بانک خاورمیانه پانزدهمین گزارش فصلی تحولات اقتصاد ایران را منتشر کرد / از آذر ۹۶ تا آذر ۹۷ نقدینگی ۲۲ درصد رشد کرده است

بانک خاورمیانه پانزدهمین گزارش فصلی تحولات اقتصاد ایران را منتشر کرد. این گزارش به ۹ بخش اقتصاد ایران در یک نگاه، بخش واقعی، قیمت‌ها و تورم، تراز پرداخت‌ها، بازار ارز، متغیرهای پولی و اعتباری، بودجه دولت، بازار سرمایه و سایر تحولات تقسیم شده است. در ادامه به گزیده‌ای از این گزارش اشاره می‌شود.‌

در گزارش بانک خاورمیانه آمده است، اقتصاد ایران سال ۱۳۹۷ را با دشواری‌های زیادی پشت سرگذاشت که خلاصه آن تجربه مجدد وضعیت رکود تورمی بود. پس از آنکه اقتصاد کشور در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ با دو معضل رکود و تورم به طور همزمان مواجه و به سختی از آن خارج شده بود، در کمتر از پنج سال این پدیده دوباره تکرار شد با این تفاوت که این‌بار ریشه مشکلات عمیق‌تر و تعدد چالش‌ها بیشتر بود.

عمده چالش‌های داخلی و خارجی در این سال به سمت عرضه اقتصاد معطوف می‌شد. مهم‌ترین شوک خارجی، خروج غیرمتعارف ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران و تشدید محدودیت‌های نفتی بود که بخش بزرگی از اقتصاد کشور را تضعیف کرد. با این حال، تنها بخشی از معضلات اقتصاد کشور به خارج از مرزها و تحریم‌ها مربوط می‌شد و بخش مهمی نیز از ساختار داخلی اقتصاد و سیاست‌های غلط اتخاذشده نشأت می‌گرفت.

.

بازار ارز

ریال ایران در بهار سال ۱۳۹۸ روند نسبتاً با ثباتی را در مقابل سایر واحدهای پولی بین‌المللی تجربه کرد. قیمت دلار آمریکا در بازار آزاد در ابتدای سال ۱۳۹۸ معادل ۱۲۸/۹ هزار ریال بود و در انتهای خرداد نیز از سطح ۱۳۲/۰ هزار ریال فراتر نرفت. به موازات ثبات نسبی نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد و ثبات مطلق نرخ رسمی این ارز در برابر ریال، نرخ دلار در بازار دوم (نیما) به تدریج افزایش یافت و از ۹۰/۱ هزار ریال در ابتدای سال به ۱۱۱/۸ هزار ریال در انتهای خرداد رسید. نرخ ارز در سامانه نیما کمتر از نرخ بازار آزاد و بیشتر از نرخ رسمی ارز است و به نظر می‌رسد که بانک مرکزی قصد دارد نرخ ارز در بازار دوم و بازار آزاد را به تدریج همگرا کند.

کمترین شکاف نرخ دلار در بازار آزاد و بازار دوم در این دوره مربوط به ۲۳ خرداد بوده است. در این تاریخ نرخ برابری دلار آمریکا در برابر ریال در بازار آزاد تنها ۹/۳ درصد بیشتر از بازار دوم بوده است. این در حالی است که در ۲۰ فروردین حداکثر این شکاف معادل ۵۸/۰ درصد به ثبت رسیده بود. به طور متوسط در بهار سال جاری نرخ دلار در برابر ریال در بازار آزاد ۱۵/۱ درصد بیشتر از زمستان سال قبل و۱۲۵/۹ درصد بیشتر از بهار این سال بوده است.

بانک مرکزی ایران یکی از مهم‌ترین سیاست‌های ارزی خود در سال ۱۳۹۸ را راه‌اندازی بازار متشکل ارزی اعلام کرد. در حال حاضر مداخله بانک مرکزی در بازار ارز از طریق بازار غیرمتشکل انجام می‌پذیرد و نرخ کشف شده در بازار غیرمتشکل نیز تقریباً یکسان و فراگیر است؛ بنابراین شفافیت در قیمت کشف شده انواع ارزها نیز نمی‌تواند پیامد مثبت بازار متشکل ارزی تلقی شود. شاید تنها پیامد مثبت این بازار حذف تخصیص همراه با رانت ارز از محل منابع بانک مرکزی از طریق فرآیند حراج ارز در بازار متشکل باشد.

