پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ایمان بیاوریم به آغاز فصل نو / معاملات الگوریتمی تلفیقی از هوش مصنوعی و هوش انسان است
معاملات الگوریتمی اخیرا به یکی از مهم‌ترین روش‌های دادوستد در بازارهای سرمایه دنیا تبدیل شده و حجم گسترده‌ای از معاملات بورسی در جهان با این روش انجام می‌شود، اما این نوع از معاملات در ایران در ابتدای راه هستند و باید مسیر طولانی را طی کنند.
ماهنامه عصر تراکنش / با پیشرفت بازارهای مالی، نیاز به استفاده از ابزارهای هوشمند روزبه‌روز در حال افزایش است و یکی از ابزارهای مالی که می‌تواند کمک بسزایی در بازارهای مالی داشته باشد، استفاده از معاملات الگوریتمی یا خودکار است. این نوع از معاملات در سراسر جهان پذیرفته شده‌اند و در عرض یک دهه، به شایع‌ترین روش معامله در بازارهای توسعه‌یافته تبدیل و به‌سرعت در حال گسترش در بازارهای در حال توسعه هستند.
معاملات الگوریتمی به‌منظور استفاده بهتر سرمایه‌گذاران از فرصت‌های بازارهای سرمایه‌گذاری ایجاد و راه‌اندازی شده‌اند و بر اساس الزاماتی که سازمان بورس درباره این نوع از معاملات تدوین کرده، به معنی معامله یک نماد است؛ به گونه‌ای که یک الگوریتم کامپیوتری به‌طور خودکار پارامترهای سفارش؛ از قبیل قیمت سفارش، حجم سفارش، زمان ارسال سفارش یا نحوه مدیریت سفارش پس از ارسال را بدون دخالت عامل انسانی یا با دخالت محدود عامل انسانی تعیین کند.
امروزه با توجه به افزایش پیچیدگی‌های بازار سرمایه، راهکارهای مبتنی بر فناوری‌های اطلاعاتی نوین نقشی مهم در حل مشکلات بازار سرمایه دارند. مطهره مروج، مدیر سابق فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار در مصاحبه‌ای به فناوری‌های بلاکچین، هوش مصنوعی و معاملات الگوریتمی اشاره کرده و گفته است: «تمامی این موارد راهکارهای موفقی در راستای بهبود کارکرد بازارهای سرمایه خواهند بود. به‌عنوان مثال، معاملات الگوریتمی مبتنی بر هوش مصنوعی بر اساس منطق است. در نتیجه نه‌تنها محدودیت‌های انسانی را برطرف می‌سازد، بلکه این امری مهم در کنترل احساسات در معاملات خواهد بود؛ زیرا احساسات می‌توانند به ایجاد اشتباهات در تصمیم‌گیری منجر شوند.»
البته باید توجه کرد که استفاده از معاملات الگوریتمی به معنای حذف کامل انسان نیست؛ بلکه بدین معناست که نقش و تمرکز انسان از فرایند انجام معاملات به نقش حساس و مهم‌تری در پشت‌صحنه معاملات تبدیل می‌شود. منظور از پشت‌صحنه نیز ایجاد و خلق استراتژی‌های جدید است.
مزایای معاملات الگوریتمی
به زبان ساده می‌توان گفت که معاملات الگوریتمی به معنی جایگزین‌کردن عامل انسانی با نیروی ماشینی است. به نحوی که ماشین یا همان رایانه بتواند به‌طور مستقل در مورد معاملات تصمیم‌گیری و این تصمیمات را اجرا کند. این جایگزینی مزایای زیادی به همراه دارد، برای مثال سرعت عمل بالا یکی از مزیت‌های استفاده از معاملات الگوریتمی است؛ یعنی واکنش سریع در این نوع معاملات مزیت رقابتی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند و باعث نقدشوندگی بیشتر بازار می‌شود. یکی دیگر از مزایای این نوع از معاملات کاهش احتمال تصمیم‌گیری یا خطاي ناشی از احساسات و عواطف انسانی است. همچنین با استفاده از معاملات الگوریتمی امکان آزمایش سیستم در گذشته بر اساس داده‌های تاریخی و داده‌های واقعی، افزودن تمرکز فکری معامله‌گران و افزایش حجم معاملات و در نتیجه افزایش عمق و کارایی بازار نیز وجود دارد. علاوه بر این موارد، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های معاملات الگوریتمی، کاهش و مدیریت هزینه‌های معاملاتی از جمله کارمزد است.
به‌کارگیری الگوریتم‌های رایانه‌ای که سفارش‌های خودکار را ایجاد می‌کنند، هزینه معاملات را به میزان زیادی برای سرمایه‌گذاران کاهش داده است. به همین دلیل نیز استقبال از انجام این معاملات رو به افزایش است و معاملات الگوریتمی سهم قابل توجهی از بازارهای مالی بین‌المللی را در سال‌های اخیر به خود اختصاص داده‌اند.
