پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اصلاح نظام کارمزد، عبارتی است که سال‌هاست درباره آن گفته و شنیده‌ایم؛ دیواری که به عقیده اکثر بازیگران صنعت بانکی کج بالا رفته و صاف کردن آن به این آسانی‌ها ميسر نیست. نکته مهمی که وجود دارد این است که اصلاح نظام کارمزد بدون تغییرات کلان امکان‌پذیر نیست.
ماهنامه عصر تراکنش / مدل فعلی نظام کارمزد کشور در کنار فوایدی که در سال‌های اخیر برای جلب اعتماد مردم و افزایش ضریب نفوذ ابزارهای بانکداری؛ مخصوصا ابزارهای پرداخت الکترونیکی در میان مردم داشته، هزینه‌های زیادی نیز به شبکه بانکی کشور تحمیل کرده که در چند سال گذشته با توجه به رشد تعداد و مبلغ تراکنش‌ها، عملکرد بانک‌ها را در زمینه تامین مالی تحت‌الشعاع قرار داده است؛ به همین جهت نیز بارها و بارها در خصوص اصلاح نظام کارمزد تاکید شده و سال‌هاست که از چرخه معیوب نظام کارمزد صحبت می‌شود. امسال نیز در هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، میزگردی با عنوان «درآمدهای کارمزدی و بانکداری الکترونیک» با حضور محمدحسین مهرانی، عضو هیات مدیره پست‌بانک ایران؛ محسن قادری، مدیرعامل شرکت شاپرک؛ صادق فرامرزی، مدیرعامل سابق شرکت کارت اعتباری ایران کیش؛ محمدمهدی صادق، مدیرعامل شرکت پرداخت الکترونیک سداد و با مدیریت احمد میردامادی، رئیس هیات مدیره شرکت ایران ارقام برگزار و درباره موضوع قدیمی اصلاح نظام کارمزد صحبت شد.
احمد ميردامادي در ابتداي اين ميزگرد با اشاره به اينکه بحث کارمزد خاصيت انبارکنندگي در خود دارد، گفت: «هر چه زمان می‌گذرد، موضوع کارمزد به موضوعات ديگري وابسته می‌شود و مسائلي را با خود حمل می‌کند که اين موضوع باعث سخت شدن اصلاح اين نظام می‌شود.»
نشدني نيست
سپس قادري در پاسخ به اين سوال که آيا نظام کارمزد کنوني بهينه است يا نياز به اصلاح دارد، توضيح داد: «ما وقتي يک سيستم يا يک تکنولوژي را در کشور می‌آوریم، بايد فرهنگ آن را نيز ايجاد کنيم. در خصوص استفاده از خدمات بانکداري الکترونيکي نيز اين فرهنگ بايد نهادينه شود که بهتر است بهره‌گیری از خدمات با پرداخت هزينه آن توسط مشتريان صورت پذيرد. نظر بنده و شرکت شاپرک هميشه اين است که بايد طبق استانداردها عمل کنيم و کسي که سرويس دريافت می‌کند، بايد هزينه آن را نيز پرداخت کند.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
محسن قادري
قادري داراي مدرک کارشناسي ارشد در رشته برق و مهندسي کامپيوتر از دانشگاه ايالتي ممفيس آمريکاست. او در حال حاضر مديرعامل شرکت شاپرک است و بيش از 30 سال سابقه فعاليت در صنعت انفورماتيک کشور دارد.
[/mks_pullquote]
به گفته مديرعامل شرکت شاپرک، درست است که در ظاهر مشتريان هزينه آن خدمت را پرداخت نمی‌کنند، اما زماني که هزينه پول در بانک افزايش يابد، درصد سودي که بانک براي ارائه تسهيلات می‌دهد نيز بالاتر خواهد رفت. او صحبت‌هایش را ادامه داد و گفت: «سه سال است که درباره اين موضوع صحبت می‌کنم و ميگويم که کارمزد بايد به ريل اصلي خود بازگردد. نکته مهمي که وجود دارد اين است که در اين موضوع، راه‌حل وجود دارد و نشدني نيست؛ بلکه نخواستني است.»
قادري با اشاره به اينکه اگر شفاف عمل کنيم، مردم نيز هزينه آن را خواهند پرداخت، گفت: «من به اين نتيجه رسیده‌ام که همه ما به دنبال اين هستيم که يکي ديگر تصميم بگيرد و من فقط استفاده کنم و بدین گونه نيستيم که بنشينيم و با يکديگر تصميم بگيريم و با يکديگر تبعات آن را بپذيريم. باور کنيد اگر شفاف عمل کنيم، مردم نيز هزينه آن را خواهند پرداخت.»
ايجاد نظام نويني در کارمزد با کمک فينتکها
در ادامه اين ميزگرد، محمدحسين مهراني، عضو هيات مديره پست‌بانک ايران با اشاره به سال‌های 1385 و 1386 که بانک‌ها متولي سوئیچ‌ها بودند و شرکت‌های PSP به‌تازگی در حال شکل گرفتن بودند، گفت: «در آن زمان تلاش می‌شد تا در زمينه بانکداري الکترونيکي در کشور فرهنگ‌سازی شود، از آن جهت يک نظام کارمزدي در کشور شکل گرفت که بار سنگين آن به دوش بانک‌ها افتاد؛ اما اكنون نظام سنتي کارمزد ما بايد از حالت سنتي خود خارج شود.»
