پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سازمان ثبت‌اسناد و املاک کشور یکی از قدیمی‌ترین سازمان‌های اجرایی است. بااینکه دیرهنگام اقدام به الکترونیکی کردن خدمات کردند اما حال به گفته هاشم کارگر، معاون توسعه فناوری و خدمات الکترونیکی ثبتی، از بسیاری از سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها پیشی گرفته‌اند.
آخرین مصاحبه پیوست با سازمان ثبت‌اسناد در سال ۹۲ در مورد سامانه ثبت آنی بود. پنج سال می‌گذرد و این سازمان نه‌تنها سامانه ثبت آنی را تکمیل کرده بلکه خدمات متنوع و بی‌شماری را به‌صورت الکترونیکی عرضه می‌کند. در مورد این خدمات با هاشم کارگر گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
سال ۹۲ زمانی که برای مصاحبه به سازمان ثبت‌اسناد آمدیم سامانه ثبت آنی راه‌اندازی شده بود اما مشکلاتی داشت. امروز آن سامانه و تعدادی دیگر از سامانه‌های ثبت‌اسناد به بهره‌برداری رسیده است و به نظر می‌رسد سازمان ثبت‌اسناد توانسته خود را در زمره سازمان‌های پیشرو در ارائه خدمات الکترونیکی قرار دهد.
بله. می‌توانم بگویم با پایگاه‌های اطلاعاتی‌ای که ایجاد کرده‌ایم تقریباً بسیاری از فرایندهای کاری به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.
از ابتدا شروع می‌کنیم و از قدیمی‌ترین پروژه‌ای که سازمان اجرای آن را آغاز کرد: پروژه کاداستر. اجرایی کردن کاداستر در برنامه‌های چهارم و پنجم پیش‌بینی‌شده بود و اخیراً در خبرها اعلام شد ۹۹ درصد این پروژه به اتمام رسیده است.
اجرای کاداستر شهری در سال ۷۳ طی طرحی با مدت‌زمان ۲۰ سال آغاز شد و در سال ۹۳ به اتمام رسید. پس‌ازآن در سال ۱۳۹۴ قانون جامع حدنگار برای اجرای کامل کاداستر تصویب و در آن مسئولیت اجرای کامل و جامع کاداستر با پوشش کشوری به عهده سازمان ثبت‌اسناد و املاک کشور قرار گرفت و پس از ابلاغ از ابتدای سال ۹۵ اجرای آن آغاز شد.
در قانون جامع کاداستر کلیه اراضی نظیر زمین زراعی، منابع طبیعی و اراضی و املاک دولتی و غیره پیش‌بینی‌شده است که باید نقشه کاداستر آن تعیین شود.
از سال ۱۳۹۰ ما سند تک‌برگ به مردم می‌دهیم. سند تک‌برگ خروجی سیستم کاداستر است. سندهای دفترچه‌ای حذف شد. در سند تک‌برگ بدون دخل و تصرف از بانک اطلاعاتی داده‌های هر ملک استخراج و پرینت گرفته می‌شود.
نقشه UTM نیز روی سند حک می‌شود. این بانک اطلاعاتی در بسیاری از فعالیت‌های خود سازمان به ما کمک کرد. مراجع و سازمان‌هایی که نیاز به اطلاعات دارند از ما اطلاعات را دریافت می‌کنند؛ به‌عنوان‌مثال سازمان‌های گوناگون و مراجع قضایی استعلام‌های زیادی از ما می‌خواهند. این اطلاعات را کاداستر در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
البته مردم عادی هم می‌توانند دارایی خود را از ما استعلام کنند. در قانون برنامه ششم چند تکلیف برای ما تعیین‌شده است. به‌عنوان‌مثال در حوزه اجرا ما باید ادارات اجرایی خود را فعال‌تر کنیم تا مردم برای امورشان ابتدا به اجرای ثبت مراجعه کنند و چنانچه ظرف مدت قانونی اجرائیه صادره به نتیجه نرسید از طریق مراجع قضایی تقاضای رسیدگی کنند.
یکی از اقداماتی که در سازمان ثبت در این خصوص به‌منظور تسهیل در رسیدگی به پرونده‌های اجرایی انجام‌شده استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی و اتصال آن‌ها به سامانه اجرای اسناد رسمی، صدور اجرائیه و درنهایت پیگیری و شناسایی دارایی مدیون است.
