پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
واردکنندگان در هنگام درخواست ارز در سامانه نیما، می‌پذیرند که بانک مرکزی مسئولیتی در قبال فرآیند تامین ارز ندارد. این مسئله حالا اهمیت پیدا کرده چراکه یک صرافی در سامانه نیما، حدود 300 میلیارد تومان منابع از واردکنندگان دریافت کرده و به جای عمل به تعهد خود، صرافی‌اش را تعطیل کرده و متواری شده است.
هنوز بانک مرکزی درباره این خبر واکنش رسمی نداده است اما بنابر گفته مقامات آگاه، این صرافی در شهر اهواز بوده و از 40 تا 50 واردکننده، در سامانه نیما پول گرفته اما به آنها ارز تخصیص نداده است. بنابر گفته‌ها، صاحب این صرافی در حال حاضر در بازداشت است.
کلاهبرداری یک صرافی در سامانه نیما
عباس آرگون، عضو اتاق بازرگانی تهران، برای اولین بار از کلاهبرداری این صرافی خبر داده بود. بر اساس گفت‌وگوی عباس آرگون با ایسنا، در هفته‌های گذشته تعدادی از واردکنندگان به‌منظور دریافت ارز مورد نیازشان، به واریز مبلغ ریالی به حساب یکی از صرافی‌های سامانه نیما اقدام کردند، اما با گذشت چند روز نه تنها ارزی دریافت نشده که حتی صرافی مذکور مغازه خود را تعطیل کرده و متواری شده است.
عضو اتاق بازرگانی تهران گفته است: «با گزارش‌های رسیده به نظر می‌رسد این صرافی حدود ۳۰۰ میلیارد تومان منابع مالی از واردکنندگان دریافت کرده و به جای عمل به تعهد خود صرافی‌اش را تعطیل کرده است.»
آرگون در ادامه صحبت‌هایش، با اشاره به اینکه صرافی‌های فعال در سامانه نیما از سوی بانک مرکزی، اعتبارسنجی شده‌اند، پیشنهاد داده تا این صرافی‌ها به‌منظور افزایش اعتماد بازرگانان، مجددا اعتبارسنجی شوند.
بانک مرکزی صرفا مسئولیت نظارت بر فعالیت صرافی‌ها را دارد
در حالت کلی، بر اساس «دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر صرافی‌ها»، مسئولیت نظارت بر صرافی‌ها بر عهده بانک مرکزی است. بر اساس ماده 20 این دستورالعمل، هرگونه فعالیت در زمینه عملیات صرافی، موکول به اخذ مجوز از بانک مرکزی است
بانک مرکزی، مسئولیت نظارت بر صرافی‌ها را هم بر عهده دارد و طبق ماده 42، در صورت تخلف صرافی از دستورالعمل‌ها و تعهدات، بانک مرکزی می‌تواند برحسب مورد، به تذکر کتبی، اخطار کتبی، توقف برخی از فعالیت‌ها، تعلیق فعالیت یا ابطال مجوز و … اقدام کند.
بانک مرکزی، برای آنکه صرافی‌ها، توانایی انجام وظایف خود و تامین را داشته باشند، ضمانت‌های اجرایی و مالی خاصی را در نظر گرفته است، اما بر اساس این دستورالعمل، مسئولیتی در قبال مشکلات به وجود آمده برای صرافی‌ها ندارد. طبق ماده 23، مدیرعامل و اعضای هیات مدیره صرافی، مسئول هر نوع عملیات صرافی در محل صرافی هستند.
نهاد دیگری به نام کانون صرافان ایران هم وجود دارد. بر اساس اساسنامه کانون صرافان، این کانون در واقع امور صنفی و اتحادیه‌ای صرافی‌ها را انجام می‌دهد. این کانون همچنین در بعضی از امور، مانند ثبت‌نام صرافی‌ها در بازار متشکل ارزی، به‌عنوان بازوی اجرایی بانک مرکزی عمل کرده است. اما این کانون، مسئولیتی در قبال فعالیت‌های صرافی‌ها ندارد.
