پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بانکداری؛ آیا دیجیتال؟ / اولویت‌هایی که برای به‌کارگیری و توسعه بیشتر بانکداری دیجیتال وجود دارد، چیست؟
برخی معتقدند که وضعیت بانکداری دیجیتال در کشور ما اصلا مطلوب نیست و در عوض برخی دیگر با این حرف مخالف‌اند و میگویند وضعیت خوبی داریم و در این بین افرادی هم میانه را چسبیده‌اند و میگویند نه آن‌قدرها بدیم و نه خوب، ولی در حرکتیم.
ماهنامه عصر تراکنش / خیلی‌ها معتقدند که بانکداری دیجیتال از آن قبیل مفاهیمی است که در دنیای مالی امروز به‌درستی تعریف نشده و درک صحیحی از این مفهوم بین دست‌اندرکاران شکل نگرفته است. به‌عنوان نمونه در کلیپ معرفی هفتمین همایش بانکداری الکترونیک می‌شنویم که «بانکداری دیجیتال یعنی دسترسی مشتری به خدمات بانکی در هر زمان و هر مکان». این ویژگی تنها یکی از ویژگی‌های بانکداری دیجیتال و آن هم از منظر مشتری است که در بانکداری الکترونیک تا حدودی برآورده شده است. اگر از هر طیفی از بانکداران قرن بیست‌ویکم در این باره بپرسید، تعاریف متعددی بیش از اعضای این طیف‌ها به دست خواهید آورد. همین نقصان در تعریف درست است که باعث بی‌توجهی، نداشتن شور و شوق و سستی در به‌کارگیری این ایده جدید و جذاب شده است. از افراد بانکداری دیجیتال را بانکداری همراه یا بانکداری آنلاین در نظر می‌گیرند. آنها تصور می‌کنند بانکداری دیجیتال تنها افزونه‌ای است به بانکداری سنتی و خدمات موجود بانک‌ها. تمام این دیدگاه‌ها متوجه بخش بسیار کوچکی از تمام ماجراست. آنها تصویر واقعی و تمام‌نمای این مفهوم را از دیده پنهان داشته‌اند.
مجید نوری، کارشناس فناوری‌های بانکی در یادداشتی بانکداری دیجیتال را این‌طور تعریف می‌کند: «بانکداری دیجیتال، استفاده از فناوری برای اطمینان از یکپارچگی ابتدا تا انتهای پردازش تراکنش‌ها یا عملیات بانکی است؛ عملیاتی که با درخواست مشتری آغاز شده، حداکثر بهینه‌سازی در آن لحاظ شده؛ برای مشتری، در دسترس بودن، سودمندی و صرفه و برای بانک، کاهش هزینه‌های عملیاتی، عاری از خطا و خدمات بهبودیافته را به ارمغان می‌آورد.»
اهمیت این موضوع بهانه‌ای شد تا در هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت میزگردی با عنوان «بانکداری؛ آیا دیجیتال؟» برگزار شود و سید مهدی حسینی، عضو هیات مدیره بانک سپه؛ محمد مظاهری، مدیرعامل شرکت توسن تکنو؛ فرهاد فائز، معاون بازاریابی و فروش شرکت خدمات انفورماتیک؛ مرتضی ترک تبریزی، مدیر فناوری اطلاعات بانک ملت؛ فرهاد اینالویی، معاون مدیرعامل در امور فناوری اطلاعات بانک ایران زمین و حامد قنادپور، مدیرعامل شرکت ارتباط فردا به‌عنوان مدیر میزگرد به تحلیل و بررسی وضعیت بانکداری دیجیتال در ایران بپردازند.
وضعیت بانکداری دیجیتال در کشور
میزگرد با یک سوال ساده و جواب‌های یک کلمه‌ای آغاز شد. حامد قنادپور از تمامی اعضا خواست تا بگویند که به نظرشان وضعیت بانکداری دیجیتال در ایران مطلوب است یا نه و فقط با بله یا خیر به آن پاسخ دهند. اینالویی، مظاهری و خود قنادپور پاسخشان به این سوال منفی بود و ترک تبریزی و حسینی پاسخ مثبت دادند و فائز هم به نظرش فقط ۳۰، ۴۰ درصد وضعیت بانکداری دیجیتال ما مثبت است و در ادامه هر کدام دلایل پاسخ خود را توضیح دادند.