به گفته او، به نظر می‌رسد امروز بايد با يک رويکرد جديد به موضوع اصلاح نظام کارمزد ورود کرد. مهراني در این باره توضيح داد: «به نظر بنده خيلي سخت است فرهنگي را که در عرصه ملي ايجاد کرديم، تغيير دهيم؛ اما مولفه مهمي در کشور وجود دارد به نام فينتکها؛ اگر فينتکها را به سمتي هدايت کنيم که با مدل‌های کسب‌وکاری جديد، بتوانند نقش فرانت بانک‌ها را بازي کنند و در فرانت بانک‌ها خلاقيت ايجاد کنند، می‌توانیم نظام نويني در کارمزد داشته باشيم. درعین‌حال نيز بانک مرکزي بايد براي پیاده‌سازی اين راهبرد، هارموني را در سیاست‌های خود براي فينتکها ايجاد کند.»
زیاده‌روی در استفاده از پول الکترونيکي
سپس صادق، مديرعامل شرکت پرداخت الکترونيک سداد، در پاسخ به اين سوال که تاثير نظام کارمزد در توسعه استفاده از پول الکترونيکي چه بود، توضيح داد: «در ابتداي اين موضوع، بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت به توسعه فرهنگ استفاده از پول الکترونيکي علاقه زيادي داشتند تا کارمزد را تقبل کنند و از مشتري اين کارمزد را دريافت نکنند، ولي به نظر می‌رسد نظام کارمزد فعلي باعث زیاده‌روی در استفاده از پول الکترونيکي شده و در مواردي تراکنش‌های آنلاين، جاي کيف پول‌ها و تراکنش‌های آفلاين را نيز گرفته‌اند.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
محمدمهدي صادق
صادق متولد دی‌ماه 1364 در کرمانشاه است و داراي مدرک کارشناسي و کارشناسي ارشد رشته مهندسي نرم‌افزار از دانشگاه شريف است. او هم‌اکنون مديرعاملي پرداخت الکترونيک سداد را بر عهده دارد و پيش از اين، عضو هيات مديره داده‌ورزی سداد بوده است. همچنين در سمت مشاور رئيس مرکز ملي فضاي مجازي مشغول فعاليت است.
[/mks_pullquote]
به گفته صادق، با توجه به گزارش‌های شاپرک، متوسط مبلغ تراکنش‌ها بسيار پايين است و تراکنش‌هایی با رقم‌های 1000 و 2000 تومان در شبکه پرداخت بسيار زياد هستند. او صحبت‌هایش را این‌گونه ادامه داد: «عملا حتي اگر از مشتري کارمزد نيز دريافت شود، هزینه‌ای که اين تراکنش‌ها با ارقام پايين به سيستم زيرساختي بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت تحميل می‌کنند، از کارمزدهاي دريافتي در برخي موارد نيز بيشتر است. شايد با راه‌اندازی سیستم‌های مشابه کيف پول بتوان بخشي از اين هزينه را از شبکه حذف کرد و در نهايت عدد کارمزدي که بايد از ذينفعان اصلي دريافت شود، از عدد کارمزدي فعلي پایین‌تر باشد؛ چراکه ما هزينه پردازش تراکنش‌های آنلاين را براي رقم‌های پاييني می‌پردازیم که عملا نه توجيه اقتصادي دارند و نه در کشورهاي ديگر مرسوم هستند.»
نگاهي به مدل پيشنهادي اصلاح نظام کارمزد
سپس فرامرزي درباره مدل کارمزدي موجود صحبت کرد و گفت: «به عقيده بنده ديوار کارمزد در کشور کج بالا رفته و اگر ديوار کج را تکان دهيد، می‌ریزد؛ بنابراين نمی‌توان آن را بدون درد و خونريزي صاف کرد. در هيچ جاي دنيا در يک مغازه چهار، پنج دستگاه کارت‌خوان وجود ندارد. همچنين در هيچ جاي دنيا به اين اندازه کارت دبيت نداريم؛ بنابراين مدل پيشنهادي بنده نيز در هيچ جا وجود ندارد.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
صادق فرامرزي
فرامرزي متولد 1353 و دانش‌آموخته دانشگاه صنايع و معادن در رشته مديريت استراتژيک است. فرامرزی از خردادماه ۱۳۹۳ تا اسفندماه 1397 مديرعامل شرکت کارت اعتباري ایران کیش بود و پيش از اين، مديرعامل تجارت الکترونيک دي، قائم‌مقام مديرعامل فن‌آواکارت و مدير بازرگاني و مدير پروژه‌های PSP شرکت سايان کارت بوده است.
