وقتی ریال از چشم می‌افتد / از نظر اقتصادی و قانونی آیا مردم می‌توانند خودشان ابزار مبادله را انتخاب کنند؟

ریال دیگر ارزش قبل را ندارد این عبارت سال‌هاست که واقعیت دارد اما چند ماه اخیر تلخی این واقعیت بیش از قبل شده است. برخی برای شیرین کردن معاملاتشان دلار یا یورو را به جای ریال انتخاب کرده‌اند این انتخاب اگر همه‌گیر شود آیا آسیبی به اقتصاد کشور می‌زند یا نه.

ماهنامه عصر تراکنش / «اجاره خانه‌های ایرانی با دلار»، «صاحب‌خانه‌هایی که خانه‌هایشان را به دلار اجاره می‌دهند این روزها پدیده شده‌اند، آن هم در این بساط بازار ارز که دلار 4200 نایاب است»، «اقدامی غیرانسانی و جفای صاحب‌خانه به مستاجران»، «کسانی که نگران کاهش ارزش ریال هستند» و جملات مشابه دیگر، ازجمله نمونه‌هایی است که در بسیاری از روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های کشور، در این چند ماه اخیر به چشم می‌خورد و بیشتر شامل حال تهران می‌شود تا شهرستان‌ها و در ابتدا فقط در نقاط شمالی شهر دیده می‌شد و اما کم‌کم علائمش به دیگر نقاط تهران هم سرایت کرد.

یکی از دغدغه‌های‌ مردم کشورمان در این ماه‌ها سقوط ارزش پولشان به ریال است که برخی را به این فکر انداخته که از طریق سایر روش‌ها معاملاتشان را انجام دهند درنتیجه به طرز عجیبی حجم معاملات املاکی که به جای ریال درخواست دلار یا یورو از صاحب‌خانه می‌کنند افزایش یافته است این مورد به سایر صنف‌ها مانند آرایشگاه‌ها هم سرایت کرده است. فارغ از واکنش‌های تند در شبکه‌های اجتماعی به این نوع اقدامات بد نیست از نظر تاثیرات اقتصادی به این موضوع نگاه کنیم.

 

دلاریزه شدن اقتصاد

برای اینکه درک درستی از آنچه در اقتصاد کلان و ابزار مبادله می‌افتد، داشته باشيم، به سراغ دکتر فرشاد فاطمی، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف رفتیم. به گفته فاطمی اینکه مبادله در هر کشوری باید با ارز ملی آن کشور انجام شود، لزوما قانون اقتصادی نیست اما بسیاری از کشورها قانون‌هایی دارند که مبادلات کالا و خدمات بایستی با ارز رایج خودشان انجام شود.

اما در همه‌جا یکسان نیست و همه‌جا هم اعمال نمی‌شود. اما سیاست‌گذار پولی برای اینکه بتواند به‌صورت موثرتری سیاست‌گذاری کند، معمولا قوانین حاکم بر کشور می‌تواند در صورت لزوم مانع انجام معاملات با استفاده از ارزهای دیگر شود که البته بعضی اوقات از این اختیار خودش استفاده می‌کند و بعضی اوقات لازم نمی‌بیند از این اختیار استفاده کند.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

دکتر فرشاد فاطمی

سید فرشاد فاطمی اردستانی دكترای اقتصاد خود را از دانشگاه كالج لندن (University College London) در سال 1388 دریافت كرد. دارای كارشناسی مهندسی برق – الكترونيك از دانشگاه صنعتی اصفهان و کارشناسی ارشد مهندسی سیستم‌های اقتصادی – اجتماعی از موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه است. فاطمی در حال حاضر استاديار اقتصاد دانشكده مديريت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شريف است.

[/mks_pullquote]

 

باتوجه به این تعاریف فاطمی پدر پاسخ به این سوال که آیا ایرادی بر کسانی که دارایی‌هایشان را می‌خواهند با ارزهای دیگری مانند دلار مبادله کنند، نیست توضیح می‌دهد: «مطابق با همین قانونی که گفتم، دولت می‌تواند به سراغ افرادی برود که با دلار کار می‌کنند و مانع آنها شود منتها بعضی اوقات هزینه اعمال کردن یک قانون بسیار بالا است و در حال حاضر ممکن است در کشور نیاز به انجام چنین هزینه و اعمال قانون نباشد.

