پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
با حضور بهمنی در پشت شاپرک این طرح وارد مرحله جدیدی شده است. مرحله‌ای که دیگر خبر از تلاش پرزور بانک مرکزی برای جا انداختن این طرح دارد. تاکنون هیچ کدام از شرکت‌های پرداخت الکترونیک ایران به صورت رسمی اعتراضی به این طرح نکرده و همه از فلسفه درست آن گفته‌اند. اما این جا و آن جا صحبت‌ها و گلایه‌هایی مطرح می‌شود. بیشتر آنها مبتنی بر این است که بانک مرکزی چندان به حرف دیگران گوش نمی‌دهد و کار خود را می‌کند. حرف گوش نکردن بانک مرکزی وقتی محلی برای نگرانی می‌شود که طرحی که پنج شش ماه پیش وعده افتتاح آن داده شده هنوز هم اندرخم افتتاح‌های صوری است. اما گفته می‌شود شرکت شاپرک به عنوان راهبر و ناظر پرداخت‌های الکترونیک مبتنی بر کارت‌های بانکی، یک شرکت حاکمیتی است که نقش بسیار تعیین کننده‌ای را در تبادلات مالی الکترونیک در کشور ایفا خواهدکرد.
راهی که بانک ملت رفت
در مراسم افتتاح طرح شاپرک، بانک ملت به عنوان بزرگ‌ترین سهامدار این شرکت معرفی شد.
روابط عمومی بانک ملت این خبر را اعلام کرد و گفت بانک مرکزی با هدف ساماندهی پایانه‌های فروش بانکی و ایجاد شبکه الکترونیک پرداخت کارت، در اواخر سال ۹۰ نسبت به ابلاغ ضوابط جدید ناظر بر ارائه دهندگان خدمات پرداخت با هدف نظارت، پایش و رهگیری مبادلات پولی الکترونیک اقدام کرد.
بر اساس این گزارش، این هدف با تاسیس شرکت جدیدی با نام شاپرک (شبکه الکترونیک پرداخت کارت) که سهامداران آن بانک‌های عضو شتاب بودند محقق و میزان سهم درصد عضویت هر بانک بر اساس شاخص‌های موفقیت بانک‌ها مانند تعداد و مبلغ تراکنش در حوزه کارتخوان‌های فروشگاهی و… محاسبه و مشخص شد.
بر این اساس و با در نظرگرفتن شاخص‌های مورد ارزیابی، بانک ملت به عنوان بر‌ترین بانک در زمینه فعالیت و خدمات کارتخوان‌های فروشگاهی با دریافت بیش از ۱۳ میلیون و ۴۰۰ هزار سهم (از یکصد میلیون سهم)، عنوان سهامدار عمده را در بین بانک‌های عضو شتاب از آن خود کرد.
بانک ملت چگونه شماره یک شد؟
بانک ملت در حالی بزرگ‌ترین سهامدار شاپرک شد که بزرگ‌ترین شرکت پرداخت الکترونیک ایران از نظر ابعاد مالی شرکت ایران کیش است و بزرگ‌ترین بانک ایرانی از دید تجهیزات پرداخت الکترونیک بانک صادرات است. پیش از این بارها گفته شده بود که تراکنش بالا نشانه موفقیت بانک‌ها نیست (اینجا) اما بانک ملت با برنامه‌های بازاریابی قوی مانند باشگاه مشتریان توانست سهم بسیار زیادی از تراکنش‌های پرداخت الکترونیک را از آن خود کند.