اقدامات سازمان بورس
معاملات الگوریتمی یکی از مهم‌ترین روش‌های دادوستد در بازارهای سرمایه دنیاست و حجم گسترده‌ای از معاملات بورسی در جهان با این روش انجام می‌شود؛ در واقع چیزی حدود 80 درصد معاملات در بورس‌های دنیا معاملات الگوریتمی هستند. در کشور ما نیز در سال‌های اخیر معاملات الگوریتمی مورد حمایت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفته است.
سازمان بورس و اوراق بهادار پیش‌نویسی را در تیرماه 1397 تحت عنوان «الزامات معاملات الگوریتمی» منتشر کرد و توسعه این معاملات را به‌عنوان یک راهبرد اساسی در بازار سرمایه در دستور کار قرار داد؛ اما باید منتظر گام‌های بعدی سازمان بورس در این حوزه بود.
همچنین سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس، دی و بهمن‌ماه 1397، مسابقه‌ای را تحت عنوان «معاملات الگوریتمی بازار سرمایه» برگزار کردند که هدف از برگزاری این مسابقات، آزمودن نقاط ضعف و قوت معاملات الگوریتمی توسط نهاد ناظر پیش از فراگیر شدن آن، کشف استعداد در بین علاقه‌مندان و حمایت و پشتیبانی از افراد مستعد فنی در این حوزه و زمینه‌سازی جذب آنها در بازار سرمایه بود.
تغییر روابط سنتی و نیاز به فرهنگ‌سازی
معاملات الگوریتمی روابط سنتی بین سرمایه‌گذاران و واسطه‌های مالی را تغییر داده است. این الگوریتم‌ها که از طریق رایانه سفارش‌هایی را برای سرمایه‌گذاران بدون دخالت عامل انسانی ایجاد می‌کنند، مانند هر فناوری دیگری مشارکت‌کنندگان بازارهای پیچیده را قادر می‌سازد تا به بازدهی مناسب روی سرمایه‌گذاری‌های خود دست یابند و ریسک‌هایی را که با آن مواجه هستند، برطرف کنند. در واقع معاملات الگوریتمی باعث شده تا معامله‌گران بتوانند شانس و سودآوری خود را از طریق این‌گونه معاملات برای کسب سود و دوری از زیان در بازار سهام امتحان و تجربه کنند.
یاسر فلاح، مدیرعامل شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس نیز در گفت‌وگویی در پاسخ به این سوال که معاملات الگوریتمی قادر است چه حجمی از معاملات بازار سرمایه کشور را پوشش دهد، گفته است: «پیش‌بینی این قضیه چندان ساده نیست، اما به نظر می‌رسد ما در مسیری گام گذاشته‌ایم که برگشت‌پذیر نیست. ما باید به‌سرعت از الگوهای سنتی معامله‌گری به سمت رفتارهای نوین و دانش‌بنیان معامله‌گری حرکت کنیم و این رفتارها هم چیزی جز حضور پررنگ‌تر رایانه و چشم‌گیر شدن نقش فناوری اطلاعات در رفتارهای مالی نخواهد بود.»
در نتیجه اگر مسیر معاملات الگوریتمی به‌درستی هدایت و طی شود، قطعا به توسعه بازار سرمایه کمک خواهد کرد و در این صورت می‌توانیم شاهد افزایش حجم معاملات، تسهیل فرایند نقدشوندگی و افزایش کارایی بازار باشیم؛ اما به گفته سیدمصطفی رضوی، معاون اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار، با وجود پیشرفت در توسعه معاملات الگوریتمی هنوز عموم سرمایه‌گذاران با سازوکارهای اجرایی این روش آشنایی ندارند و در نتیجه در این مسیر به فرهنگ‌سازی نیاز است.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
چه مواردی جزء معاملات الگوریتمی نیستند؟
در پیش‌نویس سازمان بورس آمده است که موارد زیر جزء معاملات الگوریتمی محسوب نمی‌شوند:
- سیستم‌هایی که صرفا به‌منظور مسیریابی یا ارسال سفارش‌ها به هسته معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرند؛
- سیستم‌هایی که هیچ‌یک از پارامترهای سفارش را تعیین نمی‌کنند؛
- سیستم‌هایی که برای تایید سفارش‌ها یا انجام فرایندهای پس از معاملات روی تراکنش‌های اجرا شده استفاده می‌شوند
[/mks_pullquote]
روش‌های ارائه معاملات الگوریتمی
به گفته مروج، سیستم معاملات الگوریتمی از سه بخش اصلی تشکیل شده است؛ در بخش نخست دیتای سفارش‌ها، معاملات، عوامل بنیادی و اخبار قرار می‌گیرد. بخش دوم نیز شامل موتور پیشرفته است و در نهایت نیز بخش آخر را ارسال سفارش‌ها به هسته معاملات تشکیل می‌دهد.