یکی از اتفاق‌هایی که در مورد بودجه ۹۷ رخ داد تخصیص ۴۲ درصد از درآمدهای کاداستر به هلال‌احمر بود. ما در این مورد خیلی تعجب کردیم
این اتصال چه زمانی برقرارشده است؟
شیوه‌نامه آن در حال نهایی شدن است. رئیس سازمان هم در نشستی اعلام کرده است به‌زودی رونمایی می‌شود و مردم می‌توانند از مزایای آن بهره‌مند شوند.
به چند بانک اطلاعاتی متصل است؟
به بانک املاک و کاداستر، بانک ثبت شرکت‌ها، بانک ثبت آنی و بانک مالکیت معنوی متصل است. اقدام بسیار بزرگ و مثبتی است. این اتصال به افراد بدهکار کمک می‌کند تا خودشان به پرونده اجرایی رسیدگی کنند، چون طبق قانون به فرد بدهکار ابلاغ می‌شود که پرونده اجرایی دارد.
درگذشته افراد به این ابلاغیه توجه نمی‌کردند؛ اما هم‌اکنون می‌دانند طلبکار می‌تواند خیلی راحت به اموال ثبت‌شده بدهکار دسترسی پیدا کند، بنابراین خود بدهکار برای رسیدگی سریع‌تر به این پرونده اقدام می‌کند.
تمام این تسهیلاتی که ایجاد می‌شود نتیجه تحولاتی است که در سال‌های اخیر رخ‌داده و از فناوری و اطلاعات در سازمان ثبت استفاده کرده‌ایم. ما روند خدمت‌رسانی به مردم را تسهیل بخشیدیم و بانک‌های اطلاعاتی مناسب ایجاد کردیم.
بزرگ داده ایجاد کردید؟
بله دقیقاً. این داده‌ها کارایی گوناگونی در سطح کشور دارند. برنامه آینده ما برای سازمان گسترش این نوع اقدامات در سازمان و به‌کارگیری فناوری‌های نو و ارتقای کمی و کیفی خدمات الکترونیکی است.
کاداستر جامع که از سال ۹۵ اجرایی شده چه زمانی به نتیجه می‌رسد؟
در قانون جامع حدنگار یا کاداستر کلیه دستگاه‌های دولتی مکلف شده‌اند اطلاعات حقوقی و نقشه با مختصات جغرافیایی املاک تحت تولیت یا مالکیت خود را ظرف ۲ سال به سازمان ثبت ارائه دهند و سازمان ثبت ظرف مدت ۳ سال نسبت به اجرای حدنگار و صدور سند حدنگار برای کلیه اراضی اقدام کند.
به دلیل عدم تحویل کلیه نقشه‌ها از سوی دستگاه‌ها ذی‌ربط پیشرفت کار با کندی صورت می‌گیرد. رئیس سازمان ثبت چندین نامه برای ریاست جمهور و وزرا و سازمان‌های زیرمجموعه ارسال کردند تا در راستای اجرای قانون نسبت به معرفی اراضی و املاک خود اقدام کنند.
نکته دوم این است که برای تکمیل کاداستر جامع به بودجه مناسب نیاز داریم. یکی از اتفاق‌هایی که در مورد بودجه ۹۷ رخ داد تخصیص ۴۲ درصد از درآمدهای کاداستر به هلال‌احمر بود. ما در این مورد خیلی تعجب کردیم و به مجلس شورای اسلامی نیز اعلام کردیم که با توجه به تکلیفی که برای ما ایجاد کرده‌اند باید اعتبارات را هم در نظر بگیرند.
بسیاری از اعتبارات کاداستر ناشی از درآمدهای خود کاداستر بود. به‌هرحال مجلس این موضوع را تصویب کرد. چون کاداستر در بسیاری از کشورهای دیگر به‌عنوان امری زیرساختی در نظر گرفته می‌شود. بسیاری از برنامه‌ریزی‌ها در کشور و اقدامات و فعالیت‌ها باید بر اساس کاداستر اجرا شود. اگر این اتفاق نیفتد، تبعات گوناگونی دارد.