البته باید بگویم که این اتفاق در بسیاری از کشورهایی که در مقاطعی ارزش پولشان در حال کاهش و سقوط بود می‌افتاد که اصطلاحا به آن دلاریزه شدن اقتصاد می‌گویند؛ یعنی مردم پولشان را با دلار نگه می‌دارند و خرید و فروش‌هایشان را هم با دلار انجام می‌دهند. اگر شدت کاهش ارزش پول بسیار شدید باشد ممکن است مردم به این سمت و سو بروند که دارایی‌های خودشان را یا به صورت دارایی فیزیکی یا به صورت ارز کشور خارجی نگه دارند. این امر ممکن است سیاست‌گذار پولی را دچار مشکل کند ولی نمی‌شود به مردم در آن شرایط خاص که قصد دارند ارزش پولشان را حفظ کنند، خرده گرفت.»

در نهایت اگر بخواهیم یک نتیجه‌گیری ساده داشته باشیم این است که انجام مبادلات مالی با ارزی غیر ارز ملی معمولا در همه کشورها غیرقانونی است منتها کشورها در مورد این که این قانون را چه زمانی و در چه شرایطی اعمال کنند، رویه‌های متفاوتی دارند. سیاست‌گذار پولی می‌خواهد که متغیرهای پولی را هدف قرار دهد و برای اینکار لازم است که مبادلات و معاملات با پول ملی انجام شود.

فاطمی در ادامه توضیحاتش به این موضوع هم اشاره می‌کند که اگر همه ما از کاهش ارزش ریالمان بترسیم و ریال خودمان را در بازار تبدیل به دلار کنیم، مانند عرضه و تقاضای هر کالایی، وقتی عرضه ریال زیاد بشود، باعث می‌شود که شدت کاهش ارزش ریال هم بیشتر بشود. به همین دلیل، برای اینکه سیاست‌گذار نمی‌خواهد چنین اتفاقی بیفتد، در برابر چنین مسائلی مقاومت نشان می‌دهد. فاطمی معتقد است که ما هنوز با آن ابرتورمی که مردم را بخواهد نسبت به ارزش دلار نگران کند فاصله داریم و اوضاع ما شبیه کشورهایی مانند ونزوئلا و زیمبابوه نیست.

 

نگران نباشید، به مصیبت ونزوئلا دچار نمی‌شویم

صبحت از این دو کشور شد، فرصت خوبی پیش آمد تا سوال دیگری را هم با فاطمی مطرح کنیم و آنهم اینکه جایی مانند ونزوئلا برای مقابله با شرایط بد اقتصادی کشورش به سمت ارزهای رمزنگاری‌شده رفت که البته به‌خوبی نتوانست پاسخگو باشد و شرایط را بهبود بخشد. همچنین برخی ما را با ونزوئلا مقایسه کردند و گفتند که شاید عاقبت ما هم مانند جایی مانند ونزوئلا بشود که البته آب پاکی را روی دستمان ریخت و گفت که به نظر نمی‌رسد ما هنوز در آستانه ونزوئلایی شدن قرار داشته باشیم.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

بازارهای پایاپای در اسپانیا

در اسپانیا بازارهای کالا به کالا وجود دارد و مردم اجناسی را که مورد نیازشان نیست برای معاوضه و مبادله به بازار می‌آورند. این نوع بازارها بدون پول عمل می‌کنند. طبق آمار بین‌المللی IRTA، حجم مبادلات انجام شده در سال ۲۰۰۸ بالغ بر ۱۰ میلیون دلار بوده‌ است.

[/mks_pullquote]

 

فاطمی معتقد است چیزی که ونزوئلا سعی در درست کردنش داشت رمز ارز نیست، بلکه دارایی رمزنگاری‌شده (CRYPTO-ASSET) است. چون پشتوانه توکنی (TOKEN) که دست مردم می‌داد، نفت بود. در صورتی که ارزهای رمزنگاری‌شده هیچ پشتوانه‌ای ندارند. اما ونزوئلایی‌ها در طراحی این دارایی اشتباهاتی کردند که درنهایت نتوانست وضعیت را اصلاح کند. در شرایط فعلی که ما در حال روبه‌رو شدن با تحریم‌ها هستیم، کاری شبیه آن می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل و گزینه مناسب مطرح شود اما باید دقت شود که از اشتباه‌های آنها درس بگیریم و آنها را تکرار نکنیم.

