پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حسین فهیمی، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه اوراق بهادار در گفت‌وگویی به ابهامهای موجود درباره لزوم ثبت نام در سامانه سجام و هزینه های آن پاسخ داده است.
این روزها هر کسی که بخواهد در بازار سرمایه فعالیت کند، نام سامانه جامع اطلاعات مشتریان یا به‌اصطلاح سجام را برای حداقل یک‌بار شنیده است. پیغام‌های پیامکی و یا هشدارهای گاه‌وبیگاه در سایت‌ها و بسترهای معاملاتی شرکتهای کارگزاری همگی از احتمال پایان یافتن مهلتی قانونی برای لزوم ثبتنام در سامانه‌ای را گوشزد می‌کنند که در صورت عدم تمکین از آن، کدهای معاملاتی فعلی برای هرگونه معامله در بازار سهام را غیرفعال می‌کند.
به گزارش فارس، حسین فهیمی که از اواخر آذرماه پارسال تاکنون به‌عنوان چهارمین مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه اوراق بهادار (سمات) از سوی سازمان بورس ماموریت یافته، از نبش خیابان ایتالیا تا جنب پل حافظ برای معامله‌گران بازار سرمایه از اینکه چرا سجام می‌خواهیم سخن گفته است.
این روزها پیرامون سامانه سجام اطلاع‌رسانی فراوانی می‌شود. گاهی مردم عادی عنوان می‌کنند، چرا باید وجه 10 هزارتومانی برای فرایندی پرداخت شود که پیش از این یک‌بار رایگان همان فرایند طی شده است؟ از طرفی وقتی سامانه‌های معاملاتی بازار با ایراد و عدم پشتیبانی مواجه هستند، چطور می‌خواهیم سامانه‌ای را داشته باشیم که بر روی بستری نامشخص بخواهد اطلاعات محرمانه مردم را بر روی آن قرارداد و تضمین داد که افشا نمی‌شود و احتمال سوءاستفاده از آن وجود ندارد. در یک عبارت چرا سجام می‌خواهیم؟
در این فرایند اطلاعات به‌راحتی در اختیار کسی قرار نمی‌گیرد. باید گفت سجام یکی از سامانه‌های پایدار و همراه با تداوم در کشور است که جزو افتخارات بازار سرمایه به شمار می‌آید.
این سامانه به‌طور کامل بومی است و به لحاظ معماری نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای حدود 100 میلیون نفر کاربر ایرانی و غیر ایرانی طراحی شده است، با این فرض که اگر کل جمعیت ایران در این سامانه ثبتنام کنند، در کنار تعدادی سرمایه‌گذار غیر ایرانی، این سامانه بتواند پاسخگو باشد.
در فرایند بارگذاری شده از طریق سامانه سجام تاکنون مشکلی وجود نداشته است. البته بدیهی است که اگر از هر کشوری که نهایت تکنولوژی نرم‌افزاری را در اختیار داشته باشد، بخواهیم نرم‌افزاری را بومی‌سازی کنیم، شاید یکسری ایرادهای طبیعی وجود داشته باشد، اما ایرادهای سامانه سجام کاملاً بدیهی است.
در مورد هزینه 10 هزارتومانی آن نیز اگر با هزینه پیامک سیستم بانکی که سالیانه 10 هزار تومان اخذ می‌شود، این رقم مقایسه شود، می‌توان دریافت که هزینه احراز هویت در سجام فقط یک‌بار برای همیشه در عمر یک فرد این هزینه دریافت می‌شود.
مبنای آن نیز به خاطر ماهیت سهامی عام بودن شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه و عدم استفاده از بودجه عمومی است. در این فرایند «فقط مبلغی برای سرپا نگاه داشتن سیستم‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و تداوم ارائه خدمات از طریق آن دریافت می‌شود، بر این اساس هر گونه هزینه کرد در فرایند تکمیلی سجام با هدف توسعه آن صورت می‌گیرد و نه سودآوری. از طرفی با این مدل کسب‌وکار عددی که از کاربر برای ارائه خدمات اخذ می‌شود بسیار پایین است.»
قیمت تمام‌شده سیستم سجام چقدر است؟
چون این سیستم در حال توسعه است هنوز قیمت نهایی آن به دست نیامده، اما تصور کنید در ثبت احوال تراشه‌ای به نام کارت ملی به شما داده می‌شود و در ازای آن رقمی بالغ بر 30 هزار تومان دریافت می‌شود.