به نظر می‌رسد بتوانید در بودجه سال آینده تغییرات موردنظر خود را اعمال کنید؟
فعلاً که بر همین منوال است و همه موضوعات باعث می‌شود درروند اجرای این طرح دچار مشکل شویم. باوجود تمام این مسائل چندین اقدام بسیار مناسب اجرایی شده است. بر اساس تکالیفی که در قانون بود باید دفاتر موجود در ادارات و دفاتر اسناد رسمی را الکترونیکی می‌کردیم.
از سال اول اجرای قانون جامع کاداستر این طرح را آغاز کردیم. دفتر املاک به‌عنوان ستون سازمان شناخته و تمام مشخصات ملک و مالک در آن ثبت می‌شود. این دفتر مرجع را الکترونیکی کردیم. اقدام خیلی بزرگی بود.
الکترونیکی کردن دفاتر در ادامه ثبت آنی بود؟
این بخش جدایی است که به ثبت آنی متصل می‌شود. دفتر املاک مخزن و مرجع مالکیت افراد است. به مرجع قضایی مراجعه می‌کنید و سندی ارائه می‌دهید.
مرجع قضایی از ثبت استعلام می‌کرد تا اصالت سند را تأیید کنیم. این اصالت بر اساس دفتر املاک صورت می‌گرفت. یکی از قدیمی‌ترین دفاتر در ثبت است و تمامی بانک املاک و مالکیت افراد در این دفاتر ثبت می‌شد. هم‌اکنون دفاتر حذف و دفاتر الکترونیکی جایگزین آن‌ها شده‌اند.
درگذشته خلاصه معامله ارسال و در دفتر املاک به‌صورت دستی نوشته می‌شد و دفاتر دست‌نویس بود. اشکالاتی در این زمینه پدید می‌آمد و فسادی هم امکان داشت رخ دهد.
اکنون خلاصه معامله به‌صورت خودکار از دفترخانه در آن دفتر ثبت می‌شود و استعلامات هم به‌صورت الکترونیکی از آن دفتر پاسخ داده می‌شود. بسیاری باور نمی‌کردند که در ثبت دفتر املاک را حذف کنیم؛ یعنی تقریباً غیرممکن بود؛ اما ما این دفاتر را الکترونیکی کردیم.
در حال حاضر همه داده‌ها جمع‌آوری‌شده‌اند؟
بله. تمام داده‌ها در بانک املاک قرار دارند.
اجرایی شدن آنچه دوره زمانی طول کشید؟
در سال ۹۵ دفاتر را الکترونیکی کردیم. برنامه‌نویسی و تحلیل‌ها و ساده‌نویسی‌ها انجام شد و در تیرماه ۹۵ اجرایی کردیم. به فاصله دو ماه بعد دفتر الکترونیکی سردفتران را اجرایی کردیم. دفتر دست‌نویس سردفتران ازنظر شکل شبیه دفاتر املاک بود. دفتر سردفتران ستون دفترخانه‌ها به شمار می‌آمد.
مهم‌ترین دفتر در دفاتر اسناد رسمی دفتر سردفتر بود که تمام سوابق معاملات و «ثبت با سند برابر است» و امضاها در آن قرار دارد. ما همه این موارد را حذف و آن‌ها را تبدیل به یک پروسه الکترونیکی کردیم. هم‌اکنون دفتر دست‌نویسی وجود ندارد و همه‌چیز الکترونیکی است.
البته خبر حذف دفتر طلاق نیز منتشرشده است.
باید دفاتر موجود در ادارات و دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق را الکترونیکی کنیم. در حدود یک ماه پیش دفتر ثبت طلاق را حذف کردیم و دفتر الکترونیکی طلاق را به‌جای آن قراردادیم. تمام طلاق‌ها در آن ثبت می‌شود.
پس با اجرایی شدن کاداستر زیرساختی فراهم شد و توانستید طرح‌ها را کم‌کم روی آن پیاده‌سازی کنید.
زیرساخت‌ها را چه در حوزه کاداستر و چه در حوزه‌های دیگر از قبل آماده کرده بودیم. به‌عنوان‌مثال ثبت آنی خود زیرساختی بود که کمک کرد دفتر سردفتر را حذف کنیم. دفتر گواهی امضا را سال گذشته حذف کردیم. سایر برنامه‌ها در دست اقدام است.
سازمان ثبت چند سامانه دارد؟
سامانه‌های داخلی و خارجی، درمجموع ۲۲ سامانه داریم.