درمورد بخش دوم سوالمان هم این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه بالا بودن رشد نقدینگی ما در حال تخلیه شدن است و همین افزایش نرخ دلار در این روند موثر خواهد بود می‌گوید: «ما از لحاظ رشد نقدینگی آنقدر وضعیت وحشتناکی نداریم که بخواهیم خودمان را با ونزوئلا مقایسه کنیم. در نتیجه احتمال ونزوئلایی شدن ما آنقدر زیاد نیست اما به هر حال ما باید همیشه آمادگی داشته باشیم که از خطاهای همه درس بگیریم و اشتباهات را تکرار نکنیم.»

اما تمام حرف ما این است که چه الزامی برای استفاده از این واحد پولی، آن هم در هر شرایطی وجود دارد؟ چرا وقتی حتی کسی که مال و منال و دارایی هم ندارد می‌خواهد با خرید دلار و سکه یک جورایی به نوبه خودش، خودش را در برابر اتفاقات آینده بیمه کند و مصون نگه دارد و به عبارتی ارزش دارایی‌هایش را نه چند برابر ولی حداقل ثابت نگه دارد، باید همچنان بر استفاده از ارز ریال اصرار داشته باشیم؟

درواقع مردم در مواجه با پولی که دائما ارزش آن تغییر می‌کند به سراغ پدیده‌های باارزش ذاتی مانند طلا و نقره و یا ارزهایی که ارزش خودشان را در بازار حفظ می‌کنند، می‌روند و به این طریق می‌خواهند محل ذخیره ارزش را از ریال به چیزهای دیگری تغییر دهند.

همه ما می‌دانیم که پول ابزار مبادله است، یعنی کمک می‌کند که مردم کالاها و خدمات تولید خودشان را با کالاها و خدمات دیگران تولید کردند معاوضه کنند. همچنین پول ذخیره ثروت است یعنی به ما این امکان را می‌دهد تا ارزش و ثروتی که در اختیار داریم در آن ذخیره کنیم و در آخر باید گفت که پول معیار سنجش نیز هست. ارزش کالاها و خدمات را با متر و خط‌کشی به نام پول می‌سنجیم و وقتی قیمت یک چیزی را می‌پرسیم درواقع داریم ارزش آن را می‌سنجیم. بنابراین چون پول با چیزهای باارزش مبادله می‌شود، طبیعتا خودش هم ارزش پیدا می‌کند در این صورت هم پول ارزش دارد و هم کالایی که با آن مبادله می‌شود.

حالا وقتی ارزش پول ما این چنین و با این شتاب و سرعت در حال تغییر و رو به سقوط است، چه اتفاقی می‌افتد؟ مهمترین اتفاق این است که با تغییر این معیار ارزش، ارزش تمامی چیزهایی که ردوبدل می‌شود نیز تغییر و کاهش پیدا می‌کند. حال از آنجایی که پول دو وظیفه مهم دیگر هم بر عهده دارد؛ ابزاری برای مبادله و ذخیره ثروت است، در نتیجه تاثیراتی که به‌دنبال دارد به‌مراتب عمیق‌تر و نگران‌کننده‌تر خواهد بود.

اگر بخواهیم در این باره مثالی بزنیم، می‌توانیم به کارگری اشاره کنیم که چندین سال کار کرده و هر ماه مبلغی پول بابت دستمزد دریافت کرده و درواقع ارزش کار او به پول تبدیل شده است. او بخشی از پولش را پس‌انداز می‌کند. اما حالا و زمانی که پول ارزشش را از دست می‌دهد، پس‌انداز آن کارگر هم بی‌ارزش می‌شود، درصورتی که چیزی از ارزش کار او کم نشده است اما حاصل دسترنجش از بین رفته، آیا این اتفاق عادلانه است؟ پس در نهایت به همان نتیجه‌ای که بالاتر هم به آن اشاره کردیم می‌رسیم و آن اینکه وقتی افراد با پولی که دائما ارزش آن تغییر پیدا می‌کند مواجه می‌‌شوند به سمت پدیده‌هایی که ارزش ذاتی خودشان را حفظ می‌کنند مانند طلا و نقره روی می‌آورند.

