پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
11 روند آتی در بانکداری باز / گزارش‌ها چه آینده‌ای را برای بانکداری باز پیش‌بینی می‌کنند؟
مهدی اسماعیلی‌رخ، معاون طرح و برنامه شرکت تجارت الکترونیک ارتباط فردا؛ ماهنامه عصر تراکنش / بانکداری باز یک بازی برد ـ برد برای بانک‌ها، کسب‌وکارها و مشتریان است. بانک‌های امروز چاره‌ای جز همکاری با شرکت‌های چابک ندارند و این مسیر یک انتخاب برای آنها نیست، بلکه یک اجبار است.
فناوری‌های نوظهور در سال‌های آتی تاثیرات جدی بر نظام‌های مالی و بانکی خواهند داشت. بانکداری باز نیز موجی از تغییرات را به همراه خود می‌آورد که در کنار تهدیدهای بالقوه، فرصت‌های راهبردی متعددی را نیز فراهم می‌کند. در این شرایط بسیاری از موسسات مالی، بانک‌ها و استارت‌آپ‌ها می‌توانند با شناخت فرصت‌ها و روندهای آتی در بانکداری باز به الگوهایی موفق تبدیل شوند.
در این مسیر و با تحلیل گزارش‌های منتشرشده در خصوص آینده بانکداری، می‌توان روندهای یازده‌گانه را در مورد بانکداری باز شناسایی کرد که در ادامه به تشریح این روندها می‌پردازیم.
بازیگران جدید، وارد می‌شوند
طبق گزارش کی‌پی‌ام‌جی، سرمایه‌گذاری در فین‌تک طی سال‌های 2010 تا 2016 سه‌برابر شده و از 9 میلیارد دلار به 25 میلیارد دلار رسیده است. با فرصتی که بانکداری باز و اکران عمومی اطلاعات در اختیار استارت‌آپ‌ها قرار می‌دهد و همچنین با توجه به اینکه دیگر لازم نیست همه خدمات مالی زیر یک سقف و توسط موسسات مالی ارائه شوند، شاهد تفکیک خدمات و ورود تعداد زیادی فین‌تک تازه‌وارد به عرصه خدمات بانکی خواهیم بود که بانک‌های سنتی را به چالش می‌کشند و به چابکی نیازهای مختلف مشتریان را برآورده خواهند ساخت.
این تازه‌واردان دربرگیرنده طیف متنوعی از فین‌تک‌ها، بانک‌های مجازی یا شرکت‌های بزرگ عرصه فناوری خواهند بود که هر یک گوشه‌هایی از خدمات متنوع بانکی و مالی را ارائه خواهند داد.
اتحادهای نوین، شکل می‌گیرد
گزارش بیزنس اینسایدر در سال 2016 نشان می‌دهد که 60 درصد بانک‌هایی که در سراسر دنیا مورد پرسش قرار گرفته‌اند، تمایل خود را برای همکاری با فین‌تک‌ها ابراز داشته‌اند. در آینده نزدیک، بانک‌های سنتی چاره‌ای ندارند جز اینکه دست از شیوه‌های سنتی ارائه خدمات و توسعه محصول بردارند و به جای رقابت با فین‌تک‌های چابک تلاش کنند بر پایه بانکداری باز با آنها مشارکت‌های پایدار و رابطه‌های برنده – برنده شکل دهند و از این طریق مزیت رقابتی خود را حفظ کنند. بنابراين آینده خدمات مالی حاصل مشارکت غول‌های مهربان با تازه‌واردهای چابک خواهد بود.
نجات روی سکوها، ممکن می‌شود
بانک کپیتال وان پلتفرم مبتنی بر واسط‌های برنامه‌نویسی باز خود را با عنوان دواکسچنج (DevExchange) ایجاد کرده که توسعه‌دهندگان نرم‌افزار می‌توانند با کمک آن برنامه‌های مدیریت حساب و برنامه‌ریزی مالی را برای مشتریان بانک توسعه دهند و این سایت اساس پروژه‌های منبع‌باز بانک در آینده است. همچنین بانک سیتی نرم‌افزار موبایلی بر اساس معماری باز ایجاد کرده است که بهترین امکانات فین‌تک‌ها را در اختیار مشتریانش قرار دهد.
در زیست‌بوم بانکداری باز، بانک‌های بزرگ باید مدل کسب‌وکار خود را به نحوی تغییر دهند که بتوانند به‌عنوان سکو و پلتفرم برای تعامل سایر بازیگران عمل کنند و تا حد زیادی از ارائه خدمات مستقیم و توسعه محصولات فاصله بگیرند و این حوزه را به شرکای استراتژیک و چابک‌تر خود واگذار کنند.
در فضای جدید مدل‌های کسب‌وکار مبتنی بر پلتفرم قابل توسعه است که بر مبنای تاثیرات شبکه، روش‌های کسب درآمد مختلفی را با خود به همراه می‌آورند. از روش‌های مستقیم درآمدزایی مانند ارائه ابزارهای نوین یا مجوزدهی به فین‌تک‌ها یا شارژ آنها بر اساس استفاده حجمی از داده‌ها تا روش‌های غیرمستقیمی مانند دریافت سهمی از تراکنش فین‌تک‌ها با مشتریان نهایی یا افزایش درآمد خدمات سنتی به‌دلیل افزایش ترافیک اکوسیستم قابل تعریف است.
