پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اصلاح نظام کارمزد، عبارتی است که سال‌هاست درباره آن گفته و شنیده‌ایم؛ دیواری که به عقیده اکثر بازیگران صنعت بانکی کج بالا رفته و صاف کردن آن به این آسانی‌ها میسر نیست. نکته مهمی که وجود دارد این است که اصلاح نظام کارمزد بدون تغییرات کلان امکان‌پذیر نیست.
ماهنامه عصر تراکنش / مدل فعلی نظام کارمزد کشور در کنار فوایدی که در سال‌های اخیر برای جلب اعتماد مردم و افزایش ضریب نفوذ ابزارهای بانکداری؛ مخصوصا ابزارهای پرداخت الکترونیکی در میان مردم داشته، هزینه‌های زیادی نیز به شبکه بانکی کشور تحمیل کرده که در چند سال گذشته با توجه به رشد تعداد و مبلغ تراکنش‌ها، عملکرد بانک‌ها را در زمینه تامین مالی تحت‌الشعاع قرار داده است؛ به همین جهت نیز بارها و بارها در خصوص اصلاح نظام کارمزد تاکید شده و سال‌هاست که از چرخه معیوب نظام کارمزد صحبت می‌شود. امسال نیز در هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، میزگردی با عنوان «درآمدهای کارمزدی و بانکداری الکترونیک» با حضور محمدحسین مهرانی، عضو هیات مدیره پست‌بانک ایران؛ محسن قادری، مدیرعامل شرکت شاپرک؛ صادق فرامرزی، مدیرعامل سابق شرکت کارت اعتباری ایران کیش؛ محمدمهدی صادق، مدیرعامل شرکت پرداخت الکترونیک سداد و با مدیریت احمد میردامادی، رئیس هیات مدیره شرکت ایران ارقام برگزار و درباره موضوع قدیمی اصلاح نظام کارمزد صحبت شد.
احمد میردامادی در ابتدای این میزگرد با اشاره به اینکه بحث کارمزد خاصیت انبارکنندگی در خود دارد، گفت: «هر چه زمان می‌گذرد، موضوع کارمزد به موضوعات دیگری وابسته می‌شود و مسائلی را با خود حمل می‌کند که این موضوع باعث سخت شدن اصلاح این نظام می‌شود.»
نشدنی نیست
سپس قادری در پاسخ به این سوال که آیا نظام کارمزد کنونی بهینه است یا نیاز به اصلاح دارد، توضیح داد: «ما وقتی یک سیستم یا یک تکنولوژی را در کشور می‌آوریم، باید فرهنگ آن را نیز ایجاد کنیم. در خصوص استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی نیز این فرهنگ باید نهادینه شود که بهتر است بهره‌گیری از خدمات با پرداخت هزینه آن توسط مشتریان صورت پذیرد. نظر بنده و شرکت شاپرک همیشه این است که باید طبق استانداردها عمل کنیم و کسی که سرویس دریافت می‌کند، باید هزینه آن را نیز پرداخت کند.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
محسن قادری
قادری دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته برق و مهندسی کامپیوتر از دانشگاه ایالتی ممفیس آمریکاست. او در حال حاضر مدیرعامل شرکت شاپرک است و بیش از ۳۰ سال سابقه فعالیت در صنعت انفورماتیک کشور دارد.
[/mks_pullquote]
به گفته مدیرعامل شرکت شاپرک، درست است که در ظاهر مشتریان هزینه آن خدمت را پرداخت نمی‌کنند، اما زمانی که هزینه پول در بانک افزایش یابد، درصد سودی که بانک برای ارائه تسهیلات می‌دهد نیز بالاتر خواهد رفت. او صحبت‌هایش را ادامه داد و گفت: «سه سال است که درباره این موضوع صحبت می‌کنم و میگویم که کارمزد باید به ریل اصلی خود بازگردد. نکته مهمی که وجود دارد این است که در این موضوع، راه‌حل وجود دارد و نشدنی نیست؛ بلکه نخواستنی است.»
قادری با اشاره به اینکه اگر شفاف عمل کنیم، مردم نیز هزینه آن را خواهند پرداخت، گفت: «من به این نتیجه رسیده‌ام که همه ما به دنبال این هستیم که یکی دیگر تصمیم بگیرد و من فقط استفاده کنم و بدین گونه نیستیم که بنشینیم و با یکدیگر تصمیم بگیریم و با یکدیگر تبعات آن را بپذیریم. باور کنید اگر شفاف عمل کنیم، مردم نیز هزینه آن را خواهند پرداخت.»
ایجاد نظام نوینی در کارمزد با کمک فینتکها
در ادامه این میزگرد، محمدحسین مهرانی، عضو هیات مدیره پست‌بانک ایران با اشاره به سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ که بانک‌ها متولی سوئیچ‌ها بودند و شرکت‌های PSP به‌تازگی در حال شکل گرفتن بودند، گفت: «در آن زمان تلاش می‌شد تا در زمینه بانکداری الکترونیکی در کشور فرهنگ‌سازی شود، از آن جهت یک نظام کارمزدی در کشور شکل گرفت که بار سنگین آن به دوش بانک‌ها افتاد؛ اما اکنون نظام سنتی کارمزد ما باید از حالت سنتی خود خارج شود.»
