پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کاوه مشتاق، سردبیر سایت ارزنامه؛ ماهنامه عصر تراکنش / بلاکچین فناوری است که از طریق آن چند شخص بدون آنکه به هم اعتماد داشته باشند، تنها با اعتماد به سیستم می‌توانند بر سر موضوعی توافق کنند. تا پیش از بلاکچین راه‌حلی برای توافق چند شخص بدون اعتماد به هم وجود نداشت. در نظریه بازی‌ها این موضوع به‌عنوان مساله ژنرال‌های بیزانسی شناخته می‌شود. این معما پیش از به وجود آمدن بلاکچین راه‌حلی نداشت تا اینکه با استفاده از چند تکنولوژی مختلف مانند بیت‌کوین حل شد و این راه‌حل بلاکچین نامیده شد. بلاکچین مفهومی جدید است به نام اعتماد غیرمتمرکز که می‌توان آن را ماشین اعتماد نامید.
دانلود کنید: فایل PDF یادداشت «کسب مهارت در بلاکچین، ضرورت یا فرصت؟» در شماره 19 ماهنامه عصر تراکنش
بسیاری از نهادهای مرکزی مانند بیمه و بانک برای ایجاد توافق بین افراد به وجود آمده‌اند. به‌صورت نظری می‌توان گفت که تکنولوژی بلاکچین میتواند نقش این سازمان‌ها را به‌شدت دگرگون سازد. البته این نقش به‌طور کلی از میان نمی‌رود؛ بلکه با کنترل این ابزار جدید نقش‌های جدیدی را بر عهده می‌گیرند. هنوز کسی نمی‌داند که این نقش‌ها چه چیزی هستند. تنها می‌توانیم در مورد آن گمانه‌زنی انجام دهیم. این موضوع بسیار حیاتی است که بدانیم ممکن است بسیاری از کاربردهایی که اکنون برای بلاکچین متصور هستیم، اغراق‌آمیز است و البته از بسیاری کاربردهای دیگر آن نیز ناآگاه هستیم.
مردم با صحبت در مورد تکنولوژی بلاکچین عموما به یاد بیت‌کوین می‌افتند، اما ایفای نقش پول، تنها کاربرد بلاکچین نیست. بلاکچین کاربردهای متنوعی دارد؛ پول، بستری برای قرارداد هوشمند، بستر محاسباتی، پلتفرم معاملاتی و بانک اطلاعاتی. برای صحبت در مورد اهمیت آموزش بلاکچین ابتدا باید روشن کنیم که منظور از آموزش بلاکچین دقیقا چيست؟
آموزش بلاکچین در حوزه‌های مختلف معانی متفاوتی پیدا می‌کند. مثلا آموزش بلاکچین به یک برنامه‌نویس برای نوشتن یک اپ غیرمتمرکز (dAPP) با آموزش بلاکچین به یک وکیل برای شناخت قرارداد هوشمند بسیار متفاوت است. به همین دلیل آموزش بلاکچین را در چند دسته تقسیم می‌کنم.
آموزش استفاده از رمزارزها
یکی از مهم‌ترین کاربردهای بلاکچین، استفاده از آن به‌عنوان منبع ذخیره ارزش است. این کاربرد بلاکچین بسیار گسترده بوده و نیازمند یادگیری است. این کاربرد که می‌توانیم از طریق آن به بازارهای بین‌المللی متصل شویم، به‌خصوص برای ایرانی‌ها بسیار جالب است. فریلنسرها می‌توانند با کمی آگاهی از نحوه خریدوفروش رمزارزها با بازارهای بین‌المللی مرتبط شوند و دستمزد خود را به‌سادگی با رمزارز و مطابق نرخ‌های بین‌المللی دریافت کنند یا حتی بازرگانان می‌توانند انتقال وجه خریدوفروش‌هایشان را با رمزارزها انجام دهند.
آموزش‌های عمومی مربوط به این قسمت ساده‌ترند و نیاز به پیش‌نیاز ندارند و می‌توان آن را برای عموم مردم ارائه کرد.