به عقیده اینالویی بانکداری دیجیتال یعنی بانکداری مشتری محور و اینکه در اکوسیستم بانکداری دیجیتال فین‌تک‌ها حضور دارند و نوآوری جریان دارد. او در ادامه گفت: «اگر تمامی این ویژگی‌های را در صنعت خودمان ببینیم، می‌توانیم بگوییم که بانکداری ما دیجیتال است. هرچند این شرایط در حال حاضر در کشور مهیا نیست، ولی به این سمت حرکت کرده‌ایم.»
او با اشاره به اینکه باید تفاوت و مرز بانکداری دیجیتال و بانکداری الکترونیک مشخص شود گفت که در بانکداری دیجیتال محصول ارائه نمی‌شود و پلتفرم ارائه می‌شود، ولی ما هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم و فعالیت‌های زیادی باید در این زمینه صورت بگیرد و در بانک‌های ما نوآوری وجود ندارد و این یک چالش بزرگ است و به همین دلیل بانک‌ها تمایزی با هم ندارند.
اینالویی با بیان اینکه مدل پیاده‌سازی بانکداری دیجیتال در بانک‌های بزرگ و کوچک متفاوت است، توضیح داد: « بهتر است فرایند دیجیتالی شدن در بانک‌های کوچک از بخش پرداخت آغاز شود و سپس به سمت شعبه و غیره برود، ولی بانک‌های بزرگ باید از سرویس‌های تسهیلات شروع کنند.»
ترک تبریزی بانکداری دیجیتال را به چشم تحولی در بانک‌ها می‌بیند و به نظرش باید ببینیم که آیا در مسیر این تحول قرار داریم یا نه. او دلیل پاسخ مثبتش را در این می‌داند که صنعت بانکی ما درگیر مسائلی چون فین‌تک‌ها و مشتری محور بودن است و اینکه ماژول‌ها و فرهنگ‌های مربوط به بانکداری دیجیتال چیزهایی نیست که یک‌روزه به دست آید و یک فرایند ادامه‌دار است و ما هم در مسیر این فرایند قرار داریم. او گفت: «خوشبختانه ما در این مسیر در حرکت هستیم» و تاکید می‌کند که باید روی سازمان‌های بیرونی تاثیر بگذاریم؛ چراکه سازمان‌های بیرونی هنوز آماده نیستند و باید ماژول‌های مختلف بانکداری دیجیتال را در بانک‌های خود پیاده‌سازی کنیم.
مدیر امور فناوری اطلاعات بانک ملت در ادامه صحبت‌های اینالویی در این خصوص که بانک‌های بزرگ باید دیجیتالی شدنشان را از ارائه تسهیلاتشان آغاز کنند، گفت: «از طریق سود تسهیلات، سود خاصی برای بانک نمی‌ماند، ما باید از طریق آیتی درآمد ایجاد کنیم، برای مثال در دنیا بانک‌های بدون شعبه فعالیت می‌کنند و درآمد بالایی دارند و خدمات بلاکچین و خدماتی از این قبیل می‌توانند برای بانک‌ها درآمدزایی کنند.» مسلما آیتی می‌تواند در کاهش هزینه بانک‌ها نقش بسزایی داشته باشد و از طرف دیگر ساخت بستر بانکداری دیجیتال فقط از بخش فناوری برمی‌آید که به گفته تبریزی معرفی و آشنایی با این خدمات زمان می‌برد و باید جا بیفتد.
فائز هم معتقد است که باید به اجزای بانکداری دیجیتال در کشور نگاه کرد و دید که وضعیت آن در کشور ما چگونه است و در ادامه گفت: «باید کانال‌های مختلفی برای ارائه سرویس به مشتری در کشور وجود داشته باشد و این موضوع در بانکداری دیجیتال اهمیت دارد. همچنین در بانکداری دیجیتال شعبه دیگر اهمیت خود را از دست می‌دهد و باید گفت که این اتفاقات در کشور ما به‌طور بسیار آهسته‌ای در حال رخ دادن است. اما برای مثال در مور تشخیص هویت دیجیتال، بیگ دیتا و آنالیز اطلاعات مشتری کار چندانی در بانک‌ها انجام نشده است. از طرف دیگر در بانکداری دیجیتال، بیگ دیتا اهمیت بسیار زیادی دارد، اما متاسفانه بسیاری از بانک‌ها به این عرصه ورود نکرده‌اند. بانکداری باز یکی دیگر از محورهای این موضوع است که خوشبختانه اقداماتی در این زمینه شروع شده، اما کارها و پیگیری‌های زیادی باقی‌مانده و برای همین می‌توان گفت که تنها بخش کمی از صنعت ما دیجیتالی شده است.»