سامانه‌ها به هم متصل‌اند؟
سامانه‌هایی که باید به هم متصل باشند متصل هستند. تبادل داده از طریق سرویس بین این سامانه‌ها صورت می‌گیرد. به‌عنوان‌مثال استعلام ملک کاملاً به سامانه ثبت آنی متصل است. وقتی سردفتر در مورد ملکی درخواست استعلام می‌کند از این سامانه‌ها داده جمع‌آوری و از طریق همین سامانه‌ها ارسال می‌شود.
ما الآن می‌توانیم ادعا کنیم در سازمان ثبت در فرایندهای ثبتی فعالیت دستی نداریم. البته این تغییر و تحولات به‌سادگی انجام‌نشده است.
تفکر مدیریتی پشت آن بوده و اعتقاد جدی بر این موضوع وجود داشته است. سازمان ثبت الکترونیکی کردن خدمات خود را دیر آغاز کرد اما هم‌اکنون از بسیاری از سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی که زودتر از ما به این سمت رفتند جلوتریم.
طبق سنجش‌ها و ارزیابی‌هایی که وزارت ارتباطات در سال ۹۳ انجام داده، سازمان ما در بهبود فرایندها جزو سه سازمان اول کشور اعلام شد.
در صحبت‌های خود خیلی به استعلامات اشاره می‌کردید. شما در این زمینه به چند دستگاه دولتی و غیردولتی متصل هستید؟
بسیاری از دستگاه‌ها طبق قانون از سازمان ثبت اطلاعاتی می‌خواهند. درگذشته تبادل اطلاعات یا انجام نمی‌شد، چون بانک اطلاعاتی وجود نداشت، یا به‌کندی صورت می‌گرفت؛ اما اکنون سازمان سامانه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی و وب‌سرویس‌هایی ایجاد کرده است و اطلاعات به‌صورت الکترونیکی و از طریق وب‌سرویس‌ها تبادل می‌شود.
البته در مواردی ما استعلام می‌گیریم؛ مثلاً از ثبت‌احوال برای اصالت هویتی اشخاص استعلام می‌گیریم. ثبت‌احوال نیز به‌صورت الکترونیکی پاسخ استعلام ما را می‌دهد.
اتصال‌ها به چه صورت است؟
نوع خطوط ارتباطی ما با دستگاه‌ها بر اساس MPLS است. در مورد اتصال‌ها سازمان ثبت جزو اصلی‌ترین سازمان‌ها در شبکه ملی اطلاعات به شمار می‌رود. ما پروتکل‌های بین سازمان فناوری اطلاعات را ردوبدل کردیم. زیرساخت‌های لازم آماده شد. هم‌اکنون تبادل اطلاعات ما بر اساس NIX انجام می‌شود.
به‌عنوان اولین اقدام سرویس اصالت اسناد رسمی را به سازمان فناوری اطلاعات دادیم و سامانه شناسایی شماره موبایل افراد یا شاهکار را دریافت کردیم. اقدامات در این زمینه انجام‌شده است. درخواست‌های گوناگون برای تبادل اطلاعات و برقراری سرویس‌ها به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.
شما از برقراری ارتباط پایدار در بخش‌های مختلف سازمان صحبت می‌کنید، پس چرا وقتی به دفترخانه‌ها مراجعه می‌کنیم می‌گویند سیستم قطع است؟
ما هیچ‌گاه قطعی سیستم در داخل شبکه خود نداریم. دفترخانه‌ها یک ارتباطات داخلی با ما دارند و یک اینترنت برای فعالیت‌های خود. گاه زیرساخت کلی کشور دچار مشکل می‌شود که موضوع عجیبی نیست. امکان دارد اتفاق بیفتد. گاه سرویس‌هایی که از دستگاه‌های دیگر مانند ثبت‌احوال دریافت می‌کنیم دچار قطعی می‌شود و ربطی به شبکه داخلی و سامانه‌های ثبت ندارد.
البته خوشبختانه با همکاری ثبت‌احوال قطعی‌ها خیلی کم شده است. شاید هم اینترنت دفترخانه‌ها با اشکال روبه‌رو شود چون اینترنت در اختیار آن‌هاست. البته به دفترخانه‌ها توصیه کرده‌ایم که اینترنت باید شامل چه استانداردهایی باشد. شاید هم ازنظر سخت‌افزاری دچار قطعی‌هایی شده‌اند.