در سجام اما اطلاعات هویتی ثبت احوال، اطلاعات بانکی، اطلاعات پستی، آدرس و ایمیل و تلفن اخذ و راستی آزمایی نیز می‌شود و برای انجام این راستی آزمایی پول نیز داده می‌شود. درعین‌حال احراز هویت نیز بدون استفاده از بودجه عمومی دولت صورت می‌گیرد، ولی یک‌سوم وجه پرداختی برای کارت ملی هزینه دریافت می‌شود.
بر اساس 100 میلیون جمعیت، این پول بالغ بر 1000 میلیارد تومان می‌شود؟
بله اما هر کسی در سجام ثبتنام کند به همان اندازه برای توسعه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، نیروی انسانی و پاسخ‌گویی 24 ساعته به وی هزینه می‌شود. همین الان تعداد پرسنلی که برای پاسخ‌گویی تعیین شده‌اند جوابگو نیست و به فکر استخدام نفرات جدیدی هستیم.
سرورهای اصلی و پشتیبان سامانه سجام در جای امن هستند؟
سرورها در دو مکان به صورت اصلی و پشتیبان در داخل کشور با رعایت حفاظت‌های پدافند غیر عامل در نظر گرفته شده و کاملاً امن است. به لحاظ کانال‌های ارتباطی به گونه‌ای است که یک در ثانیه می‌تواند 19 هزار درخواست را جواب می‌دهد که البته این فرایند یکی از افتخارات بازار سرمایه در سطح ملی است.
اما چرا سجام؟
در شرایط فعلی قوانین جاری کشور به‌ویژه قوانین پولشویی تاکید می‌کند که برای دریافت خدمات به ویژه در بخش پولی و مالی باید قبل از هر چیز شناسایی مشتری صورت گیرد .
به نوعی مقررات FATF را خودآگاه اجرا می‌کنید؟
به بحث‌های بین‌المللی ارتباطی ندارد. قوانین مبارزه با پولشویی در کشور این الزام را ایجاد کرده است. مگر مقررات FATF نباشد می‌خواهیم پولشویی انجام دهیم و کشور را محل جولان مجرمان کنیم؟ بر حسب اتفاق برای مبارزه با پولشویی نسبت به هر نهاد دیگری در فرایندی عملیاتی و جامع‌تر بسیار علاقه‌مند‌تر هستیم.
مبارزه با پولشویی از اول انقلاب در جایی که اصل 49 قانون اساسی تصویب شد و اموال و دارایی‌هایی که در طول سالیان متعلق به رژیم گذشته از محل جرم و وابستگی به رژیم طاغوت جمع‌آوری شده بود شروع شد و با محاکمه مجرمان و مصادره اموال آن‌ها شروع شد، اما به طور سازمان‌یافته در سال‌های اخیر بود که قانون پولشویی در سال‌های گذشته تصویب و الان در حال اجرا شدن است. بنابراین هر شخص حقیقی و حقوقی به هر نهادی به ویژه نهاد مالی مراجعه کند باید قبل از هر اقدامی شناسایی مشتری شود.
گاهی عنوان می‌شد که اشخاصی با 50 کد معاملاتی متعلق به پیرزن‌ها و یا با شناسنامه مردگان در بازار معامله می‌کند. آیا بساط این قبیل اقدام‌ها همگی با سجام جمع می‌شود؟
شما فرض کنید در بانک الف محل زندگی خود می‌خواهید حساب باز کنید. این بانک به شما فرم‌ها و مدارکی را جهت تکمیل ارائه می‌دهد تا شناسایی و احراز هویت شوید. به مدت 48 ساعت نیز باید صبر کنید که اطلاعات ارائه‌شده از طرف شما راستی آزمایی شود. استعلام بانک مرکزی تا حداکثر یک هفته به‌منظور موافقت برای بازگشایی حساب بانکی و دریافت خدمات به طول می‌انجامد. به عبارتی این همه بروکراسی و کاغذبازی برای دریافت یک حساب بانکی انجام می‌شود.