به گفته او، به نظر می‌رسد امروز باید با یک رویکرد جدید به موضوع اصلاح نظام کارمزد ورود کرد. مهرانی در این باره توضیح داد: «به نظر بنده خیلی سخت است فرهنگی را که در عرصه ملی ایجاد کردیم، تغییر دهیم؛ اما مولفه مهمی در کشور وجود دارد به نام فینتکها؛ اگر فینتکها را به سمتی هدایت کنیم که با مدل‌های کسب‌وکاری جدید، بتوانند نقش فرانت بانک‌ها را بازی کنند و در فرانت بانک‌ها خلاقیت ایجاد کنند، می‌توانیم نظام نوینی در کارمزد داشته باشیم. درعین‌حال نیز بانک مرکزی باید برای پیاده‌سازی این راهبرد، هارمونی را در سیاست‌های خود برای فینتکها ایجاد کند.»
زیاده‌روی در استفاده از پول الکترونیکی
سپس صادق، مدیرعامل شرکت پرداخت الکترونیک سداد، در پاسخ به این سوال که تاثیر نظام کارمزد در توسعه استفاده از پول الکترونیکی چه بود، توضیح داد: «در ابتدای این موضوع، بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت به توسعه فرهنگ استفاده از پول الکترونیکی علاقه زیادی داشتند تا کارمزد را تقبل کنند و از مشتری این کارمزد را دریافت نکنند، ولی به نظر می‌رسد نظام کارمزد فعلی باعث زیاده‌روی در استفاده از پول الکترونیکی شده و در مواردی تراکنش‌های آنلاین، جای کیف پول‌ها و تراکنش‌های آفلاین را نیز گرفته‌اند.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
محمدمهدی صادق
صادق متولد دی‌ماه ۱۳۶۴ در کرمانشاه است و دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته مهندسی نرم‌افزار از دانشگاه شریف است. او هم‌اکنون مدیرعاملی پرداخت الکترونیک سداد را بر عهده دارد و پیش از این، عضو هیات مدیره داده‌ورزی سداد بوده است. همچنین در سمت مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی مشغول فعالیت است.
[/mks_pullquote]
به گفته صادق، با توجه به گزارش‌های شاپرک، متوسط مبلغ تراکنش‌ها بسیار پایین است و تراکنش‌هایی با رقم‌های ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ تومان در شبکه پرداخت بسیار زیاد هستند. او صحبت‌هایش را این‌گونه ادامه داد: «عملا حتی اگر از مشتری کارمزد نیز دریافت شود، هزینه‌ای که این تراکنش‌ها با ارقام پایین به سیستم زیرساختی بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت تحمیل می‌کنند، از کارمزدهای دریافتی در برخی موارد نیز بیشتر است. شاید با راه‌اندازی سیستم‌های مشابه کیف پول بتوان بخشی از این هزینه را از شبکه حذف کرد و در نهایت عدد کارمزدی که باید از ذینفعان اصلی دریافت شود، از عدد کارمزدی فعلی پایین‌تر باشد؛ چراکه ما هزینه پردازش تراکنش‌های آنلاین را برای رقم‌های پایینی می‌پردازیم که عملا نه توجیه اقتصادی دارند و نه در کشورهای دیگر مرسوم هستند.»
نگاهی به مدل پیشنهادی اصلاح نظام کارمزد
سپس فرامرزی درباره مدل کارمزدی موجود صحبت کرد و گفت: «به عقیده بنده دیوار کارمزد در کشور کج بالا رفته و اگر دیوار کج را تکان دهید، می‌ریزد؛ بنابراین نمی‌توان آن را بدون درد و خونریزی صاف کرد. در هیچ جای دنیا در یک مغازه چهار، پنج دستگاه کارت‌خوان وجود ندارد. همچنین در هیچ جای دنیا به این اندازه کارت دبیت نداریم؛ بنابراین مدل پیشنهادی بنده نیز در هیچ جا وجود ندارد.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
صادق فرامرزی
فرامرزی متولد ۱۳۵۳ و دانش‌آموخته دانشگاه صنایع و معادن در رشته مدیریت استراتژیک است. فرامرزی از خردادماه ۱۳۹۳ تا اسفندماه ۱۳۹۷ مدیرعامل شرکت کارت اعتباری ایران کیش بود و پیش از این، مدیرعامل تجارت الکترونیک دی، قائم‌مقام مدیرعامل فن‌آواکارت و مدیر بازرگانی و مدیر پروژه‌های PSP شرکت سایان کارت بوده است.