به همین دلیل است که کم‌کم شاهد بروز چنین اتفاقاتی در مبادلات هستیم و دیگر افراد مایل نیستند و نمی‌خواهند از پولی که دائما دارد بی‌اعتبار می‌شود، به‌عنوان ابزار مبادله استفاده کنند. البته این واکنش یک واکنش عادی است چراکه بازار فی‎‌ذاته یک نظام سود بردن و زیان کردن است و منابع به سمتی می‌روند که بیشترین ارزش را داشته باشند، چراکه می‌توان پیش‌بینی کرد انسان‌ها به شکلی مثبت به فرصت‌های سودآور و به‌گونه‌ای منفی به تهدیدات مبتنی بر از دست دادن منابع واکنش نشان می‌دهند.

 

ارزهای رمزنگاری‌شده را جدی نگیرید

حال با این شرایط سوالی که پیش می‌آید این است که آیا دولت و قانون‌گذار باید در انتخاب و نوع ابزار مبادله در کشور محدودیت ایجاد کند؟ که فاطمی جوب این سوال را با توضیحاتش به‌خوبی بیان می‌کند. او می‌گوید که وقتی ما از سیاست‌گذاری پولی صحبت کنیم باید به این نکته هم توجه کنیم که همه‌چیز نیاز به قانون‌گذاری دارد. جزء وظایف بانک‌های مرکزی است که مبادلات درون کشور را قانون‌گذاری کنند.

در بسیاری از کشورها مبادله کردن با ارزی به جز ارز ملی آن کشور ممنوع است، آن هم به سه دلیل که یکی از این دلایل مباحث مالیاتی است. به گفته فاطمی وقتی ارز ملی کشور مبادله می‌شود بالاخره باید در یک بانکی قرار بگیرد و خیلی از اوقات زمانی که افراد از ارز کشور دیگری استفاده می‌کنند بیشتر به خاطر دلایل پولشویی است. بنابراین زمانی که افراد مجبور باشند با ارز ملی کشور خریدوفروش انجام دهند، می‌توان فعالیت‌های غیرقانونی را راحت‌تر کنترل کرد. از دیگر دلایلی که فاطمی مطرح می‌کند بحث سیاست‌گذاری پولی است و اینطور توضیحش می‌دهد: «شما باید یک میزان حجم پول تولید کنید تا اقتصاد کشور در گردش باشد. اگر مردم شروع به استفاده از ارزهای کشورهای دیگر بکنند ممکن است ابزار سیاست‌گذاری پولی شما مختل شود.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

قوانین ارزهای رمزنگاری‌شده در ایران

در ایران هنوز مانند بسیاری از کشورهای دیگر، تصمیم قطعی درباره استفاده و تولید از این نوع پول گرفته نشده است. البته به تازگی استخراج رمز ارزها به عنوان یک صنعت به رسمیت شناخته شده است و صحبت هایی مبنی بر تولید یک رمز ارز ملی در دولت رئیس جمهور روحانی به میان آمده است.

[/mks_pullquote]

 

پس سیاست‌گذار پولی به هیچ وجه مایل نیست که حجم زیادی از مبادلات در کشور با ارزهای دیگری انجام شود. مورد دیگر اینکه سیاست‌گذار پولی وظیفه دارد صحت و ارزش دارایی‌های مجازی که دست مردم است را تضمین کند. در مورد ارزهای رمزنگاری‌شده هم بخشی از دغدغه و نگرانی دولت‌ها در همین خصوص بود. یعنی اگر به مردم این اجازه داده می‌شد تا دارایی‌های خودشان را به صورت رمز ارز نگه دارند ممکن بود ریسک‌های وارد شود که رگولاتور خواهان آن نبود.»

ارزهای رمزنگاری‌شده موضوعی است که به نظر فرشاد فاطمی چندان جدی و فراگیر نخواهد شد؛ چراکه اساسا فاقد بسیاری از کارکردهای پول سنتی است. طبق گفته‌های فاطمی ارزهای رمزنگاری‌شده برای ذخیره ارزش ابزار امنی نیستند چراکه قیمتشان نوسان بالایی دارد. از طرفی این ارزها برای واحد شمارش هم گزینه خوبی نیستند؛ چراکه به عقیده فاطمی ما هنوز یک ارز رمزنگاری‌شده همه‌پذیر نداریم و از طرف دیگر قیمتش هر ساعت در حال نوسان است و بسیار دشوار است که تصور کنیم قیمت کالاها و خدمات با ارز رمزنگاری‌شده بیان و اعلام شود.

