پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تا چند وقت پیش برای کسی فرقی نمی‌کرد که با نرم‌افزار کدام شرکت خارجی اقدام به ارسال ایمیل می‌کند اما با ظهور نرم‌افزارهای داخلی و از آن مهمتر بخش‌نامه‌هایی مبنی بر برخی ممنوعیت‌ها در استفاده از خدمات خارجی‌ها، حالا اوضاع کمی متفاوت شده است.
این موضوع که استفاده از خدمات خارجی‌ها در حوزه وب ممنوع باشد یا نه بحث مبسوطی را می‌طلبد. به سبک و سیاق گزارش‌های مطبوعاتی هم قصد رفتن به سراغ تاریخ شکل‌گیری ایمیل در جهان و سپس ایران و در نهایت یک جمع‌بندی هم نیست. در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات چند سالی است که با انواع پروژه‌ها و طرح‌هایی مواجه هستیم که واژه سنگین “ملی” را یدک می‌کشند. بماند که برخی از این طرح‌ها خاصیتی جز بدنام کردن واژه ملی را ندارند. اما در کنار تولد واژه‌های درست و نادرستی همچون اینترنت ملی، موتور جست و جوی ملی، سیستم عامل ملی و … نام ایمیل ملی یا داخلی هم به گوش‌ها رسید.
نخستین بار سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود که بحث ایمیل داخلی ذیل دامنه ایران.آی‌آر را مطرح کرد. استفاده از این ایمیل داخلی که همچنان در حال استفاده است و شنیده شده مدیران دولتی ملزم به استفاده از آن هستند، مسایل خاص خود را دارد.
علاقه‌مندان به استفاده از این ایمیل باید با در دست داشتن مدارک و مستندات هویتی اعم از شناسنامه و کارت ملی و مراجعه حضوری اقدام به گشایش یک پست الکترونیکی با هویت کاملا مشخص برای خود کنند. خب شما علاقه‌ای به داشتن چنین ایمیلی و با چنین شرایطی هستید؟
پاسخ بسیاری منفی است، پاسخ چرایش بماند در ادامه مطلب. موضوع دیگر در خصوص این ایمیل، عدم اطلاع‌رسانی گسترده برای کاربری آن بود. برای این مساله هم دو علت مطرح بود، نخست مشکلات ناشی از فرآیند ثبت نام و دوم نگرانی‌هایی از میزان پایداری خدمات و عدم بروز مشکلات فنی در صورت افزایش حجم کاربران.
همین نقاط ضعف به نقاط قوت تبلیغاتی رقبای داخلی نوظهور ایمیل ملی تبدیل شد. شرکت‌های داخلی دیگری هم با اتصال به نهادهای منتفع از درآمد نفت و برخی هم روی پای خودشان، با صدای بلند و به عنوان یک امکان خاص به کاربران اعلام می‌کردند که برای استفاده از خدمات ایشان “هیچ” نیازی به ارایه مدارک هویتی نیست!
شخصاً از این که ارایه‌دهندگان ایمیلهای داخلی (با نیاز به اعلام هویت و بی‌نیاز به اعلام هویت) در مجموع توانسته‌اند چه تعداد کاربر فعال غیر اجباری را جذب کنند، اطلاعی ندارم، اما این را می‌دانم که این تعداد به هیچ وجه قابل ملاحظه نیست. علت را در انبوه نامه‌های دریافتی در ایمیل شخصی خود جست و جو کنید که آیا تا به حال با ایمیلی با آدرس داخلی هم مواجه شده‌اید یا نه؟
تشویق اجباری
اما در حالی‌که ایمیلهای داخلی در کنار ایمیلهای خارجی به خوبی و خوشی در حال گذران ایام بودند، ناگهان اخباری منتشر شد که حکایت از انسداد فضا برای خارجی‌ها داشت. بیستم اردیبهشت‌ماه سال جاری وزیر ارتباطات در نامه‌ای به رییس بانک مرکزی از این پس در هنگام افتتاح حساب، تنها ایمیل داخلی از مشتریان پذیرفته شود و ارسال صورت حساب های بانکی به ایمیل خارجی از جمله از جمله Yahoo، Gmail، Hotmail و MSN ممنوع است. چند روز بعد هم خبر رسید که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در نامه‌ای خطاب به رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی دستور داد: برای حفظ امنیت اطلاعات استفاده از ایمیلهای خارجی مانند یاهو و جی میل برای اپراتورها ممنوع شود.
