پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پس از انتشار قرارداد راه‌اندازی سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات، بعضی از کارشناسان فناوری ارتباطات عقیده داشتند هزینه یک‌ونیم میلیاردی برای راه‌اندازی این سایت زیاد بوده است.
به گزارش روزنامه هفت صبح، ماجرا از یک توییت آغاز شد؛ توییتی درباره سایت سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات که خودش محلی برای دریافت اطلاعات است اما هزینه‌های آن مشخص نبود. یکی از روزنامه‌نگاران در توییت خود نوشت: «برای عیارسنجی پاسخگو بودن دولتی‌ها درخواست دادم که قرارداد راه اندازی همان سامانه را در اختیارم بگذارند که خوشبختانه انجام شد.»
ارقامی که در این قرارداد منتشر شد اما کمی عجیب بود و واکنش‌های گسترده‌ای در پی داشت؛ اولا مشخص شد این سامانه که متعلق به وزارت ارشاد است، برای راه اندازی به سازمان فناوری اطلاعات (زیرمجموعه وزارت ارتباطات) ارجاع داده شده است.
این سازمان دولتی هم برای راه اندازی این سایت یک شرکت دولتی به نام «مگفا» را انتخاب کرده که زیرمجموعه وزارت صنعت است و یک و نیم میلیارد تومان به آنها داده است.
بسیاری از کارشناسان فناوری ارتباطات گفتند چنین رقمی برای این سایت که اصطلاحا «اوپن سورس» است و برای طراحی آن کار ویژه‌ای صورت نگرفته بسیار زیاد است و حتی ۱۰۰ میلیون تومان نیز کافی است!
همین صحبت‌ها به محلی برای بحث تبدیل شد و رییس سازمان فناوری اطلاعات هم در توییت های خود به آن پاسخ داد. در این گزارش ابتدا نگاهی می‌اندازیم به پیشینه شرکت «مگفا» و سپس گفت وگوی هفت صبح با امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات را بخوانید.
مگفا از کجا آمده؟
در قسمت درباره ما این شرکت آمده: «مرکز گسترش فناوری اطلاعات (مگفا شرکت سهامی خاص)، در سال ۱۳۶۰ به نام شرکت «پویندان» به ثبت رسیده است. نام شرکت سپس به مرکز تحقیقات و خدمات خودکفایی ایران و متعاقبا در سال ۱۳۸۰ به مرکز تحقیقات گسترش تغییر یافت. در ابتدای سال ۸۲ نام شرکت به مرکز گسترش فناوری اطلاعات (مگفا) تبدیل شد و موضوع شرکت در راستای ماموریت جدید تغییر یافت.
طبق قسمت درباره ما این شرکت، در سال ۱۳۸۸ و در راستای اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، شرکت مگفا در فهرست واگذاری به بخش غیردولتی قرار گرفته که تا سال ۱۳۹۳ فرآیند واگذاری آن تکمیل نشده است و در مصوبه سال ۱۳۹۳ هیات وزیران از شمول واگذاری خارج شده است.
این شرکت چندین شرکت زیر مجموعه دارد که طبق روال عرفی برخی مدیران آن در برخی شرکت‌ها به صورت همزمان عضو هیات مدیره هستند. سایت «ایران‌خودرو» قبلا توسط این شرکت مدیریت می شد که خاطرات خوبی در فروش‌های اینترنتی به جای نمانده است. سایت‌های «سایپا» و «بهمن‌خودرو» هم توسط این شرکت مدیریت فنی میشود.
سایت سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات هم توسط این شرکت راه اندازی شده است.
رییس سازمان فناوری اطلاعات چه می‌گوید؟
پروسه واگذاری طراحی و مدیریت سایت سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات چگونه بوده که وزارت ارشاد آن را به سازمان فناوری اطلاعات سپرده و این سازمان هم آن را به شرکت مگفا داده است؟
امیر ناظمی معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران در پاسخ به این سوال می‌گوید: «یک سری سایت‌های دولتی و انواع سامانه‌های دولتی وجود دارد که آرم سازمان فناوری اطلاعات روی آن درج شده است. به این معنا که دولت وقتی می خواهد برخی سامانه‌های ملی را راه اندازی کند که متعلق به وزارتخانه خاصی نیستند؛ معمولا مجموعه‌ای از فعالیت‌های دولت را در سامانه‌ای مشترک به مردم ارایه می‌دهد.»
ناظمی سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات را جزو همین سامانه‌های دولتی می‌دا‌ند چراکه مربوط به کل دولت است و اطلاعات مورد نیاز شهروندان از طریق آن سامانه به مردم عادی قابل دسترسی است.
ناظمی می‌افزاید: «در این جور مواقع دولت معمولا سازمان فناوری اطلاعات را مسوول می‌کند که آن سامانه را راه‌اندازی کند و به کسی که معمولا به عنوان مجری از سوی دولت انتخاب میشود، تحویل بدهد. مثلا همین سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات مربوط به کل دولت است که وزارت ارشاد مسوول ارتباط با مردم انتخاب میشود. سازمان فناوری اطلاعات نیز از لحاظ فنی مسوول راه اندازی این سامانه انتخاب میشود.»