یک مثال جالب در این مورد داستان فرشته فروغ است. فرشته در سال ۱۹۸۵ از پدر و مادری افغان در ایران متولد شد. تا سال ۲۰۰۱ در ایران بود و پس از سقوط طالبان به هرات بازگشت. در دانشگاه هرات علوم کامپیوتر خواند و فوق‌لیسانس خود را در دانشگاه برلین گذراند. پس از بازگشت به هرات استاد دانشگاه هرات شد. شرکت Code to Inspire را در سال ۲۰۱۱ بنیان گذاشت. این شرکت به زنان افغان برنامه‌نویسی کامپیوتر را آموزش می‌دهد. سپس از شرکت‌های برنامه‌نویسی بین‌المللی سفارش برنامه‌نویسی می‌گیرد و انجام پروژه به این زنان سپرده می‌شود.
به‌‌دلیل مشکلات ایجاد حساب بانکی برای زنان در افغانستان دستمزد آنها به‌صورت رمزارزی پرداخت می‌شود و فروشگاه‌هایی نیز این رمزارزها را از آنان می‌پذیرند و کالاهای مورد نیازشان را تحویل می‌دهند. فرشته فروغ در انجام این طرح بسیار موفق بود و برای بسیاری از زنان هرات شغل ایجاد کرد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
استخراج ماینینگ
امروزه تمام استخراج‌های بزرگ و اصلی بیت‌کوین روی سیستم‌های تحت ASIC انجام می‌شود. به‌نوعی سخت‌افزارهای ASIC بیت‌کوین، متخصص استخراج بیت‌کوین و هسته اصلی دستگاه‌های استخراج بیت‌کوین هستند. شرکت بیت‌مین (Bitmain) معروف‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت سازنده دستگاه‌های استخراج برای عموم است. دستگاه‌های استخراج این شرکت تحت عنوان Antminer در بازارهای جهانی به‌وفور یافت می‌شود.
[/mks_pullquote]
علاوه بر آموزش‌های پایه برای استفاده از رمزارزها، آموزش ماینینگ را نیز می‌توان در این قسمت بررسی کرد که به‌نوعی به بلاکچین مربوط می‌شود. آموزش‌های پیشرفته‌ای مانند استفاده از بیت‌کوین به‌صورت چندامضایی و ایجاد حساب بازرسی برای بیت‌کوین نیز از مباحث جالب این بخش هستند که تا اندازه‌ای مغفول مانده‌اند.
در مورد این آموزش‌ها نکته بسیار مهم بیان خطرات پیش رو و اشاره به انواع کلاهبرداری‌های موجود است. به‌عنوان مثال آموزش نحوه صحیح نگهداری از کلمات بازیابی یا لو ندادن کلید خصوصی، انواع کلاهبرداری‌های توئیتری و جذب برای ماینینگ با کامپیوتر شخصی و طرح‌های هرمی و پانزی مختلف در این حوزه بسیار اهمیت دارد. موضوع دیگر بیان انواع خطرات خریدوفروش در بازار نظارت‌نشده رمزارزهاست. این بازار نوسانات شدید دارد و دستکاری در بازار بسیار پررونق است. هر کس که می‌خواهد وارد این بازار شود، باید ریسک بالای این کار را بداند.
آموزش صحیح در این حوزه‌ها میتواند باعث جلوگیری از زیان اقتصادی شود و راه کلاهبرداری‌ها را ببندد و راهی برای کسب درآمد بگشاید.
امور مالی
بلاکچین به‌عنوان یک دفترکل یا دفتر حسابرسی عمل می‌کند و میتواند باعث ایجاد شفافیت در فرایند حسابداری شود. انواع تسویه‌حساب بانکی و نقل‌وانتقالات مالی را می‌توان به‌وسیله بلاکچین انجام داد. بسیاری از بانک‌های جهان به‌دنبال انجام چنین پروژه‌هایی هستند و به این منظور افراد زیادی را استخدام كرده‌اند.
آموزش بلاکچین به کسانی که با امور مالی سروکار دارند، بسیار مهم است؛ چراکه ممکن است آینده امور مالی بلاکچین باشد. شفافیت، دقت و هزینه کم نقل‌وانتقالات باعث می‌شود که امور مالی مهم‌ترین حوزه‌ای باشد که گمان می‌رود فناوری بلاکچین در آن نقش پررنگ داشته باشد.