[/mks_pullquote]
او درباره مدل پيشنهادي خود براي اصلاح نظام کارمزد این‌طور توضيح داد: «اولين بخش اين است که کارمزد مبالغ زير 50 هزار تومان را دارنده کارت پرداخت کند و کارمزد مبالغ بالاي 50 هزار تومان را پذيرنده پرداخت کند؛ بنابراين شايد اکنون وقتش رسيده باشد که بانک مرکزي به ميزان کم و کوتاه‌مدت سکه ضرب و اسکناس چاپ کند، اما در اين صورت نيز خطري وجود دارد و آن هم استفاده زياد از دستگاه‌های خودپرداز است؛ بنابراين در قسمت سوم اين مدل، بايد براي برداشت پول از دستگاه خودپرداز نيز کارمزد گذاشته شود و در اين نقطه است که می‌توان توسعه کيف پول را سرعت بخشيد. علاوه بر اين، بايد فکري درباره تراکنش‌های شارژ نيز کرد؛ اينکه کارمزد آن را خريدار پرداخت کند يا اپراتور.»
علاوه بر اين، به عقيده فرامرزي، فينتکها نمی‌توانند در اصلاح اين نظام کمک‌کننده باشند. او در این باره توضيح داد: «استارت‌آپ‌ها بايد به بازارهايي ورود کنند که نياز به سرعت، چابکي و جرات دارد و شرکت‌های پرداخت نمی‌توانند به آنها ورود کنند و اگر استارت‌آپ‌هاي فين‌تک، پرداخت‌يارها و شرکت‌های PSP روبهروي يکديگر قرار بگيرند، همديگر را نابود خواهند کرد.»
يک خلأ در هدايت فينتکها
همچنين به گفته مهراني، مسالهاي که درباره فينتکها وجود دارد، اين است که فينتکها نتوانسته‌اند فاصله خود را با نظام بانکي کم کنند؛ بنابراين بايد کسي باشد تا فينتکها را راهنمايي کند. او در این باره گفت: «بنده اعتقاد دارم که تغيير یک‌باره در نظام کارمزد نتيجه نمی‌دهد و نقش فينتکها در اين راه منطقي است و سریع‌تر به نتيجه می‌رسیم؛ بنابراين براي فينتکها بايد فضاسازي ايجاد کرد؛ در نتيجه ما در هدايت فينتکها با خلأ روبه‌روییم.»
تشکيل کميته غيرذينفعان
به عقيده مديرعامل شرکت پرداخت الکترونيک سداد، بهتر است درباره اصلاح نظام کارمزد، کميته غيرذينفعان تشکيل شود؛ چراکه آنها افرادي هستند که به اشتباه کارمزد پرداخت می‌کنند و متحمل کارمزد می‌شوند. آنها بايد نظامي را پيشنهاد دهند و در نهايت براي جمع‌بندی آن نمايندگان اصناف، نمايندگان بانک‌ها و نهادهاي عمومي نيز در اين کميته حضور داشته باشند؛ بنابراين در حال حاضر حضور ذينفعان در اصلاح نظام کارمزد کمک‌کننده نيست.
نباید با اصل مساله فرسایشی برخورد کرد
عضو هیات مدیره پست‌بانک ایران در این میزگرد همچنین به سوئیچ ملی اشاره کرد و گفت: «با توجه به عملکرد سوئیچ ملی کشور، باید کارنامه بانک مرکزی را کارنامه درخشان و موفقی دید. داشتن سوئیچ ملی و مدیریت آن کار ساده‌ای نیست و با سابقه‌ای که این سوئیچ در کشور دارد، بانک مرکزی کارنامه موفقی دارد. موضوع کارمزد نیز به نقطه‌ای رسیده که به تغییر نیاز دارد، اما نباید با اصل مساله فرسایشی برخورد کرد.»
او در انتهای صحبت‌هایش بار دیگر بر نقش فينتکها تاکید کرد و گفت: «همچنان به حضور و نقش فينتکها در این موضوع اعتقاد راسخ دارم تا بیایند و با خلاقیت خود نظام سنتی کارمزد ما را تغییر دهند. با توجه به شناختی که از نظام بانکی کشور دارم، بانک‌ها با این حجم از کار و پیشنهادهایی که در زمینه پرداخت در کشور وجود دارد، شاید دیگر به‌تنهایی انگیزه‌ای برای ورود به مسائل نداشته باشند؛ بنابراین ما باید برای هدایت فينتکها به حوزه‌هایی که بانک‌ها به آن نیاز دارند، تلاش کنیم.»
ديوار کج کارمزد
«به عقيده بنده ديوار کارمزد در کشور کج بالا رفته و اگر ديوار کج را تکان دهيد، می‌ریزد؛ بنابراين نمی‌توان آن را بدون درد و خونريزي صاف کرد. در هيچ جاي دنيا در يک مغازه چهار، پنج دستگاه کارت‌خوان وجود ندارد. همچنين در هيچ جاي دنيا به اين اندازه کارت دبيت نداريم؛ بنابراين مدل پيشنهادي بنده نيز در هيچ جا وجود ندارد.»