در سجام اما تاکید شده برای دریافت کد معاملاتی و انجام معامله در بازار باید شناسایی مشتری شوید. احراز هویت بدون سامانه سجام هم‌اکنون در بازار سرمایه به تعداد تمام نهادهای مالی است. یعنی کارگزاری الف تا ی و هر شرکت دیگری، ارکان، بانک‌ها و شعب و یا هر نهاد مالی باید شناسایی مشتری در آن‌ها احراز شود.
در سجام اما برای اولین بار مراحل شناسایی مشتری در مرحله اول دریافت اطلاعات انجام می‌شود. دریافت اطلاعات به صورت مکانیزه انجام می‌شود، به‌طوری‌که فرم و کاغذ در این فرایند حذف است. در این فرایند میلیون‌ها تن کاغذ طی سال صرفه‌جویی می‌شود، چون علاوه بر حذف کاغذی احراز هویت، کپی مستندات نیز حذف شده و اطلاعات به طور آنلاین راستی آزمایی می‌شود.
این اتفاق‌ها در کمتر از یک سال زیر بار سامانه سجام رفته و استعلام از این طریق انجام می‌شود. به عبارتی بهتر استعلامی که در بانک طی 48 ساعت تا یک هفته انجام می‌شود از طریق سامانه سجام در کمتر از یک ساعت انجام می‌شود. از در قید حیات بودن تا پسوند یا پیشوند نام و نام خانوادگی در این سامانه استعلام می‌شود. به گونه‌ای که با ارسال پیامک به کاربر هشدار داده می‌شود که اطلاعات خود را تصحیح کنید، چون اجازه رجیستری و ورود به مرحله بعدی را نمی‌دهد.
بعدازاینکه استعلام‌ها جواب داد عنوان می‌شود اطلاعات درست است و در سامانه‌های ملی کشور از جمله ثبت احوال یا شماره تلفن داده شده از سوی کاربر در واقعیت وجود دارد. شماره حساب بانکی نیز در بانک به نام شخص مذکور ثبت شده است.
فرض کنید بر حسب اتفاق تعداد 10 حساب بانکی برای کاربر وجود داشته باشد؟
فقط یک حساب به انتخاب کاربر ارائه و صحت آن بررسی می‌شود. البته اینکه برای هر ابزاری شماره حساب مجزایی وجود داشته باشد، بررسی شده اما در گام اول یک حساب بانکی مبنای راستی‌آزمایی‌ها خواهد بود. بر این اساس یک حساب بانکی که به انتخاب کاربر به منظور واریز سود و یا انجام معاملات ارائه می‌شود در سجام از اهمیت برخوردار است. مبنی این است که این حساب برای بانکی متعلق به چه کسی است.
برخی عنوان می‌کنند سجام ابزاری جاسوسی برای دستیابی به اطلاعات مردم است و در نهایت مانع از ورود پول به بازار می‌شود.
سجام ابزار شناسایی مشتری است. فرم‌هایی که مشتری قبل از این پر کرده و در فرایند نامه‌نگاری با ثبت احوال و بانک مرکزی، هویت وی احراز و استعلام می‌شد در سجام منجر به مکانیزه شدن این فرایند شده است.
در نهایت حضور شخص مشتری است که عنوان می‌شود مدارک هویتی خود را برای امضا بیاورید. هر شعبه بانکی یا هر کارگزاری و شرکتی بروید، باید همواره این اتفاق بیافتد، ولی در سجام فقط یک‌بار رخ می‌دهد. آن هم نه از طریق حضور در سپرده‌گذاری بلکه از طریق شبکه دفاتر پیشخوان دولت انجام می‌شود که این اطلاعات آیا صحت داشته و اینکه خیانت در امانت یا هک اطلاعات و سرقتی نباشد.
با اعلام کد ملی در دفتر پیشخوان، رمز مشخصی برای کاربر پیامک می‌شود و با پرینت اطلاعات و احراز هویت، امضا شخص ابتدا اسکن و در سامانه نمایش داده می‌شود. دفاتر پیشخوان در کشور هم‌اکنون زیر بار سامانه سجام رفته و در حال انجام احراز هویت هستند. جالب اینکه در این فرایند پیرترین سهامدار که 102 سال داشت نیز احراز هویت شد.