تنها کارکردی که او برای ارزهای رمزنگاری‌شده متصور است، صرفا ابزاری برای مبادله است، آنهم در شرایطی خاص. فاطمی در ادامه صحبت‌های به فناوری پشت ارزهای رمزنگاری‌شده هم اشاره‌ای می‌کند و می‌گوید: «با این چشم‌اندازی که من دارم، فکر نمی‌کنم رمز ارزها، آنطور که بقیه فکر می‌کنند، دنیای تبادلات ما را دگرگون کند. البته به نظرم نمی‌شود فناوری پشت رمزارزها را نادیده گرفت و تکنولوژی بلاکچین قطعا در آینده می‌توانند نقش‌های اساسی در اقتصاد ایفا ‌کند.»

 

کارت اعتباری یا وام جعاله؟

در ادامه صحبت‌هایمان با فرشاد فاطمی، از او درباره کارت‌های اعتباری هم پرسیدیم، مقوله‌ای که در ایران به‌خوبی و درست و آنطور که باید عملیاتی و اجرا نشد و بیشتر به کارت‌های وام بدل شد و به همین دلیل هم بانک‌ها علاقه‌ای به رفتن به سمت این کارت‌ها پیدا نکردند. فاطمی می‌گوید وقتی در اقتصاد اعتبار وجود داشته باشد مردم می‌توانند مصرفشان را بین زمان بهینه کنند و در ادامه توضیح می‌دهد: «نکته‌ای که باید دقت شود این است که هرگونه ایجاد اعتبار اثر سیاستی پولی هم دارد به همین خاطر ممکن است سیاست‌گذار پولی با احتیاط به این کارت‌ها اجازه شکل‌گیری و فعالیت بدهد.

چون وقتی اعتبار خلق می‌کنید می‌توانید نقدینگی را زیادتر کنید به همین خاطر سیاست‌گذار پولی با احتیاط این حوزه را پیش می‌برد. به نظر من کارت‌های اعتباری ابزار تسهیل‌کننده خوبی است اما آن چیزی که ما در کشور درست کرده بودیم کارت اعتباری نبود، وام جعاله بود که به افراد داده می‌شد. اما زمانی که ما بخواهیم به سمت این کارت‌ها برویم باید قبل از هرچیزی تکلیف صندوق‌های فروشگاهی‌مان را مشخص کنیم چون در حال حاضر صندوق‌های فروشگاهی ما از دستگاه‌های فروش ما جدا هستند.»

این استاد دانشگاه دررابطه با کیف پول الکترونیکی نگاه مثبتی دارد و کیف پول را ابزار تسهیل‌کننده پرداختی می‌داند که هیچ نگرانی هم درخصوص سیاست‌گذاری پولی ندارد؛ چراکه حجم پول خردی که در داخل این کیف‌ها قرار دارد بسیار خرد است.

 

تمام معاملات داخلی با ریال باید انجام شود

معامله تعریف ساده‌ای دارد، توافق، ارتباط، یا حرکتی است که بین خریدار و فروشنده برای تبادل یک دارایی و وجه صورت می‌گیرد. در این اقدام وضعیت مالی دو یا چند بنگاه یا فرد تغییر می‌کند. خریدار و فروشنده، شخصیت‌ها یا اشیای مجزایی هستند که اغلب با تبادل اقلام باارزش، همچون اطلاعات، کالا، خدمات، و پول سروکار دارند. در این تعریف جایی صحبت از نوع وجه نشده است اما از نظر قانونی برای انتخاب نوع ارز محدودیت‌هایی در هر کشوری وجود دارد.

محمدجعفر نعناکار، حقوقدان و استاد دانشگاه، در پاسخ به این سوال که آیا قانون دست اتباع ایرانی را در کشورمان برای استفاده از ارزهای مختلف در معامله‌ها باز گذاشته است یا خبر می‌گوید که در ایران، مطابق با بند الف ماده یک قانون پولی و بانکی کشور مصوب 1351 واحد پول ایران ریال است، یعنی تمامی معاملات داخلی و ارزش‌گذاری روی محصولات اعم از کالا و خدمات بایستی با ریال سنجیده شود.