ارائه معاملات الگوریتمی نیز از طریق چهار روش «بازارگردانی خودکار»، «ارائه الگوریتم توسط کارگزار»، «کدنویسی دلخواه» و «ارائه API به اشخاص» امکان‌پذیر است. در روش اول که بازارگردانی خودکار است، API سامانه معاملات برخط جهت انجام بازارگردانی خودکار به شرکت‌های بازارگردانی ارائه می‌شود.
در روش دوم نیز الگوریتم‌های آماده، توسط کارگزار روی UI سامانه معاملات برخط قرار داده می‌شود و مشتریان می‌توانند در صورت تمایل از این الگوریتم‌ها استفاده کنند. همچنین در روش کدنویسی دلخواه قابلیت نوشتن الگوریتم توسط کاربر نهایی (کدنویسی دلخواه) در UI سامانه معاملات برخط توسط کارگزار ارائه می‌شود و در نهایت در روش چهارم و ارائه API به اشخاص، API سامانه معاملات برخط توسط کارگزار به اشخاص واجد شرایط جهت انجام معاملات الگوریتمی ارائه می‌شود.
معاملات الگوریتمی پربسامد
نمی‌توان از معاملات الگوریتمی حرف زد، اما اشاره‌ای به معاملات پربسامد نکرد. واژه معاملات پربسامد در سال‌های اخیر شکل گرفته و بعد از سقوط ناگهانی بازارهای آمریکا در سال 2010 توجه زیادی را به خود جلب کرد. این نوع از معاملات اغلب به‌عنوان زیرمجموعه معاملات الگوریتمی در نظر گرفته می‌شوند. بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته، معاملات پربسامد در ایالات متحده در 10 سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است. طبق گزارشی از تب‌گروپ، معاملات پربسامد حدود 56 درصد از معاملات سهام آمریکا در سال 2010 را شامل می‌شوند، این معاملات در سال 2005، تنها 21 درصد بود. در اروپا نیز معاملات پربسامد در سال 2007، 9 درصد کل معاملات را تشکیل می‌داد، اما در سال 2010 این معاملات به بیش از 38 درصد از کل معاملات سهام رسید.
همچنین بر اساس مطالعه‌ای که توسط مورتن گلانتز و رابرت کیسل انجام شده، تخمین زده شده که حجم معاملات الگوریتمی در سال 2012 بیش از 80 درصد از حجم کل معاملات بازارهای سرمایه بوده و سهم معاملات پربسامد نیز حدود 33 درصد از کل حجم بازارهای سهام بوده است.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
تعریف معاملات الگوریتمی پربسامد
معاملات الگوریتمی پربسامد، سفارش‌هایی است که برای یک مشتری و یک نماد، با فاصله زمانی کسری از ثانیه (فاصله کمتر از 500 میلی‌ثانیه) به هسته معاملات ارسال می‌شوند (مستقل از روش تولید سفارش).[/mks_pullquote]
معاملات الگوریتمی در دنیا
معاملات الگوریتمی در دهه گذشته به‌طور چشم‌گیری در دنیا افزایش یافته است. در ایالات متحده، حدود 80 درصد از کل حجم معاملات از طریق معاملات الگوریتمی انجام می‌شود و حجم معاملات الگوریتمی در کشورهایی مانند هند حدود 40 درصد است.
در حال حاضر ایالات متحده آمریکا، آلمان، انگلستان، فرانسه، بلژیک، کانادا و ژاپن بازیگران کلیدی معاملات الگوریتمی در دنیا هستند. در چند سال اخیر نیز ایالات متحده کشوری بوده که بیشترین معاملات الگوریتمی را داشته و میزان این معاملات روزبه‌روز در حال افزایش است.
اگر بخواهیم نگاه کوتاهی به وضعیت معاملات الگوریتمی در آمریکا داشته باشیم، باید بگوییم که اوایل سال 2000 بود که معاملات الگوریتمی مورد توجه بازار سرمایه قرار گرفت. اواسط سال 2000 معاملات الگوریتمی تنها 15 درصد از حجم بازار بورس آمریکا را شامل می‌شد. معاملات الگوریتمی روزبه‌روز جایگاه خود را بیش از پیش تثبیت کرد، به‌گونه‌ای که اوایل سال 2005 حدود 25 درصد حجم معاملات بازار بورس آمریکا به‌صورت الگوریتمی معامله می‌شد و در سال 2006 نیز حدود 37 درصد معاملات در بورس فرانکفورت، مبنای الگوریتمی داشت. این رقم در سال 2008 به حدود 43 درصد رسید و در حال حاضر نیز چیزی حدود 80 درصد از کل حجم معاملات این کشور از طریق معاملات الگوریتمی انجام می‌شود.