معاون بازاریابی و فروش شرکت خدمات انفورماتیک موافق این موضوع نیست که بانک‌های ما صرفا به دلیل ظهور و توسعه بانکداری دیجیتال در خطر قرار گرفته‌اند و معتقد است که بانک‌های ما همین حالا هم در خطر هستند و اشکال کار از نحوه نامطلوب کسب‌وکارهاست. او با اشاره به وضعیت نادرست کارمزدها گفت: «مشکل اصلی بحث کسب‌وکار بانک‌هاست که نامطلوب است و آنها را به سمت مسیری غلط هدایت می‌کند. هرجا بانکی آمده از سرویسی درآمد بگیرد، بانک دیگری می‌آید و همان سرویس را رایگان ارائه می‌کند. بانکداری دیجیتال می‌تواند هزینه بانک را کم کند، اما در جایی دیگر باید درآمدی نیز برای بانک در نظر گرفت. تا این درآمد نباشد، هر هزینه‌ای هم انجام شود؛ فایدهای نخواهد داشت.»
مظاهری هم بانکداری دیجیتال را به‌صورت یک راهکار می‌بیند که در کشور ما به‌خوبی درک نشده و دقیقا نمی‌دانیم از آن چه می‌خواهیم. او در ادامه توضیحاتش گفت: «در همه جای دنیا بانکداری در حال کوچک شدن است و تحت فشارهای اقتصادی و مالی قرار دارد و در کشور ما هم بانک‌ها مشکلات کارآمدی اقتصادی دارند، اما به بانکداری دیجیتال به‌عنوان راهکاری برای نجات بانکداری نگاه نمی‌شود. پس مساله اصلی نوع نگرش ماست.» به عقیده مظاهری یک تعبیر و شناخت یکسان در مورد بانکداری دیجیتال وجود ندارد.
حسینی از الزام و اجبار به سمت دیجیتالی شدن گفت و اینکه این الزامات بر اساس دستورالعمل‌ها و فرایندهای بهینه صورت نگرفته است. حسینی می‌گوید که وضعیت بانکداری دیجیتال در کشور ما چندان هم منفی نیست و توضیح می‌دهد اگر بخواهیم از سمت سیستم بانکداری بسته به سمت اکوسیستم بانکداری باز حرکت کنیم، باید به الزامات آن هم تن دهیم، پس وقتی بازیگران جدید ورود پیدا می‌کنند باید یک قاعده بین ذینفعان جدید مطرح شود.
در ادامه مبحث بانکداری باز، عضو هیات مدیره بانک سپه با بیان اینکه بانکداری باز دستاوردهای خوبی در نظام بانکی خواهد داشت، گفت: «بانکداری باز می‌تواند هزینه‌های شبکه شعب را کاهش دهد و در عین حال توسعه‌پذیری بانک‌ها را به پیش ببرد؛ از سوی دیگر بانک‌ها با مقیاس‌پذیری می‌توانند به سوی اشتراک‌گذاری داده‌ها حرکت کنند؛ بانکداری دیجیتال می‌تواند مسیری برای افزایش درآمدها و خروج بانک‌ها از چالش‌ها و مشکلات باشد.»
قنادپور هم در ادامه توضیحات اعضای میزگرد گفت که ما در دیجیتالی کردن ارائه سرویس به مشتریان خوب عمل کرده‌ایم، اما در مورد مفهوم بانکداری دیجیتال خوب نبودهایم.
اولویت‌ها کدام‌اند؟
پس از اینکه همگی نظراتشان را درباره مطلوب یا نامطلوب بودن شرایط بانکداری دیجیتال در ایران مطرح کردند و با توجه به پاسخی که به اولین سوال مطرح‌شده در میزگرد، ارائه کردند، قنادپور بار دیگر از تمامی اعضا خواست تا باز هم در یک کلمه، نظراتشان را درباره اولویت‌های بانکداری دیجیتال بیان کنند و بگویند که اگر قرار باشد تمرکزها بر به‌کارگیری و توسعه بانکداری دیجیتال در کشور باشد، مهم‌ترین موضوعی که باید آن را در راس فعالیت‌هایشان قرار دهند، چیست. در پاسخ به این سوال اینالویی به ساده‌سازی، ترک تبریزی به فرهنگ‌سازی و آموزش، فائز به بازمهندسی فرایندها، خود قنادپور به بانکداری باز، مظاهری به شناخت نیاز و صورت مساله و حسینی به تدوین استراتژی و مدل بهینه اشاره کردند.