همچنین مطابق بند ج ماده 2، تعهد پرداخت هرگونه دین و بدهی فقط به پول رایج کشور انجام‌پذیر است مگر آنکه با رعایت مقررات ارزی کشور، ترتیب دیگری بین بدهکار و بستانکار داده شود. البته نعناکار در صحبت‌هایش به این موضوع هم اشاره می‌کند که باتوجه به مصوبات و آیین‌نامه‌های بانک مرکزی و تصمیمات هیات دولت نمی‌توان چنین برداشتی را داشت که مجوز معاملات ارزی در داخل کشور برای عقود داخلی مهیا شده باشد. مضافا به اینکه مطابق ماده 4 قانون پولی و بانکی، تعهد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در مقابل اسکناس‌ها و یا سکه‌های فلزی منتشرشده منحصر به پرداخت پول رایج کشور خواهد بود.

 

پیشینه دادوستد

دادوستد پایاپای یک نوع روش معامله است که در آن کالاها یا خدمات به صورت مستقیم و بدون هیچ واسطه‌ای با کالا یا خدمات دیگر مبادله می‌شود و از هیچ نوع واسطه‌ای برای مبادله استفاده نمی‌شود. برخلاف باور عمومی، هیچ نوع مدرک مبنی بر وجود یک جامعه یا اقتصاد که به صورت انحصاری و عمده‌ای و ابتدایی متکی بر دادوستد پایاپای باشد وجود ندارد. در عوض، کشورهایی که اقتصاد غیرپولی دارند به صورت اساسی بر پایه اصول قرض و وام و هدایای اقتصادی عمل می‌کنند.

این نوع مبادلات در برزیل رواج داشته ‌است البته در آن زمان هندوها هیچ اطلاعی از این مبادلات نداشتند. دادوستد پایاپای برای کشورها و شرکت‌هایی که سودی در مبادلات نقدی نمی‌بینند بسیار مفید و سودآور است. این نوع مبادلات برای کسانی که سیستم رایج پولی ندارند نیز مفید است. نخستین نظام دادوستد در سوئیس ایجاد و به‌عنوان بانک WIR نامیده شد. این سیستم در سال ۱۹۳۴ در نتیجه فقدان و کمبود پول و بعد از سقوط بازار در سال ۱۹۲۹ به وجود آمد.

زمانی که معامله کالا به کالا در حقیقت اتفاق افتاد، زمانی بود که این مبادلات بین غریبه‌ها انجام می‌شد یا حتی بین دشمنان انجام می‌شد. در زمانی که معاملات کالا به کالا یک نفره انجام می‌شد و حالت کاملا غیررسمی داشت، معاملات سازمان یافته نیز شروع به رشد کرد و سومین بخش مبادلات کالا به کالا هدایت یافت.

البته در حال حاضر هم در جایی مانند ونزوئلا به‌دلیل فرو رفتن در بحران اقتصادی و شرایط وخیمی که دارد، دوباره افراد به شیوه مبادله کالا به کالا روی آورده‌اند و به خاطر کاهش ارزش ارز بولیوار این کشور، در برخی بازارها از مبادله کالا به کالا در مقابل خدمت خبر داده شده است و برخی مغازه‌ها در نبود پول نقد، کالای خودشان را با کالاهای دیگر به‌خصوص مواد غذایی مبادله می‌کنند و بسیاری از خدمات مانند تعمیر ساعت، خیاطی و نجاری با مبادله گوشت خوک، گاو و مرغ به جای دستمزد پولی انجام می‌شود.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

مرغ به ازای اشتراک سالانه

بخشی از روزنامه هارپر است که به‌صورت هفتگی چاپ می‌شود و در سال 1874 چاپ می‌شد. در این تصویر مردی در حال انجام دادوستد پایای و در حال دادن مرغ در عوض دریافت اشتراک سالانه روزنامه دیده می‌شود.

[/mks_pullquote]

 

پیدایش طلا و نقره

تنوع تولید و لزوم رفع نیاز بشر از تولیدات مختلف در سیر گسترش اقتصاد کشورها موجب پیدایش دو کالای اقتصادی با ثبات ارزش نسبی که مورد قبول عامه باشد، شد و این دو کالای فلزی طلا و نقره بود. پس از آن که فلزات قیمتی (طلا و نقره) کشف شد و مزایا و وجوه تمایز آنها نسبت به کالاهای دیگر به ویژه فلزاتی مثل آهن و مس شناخته شد، جایگزین وسایل مبادلاتی قبلی شدند که فاقد خصوصیات فیزیکی طلا و نقره بودند و به عنوان «پول» مورد استفاده قرار گرفتند. با گذشت زمان مسئولان امور در جوامع مختلف برای رونق دادوستد و توسعه تجارت نسبت به ضرب سکه‌های طلا و نقره اقدام کردند.