کارآمدسازی مقررات، ناگزیر است
گزارش بیزنس اینتلیجنس نشان می‌دهد که در اروپا و خاور دور تصویب قوانین مرتبط با بانکداری باز به‌طور جدی در دستور کار قرار گرفته است و مقررات موسوم به PSD2 که بخش‌های مهمی از آن الزامات برقراری دسترسی باز به اطلاعات بانکی است، از سال 2018 در منطقه اقتصادی اروپا به‌صورت اجباری به اجرا درمی‌آید و کشورهای عضو موظف به رعایت و تصویب جرایم برای بانک‌های خاطی هستند.
نوآوری‌های ساختارشکن نظیر بانکداری باز و فناوری‌های نوظهور مالی به‌دنبال خود نظام جدیدی از ارتباطات میان بازیگران را ایجاد می‌کنند که الزامات و مقررات خاص خود را می‌طلبد. فناوری تنظیم مقررات در آینده به یکی از مهم‌ترین ابزارهای نظارتی برای بانک‌های مرکزی و سازمان‌های تنظیم مقررات بدل خواهد شد که بر زیست‌بوم مالی تاثیر می‌گذارد و خود نیز از آن تاثیر می‌پذیرد.
دزدان سایبری تلاشی دوچندان خواهند کرد
پژوهش اکسنچر نشان می‌دهد که بیش از 80 درصد فعالیت‌های مدیریت ریسک در موسسات مالی مرتبط با امنیت سایبری و جلوگیری از حمله به حساب‌های مشتریان است و با باز شدن هر یک از درهای دیجیتال این حمله‌ها در بانک‌ها افزایش می‌یابد.
با ایجاد دسترسی باز به اطلاعات بانک‌ها، هکرها و دزدان سایبری نیز حمله‌های خود را گسترش خواهند داد و بنابراين برای مقابله با آنها سرمایه‌گذاری در سیستم‌های امنیت سایبری و اقدامات پیشگیرانه افزایش چشم‌گیری خواهد یافت و روش‌های جدید احراز هویت مشتریان مبتنی بر مشخصات زیستی آنها توسعه می‌یابد.
اشیای زنده به کمک بانکداری می‌آیند
در یک گزارش آینده‌پژوهی دیلویت برآورد کرده است که تا سال 2020 از کل تعداد سنسورهای مورد کاربرد در صنایع مختلف، حدود نیمی از آن در بخش مالی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. ظهور اینترنت اشیا و واقعیت افزوده در حال تغییر تجربه مشتری از واقعیت و نحوه ارائه خدمات است. حسگرسازی را سومین انقلاب در اتوماسیون، پس از مکانیزاسیون و اطلاعات‌محوری می‌دانند. در این تحول، محصولات جدید مانند موبایل‌های هوشمند، تبلت‌ها، تلویزیون‌ها و لوازم خانگی با سنسورها و حسگرهای متعدد یا فناوری‌های حسی ترکیب می‌شوند تا زیرساخت ارائه خدمات را فراهم سازند.
اینترنت اشیا و واقعیت مجازی تبلور حسگرسازی در محیط پیرامونی ماست که ترکیب آنها با خدمات بانکی انقلاب سوم اتوماسیون را در نظام بانکی نیز به پیش خواهد برد. در آینده‌ای نه‌چندان دور، مشتریان یکپارچگی خدمات بانکی با گجت‌ها و سایر ابزارهای خود را طلب خواهند کرد و بانکداری باز این امکان را به فین‌تک‌ها می‌دهد که در این مسیر، هر روز طرحی نو دراندازند.
ربات‌های هوشمند کارها را به دست می‌گیرند
بزرگ‌ترین بانک ژاپن، MUFJ، رباتی با نام Nao با 58 سانتی‌متر قد و چهار کیلوگرم وزن را به کمک گرفته است که در شعب بانک با مشتریان ارتباط برقرار کند و به پرسش‌های آنان پاسخ دهد. بانک‌های دیگر نظیر بنک آو آمریکا و رویال بانک اسکاتلند نیز ربات‌های سخنگو را برای گفت‌وگوی تلفنی با مشتریان و پاسخ‌دهی به کار گرفته‌اند.
در آینده، ظهور فین‌تک‌های چابک مبتنی بر بانکداری باز، بانک‌های سنتی را وادار می‌کند برای باقی ماندن در میدان رقابت، در کنار ایجاد تمایز به کاهش هزینه‌ها نیز روی بیاورند. یکی از اساسی‌ترین راهکارها در این مسیر به‌کارگیری هرچه بیشتر ربات‌هاست و در آینده، بسیاری از فرایندها و فعالیت‌های محوری و پشتیبان در نظام بانکی توسط هوش مصنوعی و ربات‌ها انجام می‌شود.