.

متغیرهای پولی و اعتباری

آخرین ترازنامه سیستم بانکی منتشر شده از سوی بانک مرکزی (تا زمان تهیه این گزارش) مربوط به آذرماه ۱۳۹۷ است که بر اساس آن پایه پولی با ۲۲/۷ درصد رشد نسبت به آذر سال قبل از آن به ۳/ ۲.۴۴۸ هزار میلیارد ریال رسیده است. نقدینگی نیز طی این مدت ۲۲/۱ درصد رشد داشته و به  ۸ /۱۷.۶۴۵ هزار میلیارد ریال بالغ شده بنابراین هر واحد پول پرقدرت در انتهای پاییز ۱۳۹۷ با ضریب فزاینده‌ای معادل ۷/۲ واحد به نقدینگی تبدیل شده است.

مجموع دارایی‌های (بدهی‌های) بانک‌ها و مؤسسات اعتباری بدون محاسبه اقلام زیر خط در پایان آذر ۱۳۹۶ به هزار میلیارد ریال رسیده که نسبت به ابتدای این سال ۱۶/۲ درصد و نسبت به زمان مشابه در سال ۱۳۹۶ معادل ۲۲/۶ درصد افزایش نشان می‌دهد. بخش عمده این دارایی‌ها (بدهی‌ها) مربوط به بانک‌های غیردولتی و مؤسسات اعتباری غیر بانکی با سهم ۶۴٫۷ درصدی بوده و مابقی آن تقریباً به طور مساوی شامل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌های تخصصی و تجاری دولتی می‌شود.

.

بازار سرمایه

شاخص بورس اوراق بهادار تهران در انتهای خرداد ۱۳۸۹ به ۲۳۴٫۸۷۹ واحد رسید که از رشد ۳۱/۵ درصدی آن در طول فصل بهار حکایت دارد. این بازده قابل توجه در سه ماه، بیشترین بازده ثبت شده در مقایسه با بازارهای ارز، طلا، خودرو و مسکن بود و به طور متوسط بیشترین عایدی را برای سرمایه‌گذاران آن به همراه داشت.

در این مدت شاخص مالی و شاخص صنعت به ترتیب نرخ رشدهای ۴۳/۸ درصدی و ۳۰/۱ درصدی را به ثبت رساندند که به طور متوسط از پربازده‌تر بودن سهم‌های گروه مالی و بانکی به نسبت سهم‌های شرکت‌ها و کارخانه‌های صنعتی حکایت دارد. نرخ رشد شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر معادل ۱۹/۴ درصد و نرخ رشدش اخص کل هم وزن نیز ۷۰/۶ درصد بوده است. این امر نشان می‌دهد که در بهار ۱۳۹۸ شرکت‌های کوچک و متوسط بیش از شرکت‌های بزرگ حاضر در بورس رشد قیمت و بازده داشته‌اند.

در مجموع طی سه ماه نخست سال ۱۳۹۸، ارزش معاملات اوراق مالکیتی در بورس تهران به بیش از ۶۷۵ هزار میلیارد ریال رسیده که حاکی از رشد شگفت‌انگیز ۴۵۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است. بازار اوراق مشتقه و صندوق‌های قابل معامله نیز که البته به نسبت سهم کوچک‌تری از کل معاملات دارند، به ترتیب رشدهای کم سابقه ۲٫۷۲۰ درصدی و ۲۵۸ درصدی داشته‌اند. در طرف مقابل، بازار اوراق بدهی بورس تهران با ۴۷ درصد کاهش ارزش معاملات، تنها ۱۳ هزار میلیارد ریال معامله را در خود ثبت کرده است.

فایل پی‌دی‌اف گزارش فصلی تحولات اقتصاد ایران را می‌توانید از اینجا دریافت کنید.