از این طریق آیا نیازی به حضور در کارگزاری‌ها نیست؟
با ثبتنام در سجام کد معاملاتی به شخص تعلق می‌گیرد. یعنی صدور کد در سجام آنی است بدون نیاز به یک کارگزاری. اما زمان استفاده از آن باید به کارگزاری مراجعه کرد.
به‌این‌ترتیب تعداد کدهای معاملاتی افزایش خواهد یافت؟
بله. صدور کد معاملاتی در سجام آنی صورت می‌گیرد. از هر جایی در کشور و از هر نقطه دنیا که به اینترنت وصل باشد می‌تواند وارد سامانه شود و کد معاملاتی بگیرد. در مرحله بعدی زنجیره شناسایی مشتری تکمیل می‌شود. هر جا در این باشگاه بروید، نیازی به شناسایی مجدد ندارید.
یک‌بار برای همیشه و یک‌بار برای همه در درگاه بازار سرمایه شما را می‌شناسند. در کارگزاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و هر نهاد مالی دیگری شما را می‌شناسند. در کارگزاری در ازای رویت کارت ملی، به شما در آن نقطه جغرافیایی، رمز یک‌بارمصرف OTP داده می‌شود که در 5 دقیقه می‌توانید آن را استفاده کنید. اگر در نقطه دیگری باشید رمز دیگری داده می‌شود.
در آن لحظه این رمز به معنای اجازه‌نامه شما به کارگزار برای استفاده از اطلاعات شماست. به عبارتی انگار پر کردن اطلاعات در فرم‌های کارگزاری است که دیگر رخ نمی‌دهد. صندوق، کارگزاری یا حتی خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی این خدمات را ارائه خواهد کرد.
آیا برای سایر اوراق بهادار از جمله ابزارهای نوین مالی مثل «تسه» و یا بورس کالا و انرژی نیز سامانه سجام خدامت ارائه می‌دهد؟
فعلاً سجام برای سهام و اوراق بهادار ارائه شده است اما در مرحله بعدی اسناد خزانه و کالا زیر بار این سامانه خواهد رفت و حتی این آمادگی وجود دارد که در بازار پولی به بانک‌ها و هر نهادی که از سپرده‌گذاری خدمات درخواست نماید و دولت الکترونیک آن را تأیید کند به ارائه خدمات بپردازد. این سامانه ظرف 9 ماه در کشور طراحی و نوشته شده و اجرا شده است.
آیا از پیمانکاران داخلی در طراحی و معماری این سامانه استفاده شده است؟
پیمانکار مجرب ایرانی داشتیم که تجربه کار مشابه داشته هر چند تجربه کار به این اندازه نداشت اما الان از عهده آن برآمده و برنامه‌های توسعه‌ای آن در حال انجام است. در سال‌های آتی سجام باید هوشمند شود، به‌طوری‌که با مردم صحبت کند و وضعیت سهامداری و دارایی شخص را اطلاع دهد .
بحث حق تقدم در افزایش سرمایه‌ها اگر در این فرایند حل شود شاید سجام به عنوان یک انقلاب در بازار سرمایه معرفی شود. در بحث استفاده از تکنولوژی ابری هم‌اکنون سامانه‌های بسیاری در دنیا در حال تجربه شدن آن هستند. فین‌تک‌ها (فناوری مالی مبتنی بر نوآوری و اطلاعات) نیز در ایران در حال تمرین برای ورود به کسب‌وکار هستند. در شرایطی که روش‌های تأمین مالی طی 10 سال آینده حرف اول و آخر را می‌زنند، فین‌تک‌ها را چگونه می‌توان در این بستر بازی داد؟
معماری سخت‌افزاری الان بر اساس رایانش ابری است و این خدمت به‌تازگی در مجمع سپرده‌گذاری‌های آسیایی و اقیانوسیه معرفی شد که برای آن‌ها عجیب بود که پروژه شناخت مشتری KYC در ایران راه‌اندازی شده و معماری سخت‌افزاری آن نیز بر اساس رایانش ابری است.