[/mks_pullquote]
او درباره مدل پیشنهادی خود برای اصلاح نظام کارمزد این‌طور توضیح داد: «اولین بخش این است که کارمزد مبالغ زیر ۵۰ هزار تومان را دارنده کارت پرداخت کند و کارمزد مبالغ بالای ۵۰ هزار تومان را پذیرنده پرداخت کند؛ بنابراین شاید اکنون وقتش رسیده باشد که بانک مرکزی به میزان کم و کوتاه‌مدت سکه ضرب و اسکناس چاپ کند، اما در این صورت نیز خطری وجود دارد و آن هم استفاده زیاد از دستگاه‌های خودپرداز است؛ بنابراین در قسمت سوم این مدل، باید برای برداشت پول از دستگاه خودپرداز نیز کارمزد گذاشته شود و در این نقطه است که می‌توان توسعه کیف پول را سرعت بخشید. علاوه بر این، باید فکری درباره تراکنش‌های شارژ نیز کرد؛ اینکه کارمزد آن را خریدار پرداخت کند یا اپراتور.»
علاوه بر این، به عقیده فرامرزی، فینتکها نمی‌توانند در اصلاح این نظام کمک‌کننده باشند. او در این باره توضیح داد: «استارت‌آپ‌ها باید به بازارهایی ورود کنند که نیاز به سرعت، چابکی و جرات دارد و شرکت‌های پرداخت نمی‌توانند به آنها ورود کنند و اگر استارت‌آپ‌های فین‌تک، پرداخت‌یارها و شرکت‌های PSP روبهروی یکدیگر قرار بگیرند، همدیگر را نابود خواهند کرد.»
یک خلأ در هدایت فینتکها
همچنین به گفته مهرانی، مسالهای که درباره فینتکها وجود دارد، این است که فینتکها نتوانسته‌اند فاصله خود را با نظام بانکی کم کنند؛ بنابراین باید کسی باشد تا فینتکها را راهنمایی کند. او در این باره گفت: «بنده اعتقاد دارم که تغییر یک‌باره در نظام کارمزد نتیجه نمی‌دهد و نقش فینتکها در این راه منطقی است و سریع‌تر به نتیجه می‌رسیم؛ بنابراین برای فینتکها باید فضاسازی ایجاد کرد؛ در نتیجه ما در هدایت فینتکها با خلأ روبه‌روییم.»
تشکیل کمیته غیرذینفعان
به عقیده مدیرعامل شرکت پرداخت الکترونیک سداد، بهتر است درباره اصلاح نظام کارمزد، کمیته غیرذینفعان تشکیل شود؛ چراکه آنها افرادی هستند که به اشتباه کارمزد پرداخت می‌کنند و متحمل کارمزد می‌شوند. آنها باید نظامی را پیشنهاد دهند و در نهایت برای جمع‌بندی آن نمایندگان اصناف، نمایندگان بانک‌ها و نهادهای عمومی نیز در این کمیته حضور داشته باشند؛ بنابراین در حال حاضر حضور ذینفعان در اصلاح نظام کارمزد کمک‌کننده نیست.
نباید با اصل مساله فرسایشی برخورد کرد
عضو هیات مدیره پست‌بانک ایران در این میزگرد همچنین به سوئیچ ملی اشاره کرد و گفت: «با توجه به عملکرد سوئیچ ملی کشور، باید کارنامه بانک مرکزی را کارنامه درخشان و موفقی دید. داشتن سوئیچ ملی و مدیریت آن کار ساده‌ای نیست و با سابقه‌ای که این سوئیچ در کشور دارد، بانک مرکزی کارنامه موفقی دارد. موضوع کارمزد نیز به نقطه‌ای رسیده که به تغییر نیاز دارد، اما نباید با اصل مساله فرسایشی برخورد کرد.»
او در انتهای صحبت‌هایش بار دیگر بر نقش فینتکها تاکید کرد و گفت: «همچنان به حضور و نقش فینتکها در این موضوع اعتقاد راسخ دارم تا بیایند و با خلاقیت خود نظام سنتی کارمزد ما را تغییر دهند. با توجه به شناختی که از نظام بانکی کشور دارم، بانک‌ها با این حجم از کار و پیشنهادهایی که در زمینه پرداخت در کشور وجود دارد، شاید دیگر به‌تنهایی انگیزه‌ای برای ورود به مسائل نداشته باشند؛ بنابراین ما باید برای هدایت فینتکها به حوزه‌هایی که بانک‌ها به آن نیاز دارند، تلاش کنیم.»
دیوار کج کارمزد
«به عقیده بنده دیوار کارمزد در کشور کج بالا رفته و اگر دیوار کج را تکان دهید، می‌ریزد؛ بنابراین نمی‌توان آن را بدون درد و خونریزی صاف کرد. در هیچ جای دنیا در یک مغازه چهار، پنج دستگاه کارت‌خوان وجود ندارد. همچنین در هیچ جای دنیا به این اندازه کارت دبیت نداریم؛ بنابراین مدل پیشنهادی بنده نیز در هیچ جا وجود ندارد.»