همین جا یک سوال مطرح میشود که این فرآیند، یک قانون دولتی نوشته شده است یا عرف دولتی؟ امیر ناظمی در پاسخ می گوید: «یک عرفی است که طبق مصوباتی به سازمان فناوری اطلاعات ابلاغ میشود.»
فرآیند سازمان فناوری اطلاعات برای انتخاب شرکتی که مدیریت آن سایت را به عهده بگیرد چگونه است؟ مناقصه برگزار میشود یا به طور مستقیم انتخاب می‌شوند؟ امیر ناظمی در پاسخ می‌گوید: «به طور معمول سازمان فناوری اطلاعات، خودش نیرو و امکانات لازم برای این پروژه‌ها را ندارد و باید آنها را بین متقاضیان تقسیم کند. از اینجا به بعد این فرآیند طبق ساختار و فرآیند دولت انجام می‌گیرد. می‌تواند مناقصه برگزار کند یا می‌تواند جاهایی که دولت اجازه داده مناقصه برگزار نکند.»
او می‌افزاید: «به مدیران دولتی اجازه داده شده در این موارد مناقصه برگزار نکند: دانشگاه‌ها و پژوهشگاه ها، شرکت‌های دانش بنیان، سازمانهای دولتی و جاهایی که به صرفه و صلاح مشهور است و در مواردی که امنیت به خطر می افتد. سامانه دسترسی به اطلاعات نیز جزو همین تبصره قرار می‌گیرد و جنبه امنیتی نیز پیدا می‌کند. در صورتی که به یک شرکت خصوصی داده شود، ممکن است به یک سری اطلاعات دسترسی پیدا کند که مدیریت آن سخت است.»
ناظمی در ادامه توضیح می‌دهد: «این اقدام بنا به تشخیص رییس سازمان است که آیا سایت موردنظر ما که می‌خواهیم آن را راه اندازی کنیم جزو موارد امنیتی محسوب میشود یا نه. در مورد سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات، مدیر دو دوره قبلی سازمان تشخیص داده بوده که این پروژه باید به یک سازمان دولتی داده شود. امر خلاف قانونی نبوده است. مخصوصا آنکه دولت به دولت بوده، یعنی در بدترین حالت فرض کنید قیمت آن گران بوده باز هم مشکلی نیست چون به فرد نداده‌ایم و بلکه به دولت داده‌ایم. یعنی از بودجه این سازمان دولتی به بودجه آن سازمان دولتی داده‌ایم. کسی این وسط منفعت شخصی نبرده است.»
با این حال، سوال اساسی اینجاست که چرا یک و نیم میلیارد تومان برای راه اندازی این سایت هزینه شده در حالیکه برخی کارشناسان عقیده دارند حتی با ۱۰۰ میلیون تومان نیز می‌توان آن را راه اندازی کرد؟
معاون وزیر ارتباطات در پاسخ می‌گوید: «من از دوستان فنی تعجب می‌کنم که چنین چیزی را مطرح می‌کنند. آنها چند نکته را نمی بینند؛ اولا سامانه مربوط به تولید ریپورت که پشت سامانه قرار دارد و مدیریت و ادمین آن را نمی بینند و نمی توانند در مورد هزینه های آن قضاوت داشته باشند. دوما همیشه قیمتی برای طراحی سامانه وجود دارد که صرف تحلیل می شود. یعنی شما قبل از آنکه سامانه را طراحی کنید، خیلی اوقات هزینه زیادی پرداخت می کنید که تحلیل کنید افراد چطوری از آن استفاده می کنند.»
ناظمی تشریح می‌کند: «مثلا «نمونه های استفاده» چگونه است و با چه سناریویی؟ سازمان های مختلف چه نیازی دارند؟ چه سوالاتی باید پرسیده شود؟ چه چیزهایی باید استعلام شود؟ و… این موضوع می تواند هزینه بالایی داشته باشد، مخصوصا سامانه هایی که فقط و فقط یک عدد از آن تولید میشود و نمونه مشابه نیز ندارد. خیلی راحت می توانید جست‌وجو کنید و ببینید اینگونه هزینه ها چقدر است. معمولا سایتی که نمونه مشابه ندارد، یک سوم هزینه صرف تحليل می شود.»
ناظمی می‌افزاید: «همچنین در سامانه های ملی یک مشکل دیگر نیز داریم. ممکن است چند بار نسخه یک سایت تغییر کند. یعنی سایت طراحی می شود اما سازمانهای بهره بردار راضی نیستند چون خودشان نیز در نقطه صفر الزاما نمی دانند دقیقا چه چیزی می خواهند.»
او در مورد این قرارداد و نحوه ادامه آن می گوید: «بخش بزرگی از این قرارداد برای پشتیبانی است که همچنان توسط شرکت مگفا ادامه دارد. از مبلغ قرارداد نیز فعلا در حدود نصف آن پرداخت شده است.»
رییس سازمان فناوری اطلاعات در مورد این قرارداد می گوید: «ممکن است نظر من چیز دیگری باشد و در موارد مشابه، شکل دیگری از انتخاب را مدنظر قرار دهم. ما با انتشار این اطلاعات خودمان را در معرض قضاوت مردم قرار دادیم تا از نظرات مردم و اشکالات کارمان با خبر شویم.»