پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نیما فیض گستر؛ تحلیلگر بازار در حوزه پرداخت الکترونیکی / یکی از مولودهای نظام پرداخت بیمار کشور بدون شک غول خفته‌ای به نام پول خرد است. شاید در نگاه اول این جمله تعجب‌آور باشد چراکه همواره یکی از دستاوردهای نظام پرداخت حل مشکل تأمین پول خرد برشمرده شده است اما هیچ‌گاه از این منظر که این دستاورد چه هزینه‌ای را بر شبکه پرداخت کشور و بانک‌ها تحمیل می‌کند به این موضوع پرداخته نشده است.
مطابق آمار منتشره شرکت شاپرک بیش از %37 از تراکنش‌های شبکه کارت‌خوان‌های فروشگاهی زیر 5 هزار تومان ارزش‌دارند درحالی‌که برای انجام این تراکنش هزینه‌ای قابل‌توجه ازجمله هزینه‌های سخت‌افزاری، کاغذ، پردازش تراکنش در سوئیچ شرکت پرداخت، شاپرک، شتاب و بانک‌های مبدأ و مقصد، زیرساخت‌های ارتباطی و کارمزدهای مربوطه ذی‌نفعان مربوطه تحمیل می‌شود که هیچ توجیه اقتصادی و عقلانی ندارد اما هدف اصلی این یادداشت بررسی این مشکل نیست.
اگر نگاهی ریزبین‌تر به شرایط فعلی نظام پرداخت ایران داشته باشیم می‌بینیم که به‌واسطه ساختار غلط کارمزدی و ارائه خدمات رایگان پرداخت آنلاین به دارندگان کارت و دارندگان کارت‌خوان‌ها، بخش قابل‌توجهی از تراکنش‌های مبلغ خرد به شبکه پرداخت آنلاین واردشده است که به‌صورت صوری و در ظاهر مشکل پول خرد را در کشور حل کرده است.
این روزها فروشگاه‌های مختلف و حتی بخشی از شبکه حمل‌ونقل کشور کمتر با معضل پول خرد دست‌به‌گریبان‌اند و به‌راحتی هر مبلغی را با کمک کارت‌خوان‌های خود از مشتری دریافت می‌کنند.
اما چالش اصلی آنجایی است که همه می‌دانند این بدعت غلط دیر یا زود و باید اصلاح شود و کارمزد تراکنش از ذی‌نفع اصلی دریافت شود و یا حداقل کف مبالغ پرداخت منطقی شود، با این تغییر انتظار می‌رود برای صاحبان اصناف استفاده از کارت‌خوان‌ها برای مبالغ خرد دیگر توجیهی نداشته باشد و به سمت استفاده از پول خرد فیزیکی حرکت کنند.
با حسابی سرانگشتی می‌توان پی برد که حدود 200 تا 250 میلیون تراکنش ماهیانه زیر 5 هزار تومان در شبکه کارت‌خوان‌های کشور وجود دارد که برای پرداخت فیزیکی این مبالغ (به فرض گردش سه‌باره پول در ماه) بیش از 200 میلیون قطعه اسکناس و یا سکه پول خرد لازم است که این آمار باعث ایجاد و نگرانی شدیدی می‌شود و از جنبه‌های زیر قابل‌بررسی است:
- آیا حجم اسکناس‌ها و سکه‌های فعلی کشور پاسخگوی افزایش یک‌بار تقاضا را دارد؟ چراکه در سال‌های اخیر و به‌واسطه کاهش کاذب تقاضای پول خرد تا حدی چاپ و توزیع این موارد افزایش لازم را نداشته و نیاز است برای رفع تقاضای مذکور جبران چند سال اخیر را هم در نظر گرفت.
- در حال حاضر نرخ خرید پول خرد از مبادی غیررسمی حدود %10 تا 15 است. به عبارتی تهیه این حجم پول خرد (البته به‌شرط وجود) بیش از 20 میلیارد تومان هزینه را بر فروشندگان و متقاضیان تحمیل می‌کند که پیش‌بینی می‌شود با رشد تقاضا نرخ مربوطه افزایش چشم‌گیری داشته باشد.
- آیا مرجع‌های لازم برای مراجعه و تهیه این حجم پول خرد در کشور وجود دارد و می‌توان این موج تقاضا را کنترل کرد و یا اینکه این موضوع به‌ظاهر ساده موجب ایجاد بحرانی در عرصه اقتصادی کشور می‌شود.
- در انتها باید بازهم تأکید کرد که ساختار غلط نظام پرداخت کشور نه‌تنها در حال حاضر باعث ایجاد مشکلات متعددی در اقتصاد کشور شده است بلکه اصرار بی‌دلیل ادامه این روند غلط موجب ایجاد بحران‌های خفته‌ای ازجمله بحران پول خردشده که به آن اشاره شد، این موارد باعث می‌شود اصلاح نظام پرداخت بار سنگین سیاسی و اجتماعی را همراه داشته باشد و بهانه‌ای باشد در دست ذی‌نفعان فعلی برای ادامه این روند.
در انتها بازهم تأکید می‌شود بی‌شک توجه عملی به توسعه فراگیر استفاده کیف پول‌های الکترونیکی شاه‌کلید این گره کور است که سال‌هاست مورد غفلت قرارگرفته است.