هوش مصنوعی در زمینه‌هایی نظیر مشاوره هوشمند، شناسایی مشتریان بالقوه، اعتبارسنجی مشتری، قیمت‌گذاری، احراز هویت، جلوگیری از تقلب و کشف پولشویی نقشی پررنگ خواهد یافت.
یاخته‌های خاکستری اهمیت می‌یابند
هم‌اکنون بانک سیتی از فناوری‌های شناختی برای تصمیم‌سازی مشتری استفاده می‌کند و بانک ای‌اس‌بی از این ابزار برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌های مرتبط با وام‌دهی بهره می‌برد. آی‌بی‌ام نیز در گزارشی بانکداری شناختی را آینده خدمات مالی می‌داند.
شناخت و الگوبرداری از نحوه کار مغز ما در قالب فناوری‌های شناختی، آینده بشر را دگرگون می‌کند. بانکداری باز این امکان را می‌دهد که با تلفیق داده‌کاوی و فناوری‌های شناختی، بانک‌ها و فین‌تک‌ها بیش از پیش به سمت شبیه‌سازی ذهن مشتریان و تلاش برای تاثیرگذاری بر تصمیمات آنها حركت كنند.
بر فراز ابرها، خدمات گسترش می‌یابد
اتحادیه اروپا در ادامه سیاست‌های خود در حیطه بانکداری به‌دنبال حذف موانع رایانش ابری است. شرکت فناوری کپجمینی نیز راهکار خود در خصوص بانکداری باز را روی سرویس رایانش ابری آمازون معرفی کرده است.
با ظهور بانکداری باز و افزایش تعداد بازیگران، دسترسی همزمان همه آنها به داده‌ها و اطلاعات از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود و در آینده نیاز به دسترسی مداوم و به‌روز بودن تجهیزات، بانک‌ها را به سمت برون‌سپاری مدیریت زیرساخت‌ها و تمرکز بر استفاده از رایانش ابری سوق خواهد داد. ارائه‌دهندگان خدمات رایانش ابری، در این فضا امکان ارائه خدمات زیرساختی خود را بیش از پیش پیدا می‌کنند.
اجتماعی متفاوت، خدمات متمایز می‌خواهد
شبکه اجتماعی فیس‌بوک امکان پرداخت مستقیم را برای کاربران خود در آمریکا راه‌اندازی کرده و پرداخت‌های درون نرم‌افزار را برای محصولات و خدمات طرف‌های سوم فراهم کرده است. هم‌اکنون امکان انتقال پول از طریق گوگل فراهم است و این شرکت در ایالت‌های آمریکا مجوز ارائه خدمات بیمه به کاربرانش را دارد.
شبکه‌های اجتماعی چهره ارتباطات انسانی را دگرگون کرده و به‌‌زودی تبادلات مالی ما را نیز درخواهد نوردید. جابه‌جایی پول و دریافت خدمات در شبکه‌های اجتماعی گسترش روزافزونی خواهد یافت. بانکداری باز این امکان را می‌دهد که فین‌تک‌ها به‌راحتی در این عرصه ورود کنند و بتوانند خدمات خود را در بستر شبکه‌های اجتماعی نیز ارائه دهند؛ ضمن اینکه شبکه‌های اجتماعی و کسب‌وکارهای پرمخاطب، خود نیز وارد خدمات مالی خواهند شد.
بلاکچین تعاملات مستقیم را فراگیر می‌کند
اخیرا مسترکارت بلاکچین خود را معرفی و اعلام کرده است که از این طریق، کسب‌وکارها و موسسات مالی می‌توانند بر اساس فناوری دفاتر توزیع‌شده انتقال وجوه خود را انجام دهند و طرف‌های سوم شامل بانک‌ها و خرده‌فروشان به بلاکچین این شرکت دسترسی آزاد دارند و مسترکارت آنها را به استفاده از این امکانات تشویق می‌کند. ویزا نیز به‌تازگی توسعه بلاکچین خود را در زمینه تعاملات بین‌بانکی و پرداخت‌های بین شرکت‌ها اعلام کرده است.
فناوری بلاکچین و دفاتر توزیع‌شده، انقلابی در تبادلات و قراردادها میان طرفینی که لزوما به هم اعتماد ندارند ایجاد خواهد کرد. این فناوری در قالب قراردادهای هوشمند و رمزارزها می‌تواند نهادهای واسط مالی را که با ظهور بانکداری باز بخشی از ارتباطات مستقیم با مشتری را از دست می‌دهند، باز هم محدودتر کند و تعاملات مستقیم و دوطرفه را گسترش دهد. این امر جایگاه سنتی بانک‌ها و تنظیم‌کنندگان مقررات، نظیر بانک‌های مرکزی را به‌صورت جدی به چالش خواهد کشید و از هم‌اکنون آنها را به تکاپو انداخته است.
روندهای فوق و ترکیب آنها با یکدیگر توان تاثیرگذاری شگرفی در زیست‌بوم مالی و بانکی دارند. بسیاری از این تاثیرات از هم‌اکنون قابل مشاهده است و فین‌تک‌های نوآور به همراه بانک‌های پیش‌رو بهره‌برداری از این فناوری‌های نوین را آغاز کرده‌اند.