در این نامه آمده بود، “مطابق اسناد و قوانین موجود، حفظ امنیت اطلاعات در حوزه فناوری اطلاعات از جمله اهداف ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه کشور است و از آنجا که ایمیل های عمومی همچون یاهو و جی‌میل یکی از ابزارهای خروج اطلاعات از کشور است، دستور فرمایید اپراتورها در ارسال ریزمکالمات مشتریان به صورت الکترونیکی نسبت به رعایت موارد ذیل اقدام عاجل و آنی به عمل آورند:
۱- عدم استفاده از ایمیل‌هایی با میزبانی خارجی و ایمیلهای عمومی نظیر یاهو، جی میل، هات میل و MSN
۲- استفاده از ایمیل با میزبانی داخلی که فهرست آن روی سایت مرکز توسعه مدیریت اینترنت قرار دارد و به صورت مرتب به روز می‌شود.”
بگذریم که رسانه‌ها نامه دوم را زیر سوال بردند که اصلاً مگر چند نفر تا به حال ریز مکالمات خود را آن هم به صورت الکترونیکی از اپراتورهای کشور خواسته‌اند. در همین حال برخی این بخش‌نامه‌ها را عامل اعتماد کاربران به ایمیل داخلی ندانسته و تشویق اجباری را مناسب نمی‌دیدند. اما بی‌توجه به این مخالفت‌ها و در پس همه این موارد، یک نگرانی وجود داشت که هنوز هم در قالب سوال در رسانه‌ها و افکار عمومی باقی است، “آیا در نهایت ایمیلهای خارجی مسدود می‌شوند؟”
اما در حالی‌که پاسخی به این پرسش نمی‌توان داد، شواهد نشان از آن دارد که دستورات و بخشنامههای مذکور کاربران را به سمت و حتی به فکر استفاده از ایمیلهای داخلی نینداخته در عوض برخی به دنبال جایگزینی احتمالی ایمیلهای خارجی کمتر شناخته شده هستند.
چالشی به نام امنیت
ایمیلهای داخلی به واسطه عدم کاربری عمومی تا کنون مورد محک و ارزیابی کاربران، کارشناسان و البته هکرهای محترم قرار نگرفته‌اند. از این رو تا کنون گزارش فنی و تخصصی در خصوص نقاط ضعف و قوت این ایمیلها منتشر نشده است. اما درد و دل‌های غیر رسمی از سوی دست‌اندرکاران حکایت از آن دارد که ایشان نگران ثبات در خدمات خود هستند. گفته می‌شود برخی از ایمیلهای داخلی در بهترین شرایط و با حداقل امکان تخصیص فضای کاربری، ظرفیت پذیرش حداکثر ۲ میلیون کاربر را دارند.
از تعداد متقاضیان واقعی موجود در کشور که بگذریم، برای یک لحظه کاربران نزدیک به میلیارد یکی از ایمیلهای خارجی و ظرفیت نامحدود نگهداری و ارسال ایمیل آنها و از همه مهمتر ثبات بی‌نظیر ارایه خدمات و عدم اختلال در آنها را در نظر بگیرید.
اخیراً اما گروهی که خود را متخصصان و نخبگان دانشگاهی عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور نامیده و در جایی به کنایه خواندم که گفته بود این متخصصان چرا به جای سایت وبلاگ دارند، نسبت به وضعیت امنیتی ایمیلهای موسوم به ملی هشدار دادند. در بخشی از اطلاعیه ایشان آمده: “گرچه در ضرورت راه‌اندازی سرویس‌های ایمیل داخلی تردیدی برای متخصصان وجود ندارد اما دستورالعمل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر الزامی بودن استفاده از ۳ سرویس پست الکترونیک معرفی شده که قطعا نه شایسته عنوان ملی هستند و نه حتی می‌توان آنها را تولید داخلی محسوب کرد، بسیار نگران‌کننده و سوال‌برانگیز است.
بهتر است توضیح داده شود که براساس کدام معیارهای فنی، صلاحیت سرویس‌های دولتی مذکور بررسی و تایید شده است تا این شائبه در اذهان به وجود نیاید که برخی با علم و آگاهی به مشکلات متعدد کاربری و امنیتی و عدم قابلیت توسعه‌پذیری این ۳ سرویس، اصرار دارند دستاوردهای ناقص و فاقد کیفیت خود را با استفاده از تبلیغات سرسام‌آور و بخشنامههای الزام‌آور به کاربران ایرانی تحمیل کنند.”
