم از بعد کمک مالی و هم سرمایه‌گذاری به آنها کمک و در کنار آنها باشد. محور دوم پرداختن رفاتک به ایده‌ها و افکار نوآورانه بود تا بتواند در این بخش موثر واقع شود. سومین محور نیز ارائه خدمات نوین مالی است یعنی این مرکز بتواند به برطرف کردن نیازهای مشتریان بانک رفاه کمک کند و درنهایت بانک بتواند در اصلاح فرایندهایش از ظرفیت این مرکز استفاده کند. رحمتی ادامه داد: «همهٔ ما معتقد هستیم که دیگر با روش‌های سنتی نمی‌توانیم ادامه کار دهیم لذا ما به رفاتک به‌عنوان مرکزی نوآور که می‌تواند با بررسی و تحقیق و مطالعه به ورود ما به حوزه‌های نوآورانه کمک کند، نگاه می‌کنیم.»
.
جدی بودن بانک رفاه
رحمتی در پاسخ به این سوال که کسب‌وکارهای نوپا چگونه می‌توانند متوجه جدی بودن فعالیت رفاتک و البته جدی بودن بانک رفاه در این مسیر شوند، این طور توضیح داد: «ما شروع کارمان را با چند رویداد استارت زدیم. رویداد اول را با حدود ۸۰ استارت‌آپ و یک مسابقه برگزار کردیم. تمام کسانی که در این رویداد شرکت کردند، به مرکز نوآوری بانک رفاه دعوت شدند و با هر کدام به‌صورت جداگانه مصاحبه شد. درواقع این مصاحبه‌ها بر اساس شاخص‌هایی که مورد تایید رفاتک هست، انجام شد و سعی شد تا استارت‌آپ‌ها قانع شوند که می‌توانند با مرکز همکاری داشته باشند یا خیر. درنهایت تیم‌هایی که نتوانستند با رفاتک ادامه همکاری داشته باشند بر اساس آن شاخص‌ها، دسته‌بندی شدند و به آنها پاسخ داده شد؛ اما با استارت‌آپ‌هایی که قرار شد با آنها همکاری داشته باشیم، در حال مذاکره و برگزاری نشست‌های بعدی هستیم تا بحث‌های کارشناسی بیشتری از بعد اینکه چه میزان قابلیت تجاری‌سازی دارند و امکان حضور در فضای کسب‌وکار تا چه حد برای آنها میسر است، اتخاذ تصمیم می‌کنیم. در نتیجه به دنبال جدیت در رسیدن به نتایج منطقی هستند.»
.
نقاط تمایز رفاتک
با توجه به گفته‌های رحمتی، بانک رفاه کارگران یک بانک سلامت‌محور است و مدت طولانی است که با حوزه‌های بهداشت، درمان و سلامت در تعاملات بسیار تنگاتنگی است. همچنین بزرگ‌ترین بانک اجتماعی در کشور است چراکه سازمان تامین اجتماعی و شرکت‌های هلدینگ شستا سهامدار آن هستند. سازمان تامین اجتماعی با بیش از ۴۰ میلیون مخاطب، بزرگ‌ترین سازمان اجتماعی کشور هست در نتیجه بانک رفاه نیز به‌تبع آن، با تعداد زیادی از کارفرمایان، بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران در تعامل است و به‌عنوان بزرگ‌ترین بانک اجتماعی کشور نامش مطرح می‌شود.
او صحبت‌هایش را در این باره ادامه داد: «بانک رفاه در سال به حدود ۳ میلیون مستمری‌بگیر حقوق پرداخت می‌کند و به شکل‌های مختلف خدماتی را برای آنها مطرح می‌کند. در نتیجه می‌بینیم که بانک رفاه کارگران ظرفیت بسیار بالایی در حوزه بانکداری اجتماعی و بانکداری اخلاقی دارد و می‌تواند در این حوزه‌ها فعالیت کند. علاوه بر این موضوع، بانک رفاه به‌عنوان بانکی سلامت‌محور، ظرفیت خوبی برای کسب‌وکارهای حوزه بهداشت و سلامت دارد؛ در نتیجه این موضوع می‌تواند وجه تمایز ما نسبت به سایر بانک‌ها باشد.»
به گفته عضو هیئت‌مدیره بانک رفاه، مرکز نوآوری و توسعه کسب‌وکار رفاتک، مرکزی مستقل از بدنه بانک است چرا که بایستی چابک عمل کند و قابلیت توسعه در قالب تعامل با واحدهای ذی‌ربط بانک را داشته باشد.
.
چالش‌های رفاتک
به عقیده رحمتی، چالش‌هایی که رفاتک در مسیر فعلی خود با آنها روبه‌رو است، محدودیت‌های قانونی، دستورالعمل‌ها و ریسک‌های موجود برای برخی از طرح‌ها و ایده‌های جدید است. او گفت: «با توجه به توان تیمی که در رفاتک مستقر هستند و نظارتی که بانک رفاه بر این مرکز دارد، با یک کار کارشناسی مسائل و نگرانی‌های ریسکی که ممکن است متصور باشیم، پوشش داده می‌شود. در حوزه قوانین و مقررات نیز به نظر من به‌مرور و با ادامه فعالیت‌ها، اصلاح خواهند شد و کمک خواهند کرد تا دغدغهٔ شبکه بانکی، فین‌تک‌ها و بلاکچین‌ها و این‌گونه واحدها کمتر شود.»
.