به‌عنوان مثال پرداخت‌های بین‌بانکی که هزینه نقل‌وانتقال در آن بسیار زیاد است را می‌توان با کمک بلاکچین با هزینه بسیار کمتر انجام داد. گروه R3 که کنسرسیومی از ۲۰۰ موسسه مالی است، با بلاکچین کوردا درصدد حل مشکل پرداخت‌های بین‌بانکی هستند. می‌توان گفت تمامی موسسات مالی در آینده نزدیک به متخصصان بلاکچین آشنا به امور مالی نیازمند خواهند بود.
برنامه‌های غیرمتمرکز
برنامه‌های غیرمتمرکز (dAPP) مفهوم مهمی در بلاکچین هستند. این برنامه‌ها روی یک سرور خاص اجرا نمی‌شوند و به‌صورت توزیع‌شده در شبکه اجرا می‌شوند. دپ‌ها در فرمتی به نام قرارداد هوشمند کار می‌کنند؛ پلتفرم‌های مختلف بلاکچینی وجود دارند که می‌توان این برنامه‌ها را روی آن مانند اتریوم، نئو، لیسک و غیره اجرا کرد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]شفافیت با بلاکچین
بلاکچین به عنوان یک دفتر کل یا دفتر حسابرسی عمل می‌کند و میتواند باعث ایجاد شفافیت در فرایند حسابداری شود. انواع تسویه حساب بانکی و نقل‌وانتقالات مالی را می‌توان به وسیله بلاکچین انجام داد. بسیاری از بانک‌های جهان به دنبال انجام چنین پروژه‌هایی هستند و به این منظور افراد زیادی را استخدام کرده‌اند.[/mks_pullquote]
انواع مختلفی از برنامه‌های غیرمتمرکز را برای بلاکچین می‌توان نوشت. از برنامه‌هایی برای نگهداری اطلاعات حساس گرفته تا برنامه‌های دارای پرداخت و بازی‌ها. یکی از کاربردهای پراستفاده کنونی این قراردادها، عرضه اولیه سکه (ICO) است. مهم‌ترین پلتفرم نوشتن این برنامه‌ها اتریوم است.
زبان برنامه‌نویسی روی پلتفرم‌های مختلف بلاکچینی متفاوت بوده و مثلا قراردادهای هوشمند روی اتریوم با زبانی به نام سالیدیتی (Solidity) نوشته می‌شوند. یادگیری این زبان‌های برنامه‌نویسی بسیار ارزشمند است و درآمد خوبی را از آن برنامه‌نویس خواهد کرد. توجه کنید که این بازار هنوز پتانسیل جذب بسیاری از متخصصان را دارد و تعداد برنامه‌نویسان قراردادهای هوشمند بسیار اندک هستند. بازار به این برنامه‌نویس‌ها نیاز دارد و ابتکارات زیادی را می‌توان در این زمینه به کار بست.
پلتفرم‌های معاملاتی یا اکسچنج‌های غیرمتمرکز، بازارهای پیش‌بینی، برنامه‌های حسابداری، برنامه‌های زنجیره تامین، پلتفرم رای‌گیری و بسیاری برنامه‌های دیگر را می‌توان با قراردادهای هوشمند و به‌صورت غیرمتمرکز نوشت.
حقوقی
مسائل مختلف حقوقی بلاکچین و به‌خصوص قراردادهای هوشمند و قانونی بودن آنها موضوع دیگری است که به آموزش ویژه نیاز دارد.
اینکه قراردادی روی شبکه بلاکچین ثبت شده باشد، باعث مي‌شود که قابل تغییر نباشد و بتوان از نظر حقوقی به آن استناد کرد. البته این قراردادها پیچیدگی‌های حقوقی زیادی دارند و اینکه این قراردادها در حوزه حقوقی کدام کشور قرار می‌گیرند و چگونه باید با آن برخورد کرد، نمونه‌ای از پیچیدگی‌های حقوقی این قراردادهاست.
آموختن مسائل حقوقی بلاکچین موضوعی است که در سال‌های آینده برای وکلا و قضات نیازی اساسی خواهد بود. هم‌اکنون آموزش‌های حقوقی در این مورد در دانشگاه‌های مختلف جهان مثل دانشگاه یورک در حال انجام است.
ساخت بلاکچین
بسیاری از کسب‌وکارها ممکن است نیازمند بلاکچین خصوصی خود باشند و فناوری بلاکچین و دفاتر کل توزیع‌شده می‌توانند به این کسب‌وکارها بسیار یاری رسانند. ساخت یک بلاکچین خصوصی برای کسب‌وکارها کاری است دقیق که به آموزش نیاز دارد. متاسفانه در ایران کمبود متخصص برای ساخت چنین بلاکچین‌هایی به‌شدت مشهود است.