مسئولیت صرافی متخلف در سامانه نیما با کیست؟
واردکنندگان در هنگام درخواست تامین ارز در سامانه نیما، با انتخاب گزینه‌ای، شرایط و قوانین این سامانه را می‌پذیرند. بر اساس این قوانین، هرگونه طرح دعوی و شکایت از صرافی از سوی واردکنندگان قابل‌پذیرش نیست و لذا واردکنندگان از نظر قانونی نمی‌توانند ایرادی به بانک مرکزی بگیرند
از طرف دیگر، بر اساس قوانین بانک مرکزی، واردکنندگان برای تامین ارز موردنیازشان به‌صورت حواله‌ای، تنها از طریق سامانه نیما می‌توانند اقدام کنند. بنابراین در حال حاضر، واردکنندگان چاره‌ای جز پذیرفتن مسئولیت تامین ارز در سامانه نیما را ندارند.
بانک مرکزی تاکنون بارها در اطلاعیه‌هایی از صادرکنندگان خواسته تا ارز حاصل از صادرات خود را به سامانه نیما بازگردانند. (+)(+) حال باید دید که بانک مرکزی در قبال مشکل به وجود آمده برای واردکنندگان، از آنها حمایت خواهد کرد یا نه.
بانک مرکزی مسئولیتی در قبال تخلف بنگاه‌های مالی ندارد
بحث وظیفه بانک مرکزی در قبال بنگاه‌های مالی، پیش از این هم در ماجرای موسسات مالی بدهکار به مردم چالش‌برانگیز شده بود.
در ماجرای موسسات مالی، عده‌ای علیرغم هشدارهای مسئولان، در موسسات مالی که سود بسیار بالایی پرداخت می‌کردند، سپرده‌گذاری کردند؛ در ادامه، وقتی که این موسسات مالی توان پرداخت سپرده‌ها به مردم را نداشتند، سپرده‌گذاران برای دریافت پول خود اعتراض و تجمع کردند و در پایان هم دولت علیرغم اینکه وظیفه‌ای در قبال ریسک انجام شده توسط این سپرده‌گذاران نداشت، بدهی آنها را از بیت‌المال پرداخت کرد.
همان زمان بحث نظارتی بودن وظیفه بانک مرکزی مطرح شد. بانک مرکزی وظیفه دارد بر عملیات بانک‌ها نظارت کند و نسبت به فعالیت آنها هشدارهای لازم را بدهد تا مدیران بانک‌ها به‌گونه‌ای تصمیم‌گیری و اقدام کنند که سپرده‌های مردم قابل بازیافت باشد تا این سپرده‌ها در حاشیه امنیت قرار بگیرند و از آنها صیانت شود. اما بانک مرکزی در قبال سپرده‌های مردم در بانک‌ها تضمینی ارائه نمی‌دهد. (+)
دكتر احمد حاتمی يزد، در این باره به همشهری گفته است: «نه در ايران كه در جهان، بانك مركزي ضامن سپرده‌هاي مردم نيست و مردم يا سپرده‌گذاران بانكي بايد ارزيابي نسبي از ريسك احتمالي بانك‌ها داشته باشند و با آگاهي نسبت به سپرده‌گذاري اقدام كنند.»
در ماجرای صرافی هم بانک مرکزی، طبق قوانین، وظیفه دارد تنها به صرافی‌های واجد الزامات و ضمانت‌ها، مجوز فعالیت بدهد اما مسئولیتی در قبال تخلف این صرافی‌ها ندارد،؛ درست مانند موسسات مالی. تفاوت اینجا است که در ماجرای موسسات مالی، سپرده‌گذار خودش ریسک را به دلیل سود بالاتر می‌پذیرفت، اما در ماجرای صرافی‌ها، بازرگانان مجبور به اقدام از طریق سامانه نیما هستند و انتخاب دیگری ندارند.
پیش از این، پرداخت بدهی موسسات مالی غیرمجاز توسط دولت، ضرری 36هزار میلیارد تومانی به دولت و مردم وارد کرده بود. (+) اعتبارسنجی صحیح صرافی‌ها توسط بانک مرکزی، از بروز اتفاقات مشابه جلوگیری می‌کند.