در مورد فین‌تک‌ها نیز یک استراتژی در کشور تدوین شده و نقشه استراتژیک سمات در این فرایند منتشر شده است. در این برنامه تنها بر روی زیرساخت‌ها و خدمات اصلی و زیرساخت‌های پیش و پس از معاملات متمرکز خواهیم بود. بنابراین میدان بزرگی برای فین‌تک‌ها فراهم شده تا بر اساس زیرساخت‌هایی که فراهم شده خدمات ارزش‌افزوده به مردم بدهند.به‌طور مثال یک شرکت فین‌تک اگر بخواهد پرتفوی سهامدار مشخصی را جمع‌آوری نماید و با استفاده از اطلاعاتی که از ما دریافت می‌کند، تحلیل ویژه برای آن آماده کند؛ در این حوزه خدمات ویژه هیچ‌گاه سجام وارد رقابت با فین‌تک‌ها نمی‌شود.
فقط بستری فراهم می‌شود که شرکتهای ارائه‌دهنده خدمات به بازار وارد و با تکنولوژی جدید بتوانند خدمات ارزش‌افزوده به مردم بدهند که بتوانند ضمن کسب‌وکار، خدمات با کیفیت‌تری و با قیمت بهینه‌تری به دست مشتریان برسانند.
شناسایی مشتری از طریق سجام برای میلیون‌ها نفر از ایرانیان به 10 دقیقه کاهش یافته و از این طریق مردم را وارد باشگاه بازار سرمایه کرده‌ایم. از الان به بعد چون سیستم سجام زیر بار داده رفته باید رسانه‌ها به معرفی این سامانه کمک کنند.
در حال حاضر سیستم پس از معاملات تحت سیستم‌عامل DOS است. وقتی این فرایند هنوز با تکنولوژی عقب‌مانده فعالیت می‌کند، چطور می‌توانیم بر اساس مثلاً رایانش ابری کار کنیم. هسته معاملات و سامانه کارگزاران همواره دچار اختلال می‌شود، چطور می‌توان به بستر سجام امیدوار بود که دچار این اختلال‌ها نباشد؟
در مورد سامانه پس از معاملات سمات باید گفت این سامانه اجزای مختلفی دارد که هر کدام کارکرد خاصی دارند. بخشی از آن رجیستری (ثبت)، بازیابی مشتری و بخشی هم شفاف‌سازی را انجام می‌دهد. در حال حاضر به سمتی می‌رویم که سامانه تاریخی و گذشته در حال تبدیل شدن به دیتا به یس (بر پایه داده) است و عملاً بیش از حدود 5 سال است که بخش کلییرینگ این سامانه به سامانه بومی نت شفاف‌سازی پیدا کرده است.
سامانه پس از معاملات قریب به 7 سال است بدون کوچک‌ترین خطایی در حال کار کردن است و امسال نسخه جدید این سامانه تا قبل از پایان سال رونمایی می‌شود. کارکردهای وسیع این تکنولوژی جدید به‌طور حتم بستر جدیدی برای کارگزاران و ذی‌نفعان این سامانه است و بخش تسویه وجوه از روی آن سیستم برداشته شده است.
با توجه به ماهیت سامانه سجام، بخش رجیستری از سامانه قبلی برداشته می‌شود و به سمت سامانه‌ای قدرتمند و بومی که وابستگی به آن کمتر است پیش خواهد رفت.
استراتژی به‌گونه‌ای است که به‌تدریج عملکردهای مختلف از بستری قبلی برداشته شود و فقط تبدیل به یک دیتا به یس شود. هم‌اکنون پست‌ترید یا سامانه پس از معاملات صرفاً به‌عنوان یک دیتا به یس در 10 کشور مورداستفاده قرار می‌گیرد و به لحاظ قابلیت اتکا همچنان استفاده می‌شود.
نکته قابل‌تأمل اینکه شرکت سپرده‌گذاری در حوزه پیش از معاملات و زیرساخت‌های مبادله و پس از مبادله فعال است و حوزه معاملات را بورس‌ها، بورس‌های کالایی و مدیریت فناوری پیگیری می‌کنند.
من در سامانه سجام سازمان بورس و اوراق بهادار ثبتنام کردم کامل ومبلغی هم بابت ثبت نام پول بحساب این سامانه ریختم وکد سجامی شدمرا هم دریافت کردم ولی متاسفانه تا کنون که هیچ گونه خدمتی از ان دریافت نکردم وحتی سود سهام شرکتهای را که سهم ان را خریداری کردم ومجمع انها سودی به سهامداران تخصیص داده ابن سود به حساب سجامی واریز نمیشه وهمچنان باید به شرکتها وبانک….جهت دریافت سود مراجعه کنیم