کسب‌وکار بلاکچینی
راه‌اندازی یک کسب‌وکار بلاکچینی احتیاج به این دارد که شخص بداند بلاکچین چه مشکلاتی را حل می‌کند. آموزش این موضوعات و کارهایی که بلاکچین میتواند در ترکیب با دیگر تکنولوژی‌ها انجام دهد، برای راه‌اندازی کسب‌وکار بلاکچینی بسیار حیاتی است.
مباحث نظری
موضوع دیگری که به آموزش نیاز دارد، مباحث نظری و بنیادین بلاکچین است. مسائلی مانند صحت یک اجماع از جمله اثبات سهام یا بررسی دقیق پایداری‌های شبکه و کمبودهای بلاکچین‌های کنونی، بنیادهای رمزنگاری بلاکچین و کامپیوترهای کوانتومی و خطرات آنها برای بلاکچین مباحث نظری مهمی هستند. این نوع آموزش بیشتر در دانشگاه ارائه می‌شود. بسیاری از دانشگاه‌های جهان از جمله دانشگاه‌های مطرحی چون ام‌آي‌تي و پرینستون دوره‌های آموزشی بلاکچین را با این رویکرد برگزار کرده‌اند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
گزارش ام‌آي‌تي
مجله فناوری ام‌آي‌تي طی انتشار مقاله‌ای در دوم ژانویه، سال ۲۰۱۹ را سال جهانی‌شدن بلاکچین معرفی کرده است. این نشریه مستقل و متعلق به دانشگاه ام‌آي‌تي است. طبق این گزارش بسیاری از «پروژه‌های خلاقانه هنوز زنده و در شرف به ثمر رسیدن هستند». با وجود برنامه‌ها و پروژه‌های چندین شرکت بزرگ، «سرانجام، سال ۲۰۱۹ فناوری بلاکچین بر روال خود خواهد افتاد».
[/mks_pullquote]
در ایران نیز دانشگاه تهران و شریف کلاس آموزش بلاکچین برگزار کردند. در ترم دوم سال تحصیلی 1397-1396 دکتر صادقی و دکتر بحرک به‌صورت مشترک استادان این کلاس بودند. در این دوره دکتر بحرک مبانی رمزنگاری و دکتر صادقی مباحث نظری بلاکچین را تدریس کردند. سه جلسه به آموزش ابتدایی سالیدیتی اختصاص پیدا کرد و در آخر دوره نیز هر کدام از دانشجویان در مورد یک مطلب روز بلاکچین ارائه داشتند.
دکتر مداح‌علی نیز در دانشگاه صنعتی شریف در ترم اول سال تحصیلی 1398-1397 درس بلاکچین ارائه کردند. مباحث ارائه‌شده از رمزنگاری شروع شده و با بررسی بیت‌کوین و انواع اجماع و تکنولوژی‌های مورد استفاده در بلاکچین ادامه یافت.
وضعیت کنونی ایران
در زمینه آموزش دانشگاهی کلاس‌های برگزارشده بسیار خوب بودند و مباحث پایه را پوشش دادند، اما به نظر می‌رسد چنین آموزش‌هایی برای افراد فعال در بلاکچین واجب‌تر باشد تا دانشجویانی که بیشتر غم نمره دارند.
در زمینه آموزش برنامه‌نویسی بلاکچین و قرارداد هوشمند هم تعداد افراد آگاه به این مباحث بسیار کم است و خلاء زیادی در این زمینه حس می‌شود. به‌خصوص آموزش نوشتن قراردادهای هوشمند میتواند به افراد و جامعه بلاکچین ایران بسيار کمک کند و تعداد بسیار زیادی می‌توانند از این راه صاحب شغل شوند.
به نظر می‌رسد آموزش‌های ابتدایی برای استفاده صحیح و ایمن از رمزارزها نیز بسیار ضعیف است. تعداد کسانی که به‌خاطر ندانستن اصول ایمنی، رمزارزهای خود را گم می‌کنند یا تعداد زیاد کسانی که جذب کلاهبرداری‌های این حوزه می‌شوند، نشان از کمبود آموزش صحیح افراد دارد.