برای انجام این کار، شمش‌های طلا و نقره را به سکه‌های کوچک و متنوع تبدیل کردند و سپس آنها را به مهر خود ممهور و در قلمرو جغرافیایی خود رایج ساختند. همزمان با نقشی که پول فلزی در بازارهای مختلف مبادلات و معاملات پیدا کرد کار دادوستد و تجارت را توسعه بخشید و موجب گسترش حرفه صرافی شد. صاحبان این حرفه واسطه عملیات پولی بین تجار در داخل و خارج از کشور بودند که عملکردشان مقدمه نشر پول کاغذی و تشکیل بانک‌های امروزی شد.

این رویه پایه‌گذار سیستم پول کاغذی به اسکناس شد که از بدو انتشار رابطه ثابتی بین ارزش اسکناس معاملاتی با طلا و نقره برقرار ساخت و قانونمند شد و از قرن نوزدهم، در چارچوب مقررات و قوانین پولی و بانکی هر کشور و تحت عنوان پول قانونی، رایج و در اقتصاد و سرمایه‌داری متداول و مطرح شد.

درواقع مزیتی که اختراع پول، به‌عنوان یکی از کشفیات بی‌نظیر، به همراه داشت این بود که بشر توانست مشکلات موجود در مبادله کالاها و خدمات برطرف سازد. درواقع پول کاغذی که فی نفسه دارای ارزش ذاتی نیست و به واسطه اعتبار انتشار‌دهنده آن دارای ارزش اعتباری بود، از شکل کالا بودن فاصله گرفت و صرفا به شکل یک وسیله برای مبادله درآمد. بنابراین می‌توان پول را به‌عنوان ظرفی در نظر گرفت که کالا در آن ریخته می‌شود و درواقع ارزش پول به اندازه ارزش کالایی است که می‌توان با آن خریداری کرد.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

اولین سکه‌ای که در ایران رواج پیدا کرد

اولین سکه‌ای که در ایران رواج یافت، در زمان داریوش اول (‌٥١٦ ق.م) ضرب شد و نام آن دریک بود. هرودوت در مورد ضرب سکه دریک می‌گوید: «او شاهی بود که از خود یادبودی گذارد که هرگز هیچ شاهی از خود باقی نگذاشته بود» و سکه دیگری که رواج داشت «شکل» بود به وزن ‌٥/٦ گرم نقره.

[/mks_pullquote]

 

به عبارتی همه این روال‌ها و فرایندها و تغییر ابزارهای معامله به خاطر راحتی و یک رابطه دو سر بردی بوده تا دوطرف معامله از آن بهره‌مند شوند. در زمان‌های خیلی دور این راحتی و سود و رفاه را در جایگزینی کاغذی به نام پول دیدند و همین شد که کشورها واحدهای رسمی پول را در جریان قرار دادند تا انجام معامله راحت‌تر صورت پذیرد. اما حالا که واحد رسمی پول کشوری مانند ایران اوضاع خوبی ندارد و ارزشی در بازار ندارد چه می‌شود؟ مسلما کسی مایل نیست در خرید فروش و معامله‌هایش از ابزاری استفاده کند که تا یک سال دیگر که جای خود دارد، تا همین یک ماه بعد هم ارزشش به مراتب‌ پایین‌تر شده است به همین دلیل هم با یک حساب دو دو تا چهارتایی می‌شود به این نتیجه رسید که ریال در حال حاضر دردی دوا نمی‌کند.

همین حساب و کتاب‌ها هم خیلی‌ها ازجمله مالکان زمین و خانه را به سمت درخواست دلار و سکه در برابر رهن و اجاره خانه‌هایشان برد. همانطور که اول گزارش هم گفتیم، نمی‌گوییم که کار این‌ها درست است یا غلط، فقط می‌خواهیم بگوییم وقتی در برهه‌ای که ابزار معمول و مرسوم جامعه دیگر جوابگو نیست و بیشتر نگرانی و استرس و دغدغه به آدم‌ها منتقل می‌کند، چه اشکالی دارد تا از ابزارهای دیگری استفاده کنیم که لااقل یک ماه بعد، ارزشش ثابت مانده باشد، حالا افزایش ارزش پیشکش.