اگرچه این گروه در پایان اطلاعیه خود آدرس وبلاگی را داده‌اند که مشکلات فنی ایمیلهای داخلی در آن منتشر شده است.
حرف مخالفان
فارغ از مشکلاتی اعم از مسایل فنی، ثبات خدمات و حجم قابل میزبانی از سوی ایمیلهای داخلی، مخالفان استفاده از این ایمیلها نگرانی دیگری دارند که قابل پنهان کردن نیست. بی رودربایستی کاربران علاقه‌ای به افشای هویت کاربری ایمیل خود نیستند و از آن هم مهمتر آنها علاقه‌ای به رویت محتویات ایمیلهای ارسالی و دریافتی خود از سوی میزبانان ایرانی نیستند.
از سوی دیگر مخالفان ایمیلهای داخلی معتقدند در کجای دنیا استفاده از ایمیل داخلی اجباری است (البته نگارنده اطلاعی از صحت و سقم چنین ادعایی ندارد)، مخالفان همچنین معتقدند که حداقل در کنار استفاده اجباری از ایمیل داخلی برای برخی از امور بانکی و داخلی، باید ایمیل خارجی هم داشته باشند تا در صورت بروز هرگونه مشکل در ایمیلهای داخلی کار و زندگی آنها دچار اختلال نشود. برخی هم می‌گویند اگر صبح بلند شدم و دیدم اطلاعاتم پاک شده است چه کاری از دستم بر می‌آید؟
حرف موافقان
موافقان اجرا و استفاده از ایمیلهای داخلی هم اما حرف‌ها و دلایل خاص خود را دارند. در پاسخ به نگرانی‌های فنی، ظرفیتی و کیفیتی، گفته می‌شود ایمیلهای متعدد زیادی در راه است که به این دغدغه کاربران پایان می‌دهد.
در خصوص بی‌اعتمادی کاربران به کنترل و دیده شدن مکاتباتشان هم پاسخ داده‌اند که تنها با دستور قضایی ممکن است اطلاعات کاربران را مورد استفاده قرار داد که البته این موضوع در قانون جرایم رایانه‌‌ایی کشور نیز ذکر شده است.
یک مقام مسوول در این زمینه همچنین می‌گوید: زمانی که فردی می‌خواهد عضویت ایمیلهای خارجی داشته باشد، ناچار است تفاهم‌نامه‌هایی که این ایمیلها مطرح می‌کنند را تایید کند. در برخی از موارد افراد حتی نمی‌دانند در این تفاهم‌نامه چه مسایلی ذکر شده در حالی که در این تفاهم‌نامه‌ها آمده که شرکت ارایه‌‌کننده خدمات ایمیل این اجازه را دارد که درصورت درخواست، اطلاعات کاربران خود را در اختیار مراجع مختلف قرار دهد.
اما موافقان موضوع دیگری را نیز در پاسخ به دغدغه کاربران ایمیلهای داخلی نیز عنوان می‌کنند. به گفته ایشان در حال حاضر موارد مهمتر از ایمیل مردم است که نگرانی و انتقادی هم در نداشته و ندارد. نمونه این موارد می‌توان به ده‌ها میلیون خط تلفن‌ثابت و سیار و سایر امکانات وابسته به آنها اشاره کرد که در صورت لزوم در دسترس مراجع ذیصلاح قرار می‌گیرد. به گفته موافقان به این موارد می‌توان مسایل محرمانه دیگری همچون اطلاعات مالی و بانکی مردم را نیز افزود. پس در قیاس با مواردی از این دست، ایمیل در محرمانگی کمتری قرار می‌گیرد.
اما حرف موافقان به اینجا نیز ختم نمی‌شود. موافقان می‌گویند از کی تا به حال خارجی‌ها محرم‌تر از خودمان شده‌اند؟ و در نهایت این‌که برخی معتقدند کسی که قصد انجام کار غیرقانونی دارد نگران کنترل ایمیلهای خود است، وگرنه ایمیل هم یک ابزار ارتباطی بیشتر نیست.
از چنین اظهارات و پاسخ‌هایی قانع شده یا نشده باشید و این‌که حق را به کدام سو می‌دهید، به قول شکسپیر مساله بودن یا نبودن است که در خصوص ایمیلهای خارجی با تفاسیری که در پی آمد پاسخ روشنی در دست نیست.
منبع: دنیای تجارت