آن‌ها فقط اعلام می‌کنند که سامانه قطع است، شما نمی‌توانید تشخیص دهید این قطعی ناشی از کدام مشکل است. اگر مردم شاهد قطعی‌هایی هستند از طریق خطوط ارتباطی یا پیام الکترونیکی به سازمان ثبت اعلام کنند و ما رسیدگی می‌کنیم.
غیر از موارد غیرمترقبه که برای هر سیستم یا سامانه‌ای پیش می‌آید زیرساخت‌ها و راه‌های ارتباطی ما دچار مشکل نمی‌شود. ما سعی کرده‌ایم در ستاد سازمان از زیرساخت‌های خود مراقبت ویژه کنیم تا کمترین اشکال در آن ایجاد شود.
در صحبت خود اشاره کردید که دفترخانه‌ها اولین اقدامی که انجام می‌دهند احراز هویت است. این احراز هویت را به‌صورت مستقیم از ثبت‌احوال می‌گیرند یا در ابتدا به مرکز متصل می‌شوند؟
به ستاد مرکز متصل هستند و احراز هویت‌ها را از طریق ستاد انجام می‌دهند.
شما به الکترونیکی شدن دفاتر مختلف اشاره کردید. به نظر می‌رسد یکی از الزامات برای احراز هویت سردفترداران امضای الکترونیکی است، هم‌اکنون این سرویس را در زیرمجموعه خود پیاده کرده‌اید؟
ما طبق ماده ۲۱۱ قانون برنامه پنجم باید امضای الکترونیکی را در سامانه‌ها ایجاد می‌کردیم. اکنون تمامی اسنادی که در دفترخانه‌ها توسط سردفتر تأیید می‌شود از طریق امضای الکترونیکی امضا می‌شود.
سردفترها همه امضای الکترونیکی دارند؟
بله. تبادل اطلاعات بین سامانه ثبت آنی و سامانه جامع املاک ما از طریق امضای الکترونیکی انجام می‌شود.
در مورد سرویس‌های دولت همراه، آیا سازمان ثبت تصمیم دارد سرویس‌ها را روی برنامه‌های موبایلی قرار دهد؟
یکی از برنامه‌های آینده ما استفاده از اپلیکیشن موبایلی و ارائه خدمات بر این بستر است. چون یکی از برنامه‌های ما تسهیل امور متقاضیان است.
استفاده از اپلیکیشن موبایلی هم در دستور کار ما قرار دارد. در خصوص سردفترها این اقدام را انجام داده‌ایم؛ یعنی از طریق اپلیکیشن‌های موبایلی امکاناتی را در اختیار سران دفاتر اسناد رسمی قرار داده‌ایم و برای مشتریان داخلی خود این سیستم را ایجاد کرده‌ایم. برای سایر متقاضیان نیز چنین سیستمی ارائه خواهیم داد.
البته با توجه به حساسیت امور مالکیتی در کشور باید با دقت نظر بیشتری سرویس‌ها را ارائه دهیم تا مردم با اطمینان خاطر از سامانه‌ها بهره ببرند.
شما در طول گفت‌وگو اشاره کردید که ۲۲ سامانه در سازمان ایجادشده است و تقریباً تمامی این سامانه‌ها حاکمیتی هستند. برای حفظ امنیت این سامانه‌ها چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
ما در تمام اقداماتی که در حوزه فناوری انجام دادیم نگاه امنیتی به داده‌ها و سامانه‌ها را جزو اولویت‌های کاری خود قراردادیم تا متقاضیان ثبتی بدانند تمام دیتای آن‌ها در فضای امن نگهداری می‌شود و دسترسی به آن‌ها ممکن نیست. هم ازلحاظ فنی و هم از منظر حقوقی یک نظام امنیتی ویژه را برای آن‌ها در نظر گرفتیم.
موضوع Isms یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که از دو سال پیش آغاز کرده‌ایم. در این زمینه خیلی هزینه کردیم چون معتقدیم با بانک‌های اطلاعاتی خاص و حجیمی که ما داریم باید از تکنولوژی‌ها و پروتکل‌های جدیدی که در دنیا حاکم است بهره ببریم.
منبع: ماهنامه پیوست
احسنت