پیش از این این پرسش مطرح شده بود کدام بانک‌ها در پرداخت الکترونیک موفق‌تر بوده‌اند؟ آنهایی که تعداد پایانه‌های فروش بیشتری دارند یا آنهایی که تراکنش‌های بیشتری را جذب می‌کنند؟
راه پرداخت در این زمینه شاخصی تعریف کرد به نام شاخص اثربخشی پایانه. به این معنی که اگر میزان سهم در تعداد تراکنش‌ها را به میزان سهم در شبکه پایانه‌های فروشگاهی هر بانک تقسیم کنیم، ضریبی بدست می‌‌اید که میزان اثربخشی پایانه‌های یک بانک را در شبکه فروشگاهی نشان می‌دهد. این مقدار، بیانگر ضریب افزاینده یا کاهنده جذب تراکنش با توجه به تعداد پایانه‌های نصب شده توسط یک بانک است. مثلاً اگر این شاخص برای بانکی ۱ باشد یعنی سهم آن بانک از کل تراکنش‌های شبکه بانکی به اندازه سهم تعداد پایانه‌های آن بانک از کل پایانه‌های کشور است. چنانچه این شاخص برای بانکی بالاتر از ۱ باشد یعنی جذب تراکنش‌های آن بانک روی پایانه‌های فروش بیش از سهم تعداد پایانه‌های آن بانک از کل پایانه‌های کشور است. بانک ملت یکی از پیش‌روترین بانک‌های کشور در شاخص اثربخشی پایانه است. (اینجا)
بانک ملت اعلام کرده که حضور و مشارکت موثر بانک ملت به عنوان بزرگ‌ترین سهامدار شاپرک، نشانگر برنامه‌ریزی‌های بلند مدت این بانک حول محور استراتژی توسعه بانکداری الکترونیک و نقش آفرینی در حوزه تجارت الکترونیک است.
بانک ملت هم اکنون با راه اندازی بیش از ۴۰۰ هزار دستگاه کارتخوان فروشگاهی فعال، به تنهایی ۴۵ درصد از حجم مبلغ تراکنش این دستگاه‌ها و بالا‌ترین سهم از بازار نظام بانکی را در اختیار دارد.
هر چند که با توجه به شایعاتی که در فضای صنعت پرداخت الکترونیک شنیده می‌شود، برخی بر تراکنش‌های بانک ملت این ایراد را می‌گرفتند که واقعی نیست و مشتریان این بانک برای افزایش امتیاز در باشگاه مشتریان تراکنش‌های غیرواقعی انجام می‌دهند اما نه هیچ گاه کسی این موضوع را به طور رسمی اعلام کرد و نه هیچ گاه بانک ملت به این شایعات پاسخی داد.
در هر حال بانک ملت نه تنها در تراکنش‌ها که در دیده شدن هم رکورد زد و پربازدیدترین سایت بانکی ایران شد. (اینجا) تبلیغات جنجالی این بانک هم به دیده شدن بیشترش کمک کرد و با توجه به روحیه بانک ملتی‌ها که تمایل دارند تک‌رو و متفاوت باشند بانک ملت تلاش زیادی در راستای تقویت برند خود انجام داد.
این روزها همه از باشگاه مشتریان پول در می‌آورند، شما چطور؟
در یادداشت‌های مختلف پیش از این اهمیت استراتژیک باشگاه مشتریان اعلام شده بود. (اینجا) ملت و پارسیان و پاسارگاد بانک‌های پیش‌رو در استفاده از مفهوم باشگاه مشتریان شدند. (اینجا) اما چرا باشگاه مشتریان مهم است؟ تقریبا همه افرادی که به نوعی در کسب و کار فعالیت دارند با‌این نکته موافقند که مشتریان بلند مدت نسبت به مشتریان موقتی سودآورترند. هر اندازه مشتری وفادارتر باشد و بیشتر حفظ شود، فروش و سودآوری بیشتری ایجاد خواهد کرد. (اینجا)
اما این نکته را باید درنظر داشت که باشگاه متشریان به تنهایی منجر به موفقیت یک بانک نمی‌شود و پیش‌شرط آن ارائه خدمات با کیفیت است. اما خدمات با کیفیت هم به تنهایی دلیلی برای موفقیت نیست. موفقیت بانک ملت دلیلی است بر این که بانکداری و پرداخت الکترونیک زمانی به موفقیت می‌رسد که نگاهی همه جانبه به موضوع داشته باشیم. نگاه صرفا فنی ما را به جایی نمی‌رساند و نگاه صرفا فرهنگی هم الکن خواهد بود.
یک سوال
حال یک سوال باقی می‌ماند و آن این است که چگونه قرار است استقلال صنعت پرداخت الکترونیک از بانکداری تامین شود در حالی که سهامداران این صنعت بانک‌های بزرگ کشور هستند؟ آیا ذینفع بودن بانک‌ها در خدمات این صنعت و ابعاد کوچک آن در برابر صنعت غول‌پیکر بانکداری نگران کننده نیست؟ آیا آن کسی که نان می‌دهد فرمان هم می‌دهد؟