نگاه همکاری داریم، نه نگاه رقابت
عضو هیئت‌مدیره بانک رفاه همچنین درباره نگاه بانک رفاه به استارت‌آپ‌های فین‌تک که به‌نوعی رقیب آنها در مقیاس‌های کوچک محسوب می‌شوند و از ابتدا نیز برای تغییر اکوسیستم فضای کسب‌وکار بخصوص حوزه‌های مالی شکل گرفتند، صحبت کرد.
به عقیده او، تحولاتی که در حوزه فناوری‌های مالی در دنیا اتفاق افتاده، انکارناپذیر است و شاید یکی از دلایلی که بانک‌ها به سمت فین‌تک‌ها می‌روند و تمایل دارند که با آنها تعامل داشته باشند، زنگ خطری است که احساس می‌کنند، به نظر او، اگر بانکی بخواهد هوشمندانه عمل کند باید با فین‌تک‌ها نه به‌عنوان رقیب بلکه به‌عنوان همکار و مشاوری که می‌تواند در بخش کسب‌وکارهای جدید به آنها کمک کند، در تعامل باشد و از ظرفیت‌های خوبی که آنها ایجاد می‌کنند، استفاده کند؛ اما اگر بانکی نخواهد به این حوزه ورود پیدا کند و به این روند توجهی نکند، قطعا نمی‌تواند حیات مناسبی در فضاهای رقابتی پیش رو داشته باشد.
او صحبت‌هایش را این‌چنین ادامه داد: «عقیده شخصی من این است که ما حتما باید از ظرفیت فین‌تک‌ها، استارت‌آپ‌ها و افکار نوآورانه استفاده کنیم و اگر بر اساس بخشنامه‌های بانک مرکزی محدودیت سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها را داریم، ولی می‌توانیم حداقل از ظرفیت آنها استفاده کنیم و تامین مالی آنها را انجام دهیم و در کنارشان باشیم و حمایت کنیم؛ در نتیجه اگر به فین‌تک‌ها و ایده‌های نو در این حوزه‌ها توجه نشود، قطعا تهدید خواهند بود؛ به همین خاطر بهتر است که بانک‌ها تعاملات خوبی را با آنها داشته باشند و این تهدید را به یک فرصت برای خود تبدیل کنند.»
به گفته رحمتی، این کسب‌وکارها کم‌هزینه و بسیار چابک هستند و محصولات و خدمات را شخصی‌سازی می‌کنند. همچنین در نسل چهار بانکداری (در قالب بانکداری باز و پلتفرم‌های ایجادشده) و دادن API بخشی از خدمات بانک‌ها برون‌سپاری می‌شود و این فین‌تک‌ها هستند که می‌توانند به‌عنوان همکار در کنار بانک‌ها باشند و بخشی از فعالیت‌های بانک را انجام دهند و تعامل سازندهای را در جهت برطرف کردن نیازهای مخاطبین و ذینفعان با یکدیگر داشته باشند.
او گفت: «اعتقاد ما این است که باید با مراکز علمی و دانشگاهی به‌خصوص دانشگاه‌های برتر کشور ارتباطات تنگاتنگی داشته باشیم که خوشبختانه این ارتباطات در مرکز نوآوری بانک رفاه وجود دارد و تعاملات بسیار خوبی با دانشگاه‌های برتر کشور دارد و این موارد کمک می‌کند که ما سریع‌تر بتوانیم به اهدافمان برسیم و مناسب‌تر در مسیر حرکت کنیم.»
.
تحول بانکداری بدون شعبه
طی سال‌های گذشته نظام بانکی به دلایلی ازجمله هزینه نگهداری شعب، کارمندان و افزایش زمان تراکنش‌ها در شعب، ناگزیر بوده است تا از تمرکز بر بانکداری شعبه محور کاسته و به سمت بانکداری دیجیتال حرکت کند چرا که از یک سو با کاهش هزینه‌ها و به‌تبع آن، کاهش قیمت تمام‌شدهٔ پول، حاشیه سود بانک از عملیات بانکداری افزایش‌یافته و از سوی دیگر سهولت در ارائه خدمات منجر به جذب مشتریان می‌شد.
اساس بانکداری بدون شعبه بر آن است که بانک‌ها بتوانند کلیهٔ خدمات بانکی موردنیاز مشتریان را بدون نیاز به مراجعهٔ حضوری، به‌صورت کاملا آنلاین ارائه دهند؛ البته باید در نظر داشت که لازم است این فرایند امن و در دسترس باشد تا بتواند اعتماد مشتریان را به خود جلب کند. در این مرحله و پس از آنکه بانک فرایندهای موردنیاز به‌منظور اجرایی کردن این رویکرد را در دستور کار خود قرار داد، مرکز نوآوری و توسعهٔ کسب‌وکار رفاتک با مطالعه و امکان‌سنجی روش‌های گوناگون و عملیاتی شده، همکاری و همفکری با استارت‌آپ‌های نوآور، بهره‌گیری از ایده‌های خلاقانه و نیز طراحی و توسعهٔ خدمات و محصولات جدید، می‌تواند روند حرکت بانک به سمت بانکداری بدون شعبه و مبتنی بر خدمات دیجیتال را تسریع بخشیده و افق‌های جدیدی را پیش روی آن قرار دهد.
البته از طرفی گافاها (گوگل، اپل، فیس‌بوک، آمازون) تهدید جدی برای بانک‌ها و شعب بانک‌ها هستند. ولی مطالعات نشان داده بانک بدون شعبه هم به دلایل مختلف در چند سال آینده خیلی مورد تائید مخاطبین نیست بلکه بایستی به سمت بانکداری فیجیتال یعنی بانکی با خدمات کاملا دیجیتال در کنار وجود تعدادی شعب فیزیکی رویکرد مناسب‌تری برای صنعت بانکداری است.