پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ماهنامه عصر تراکنش / بعضی از جدول‌های مربوط به شفافیت مالی، ایران را رتبه اول پولشویی در دنیا قرار داده‌اند. با کسب رتبه اول این جدول، نه کسی به ایران مدال می‌دهد و نه چیزی نصیب کشورمان می‌شود. خیلی‌ها در ایران پولشویی و شفافیت را با FATF می‌شناسند. در این ماه‌ها بحث‌های داغ و پرتعدادی پیرامون FATF در کشور انجام شده است. جالب است بدانید که تعداد کشورهایی که پذیرفته‌اند توصیه‌های گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF (Financial Action Task Force) را اجرا کنند، از تعداد کشورهای عضو سازمان ملل بیشتر است.
در یکی، دو ماه اخیر در خصوص FATF سروصدای زیادی به راه افتاده است. در مجلس شورای اسلامی در خصوص این لایحه موافقان و مخالفان سرسختی به سخنرانی پرداخته‌اند؛ تا جایی که بعضی، مخالفان خود را به مناظره درباره FATF دعوت کرده‌اند. از پر کردن بنر تا داد و هوارهای صحن علنی، همه و همه از نمونه‌های این تنش واقعی در ماه‌های اخیر بوده‌اند. موافقان این لایحه از شفافیت و مبارزه با پولشویی صحبت می‌کنند و مخالفانش از آمریکایی بودن و عدم صداقت در بندهای «گروه ویژه اقدام مالی». این مخالفت تا جایی ادامه پیدا کرد که عده‌ای آن را ترکمانچای دوم نامیده‌اند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
تفاوت اختلاس و پولشویی
تقلب یعنی به دست آوردن چیزی که مستحق آن نیستیم. اختلاس و پولشویی را می‌توان دو تقلب معروف تمام‌عیار در ابعاد بزرگ دانست. تفاوت اختلاس و پولشویی این است که در پولشویی جهت پول از بیرون به داخل بانک است؛ در صورتی که در اختلاس، پول از بانک خارج می‌شود. شاید ساده‌ترین مثال ملموس برای پولشویی، تمیز کردن حجم زیادی از پول به‌دست‌آمده در تجارت‌های ممنوع مانند مواد مخدر و اسلحه و وارد کردن این پول به چرخه اقتصاد باشد.
[/mks_pullquote]
تاریخچه تلاقی FATF و ایران
گروه ویژه اقدام مالی پولشویی در سال ۱۹۸۹ در نشست سران G-7 در پاریس برای مبارزه با مشکل رو به رشد پولشویی تاسیس شد. FATFاولین بار در سال 2009 برای کشورها و ارزیابان معیارهای نهایی بررسی‌های اقدام ویژه مالی معرفی شد؛ اما از 9 سال قبل یعنی از سال 2000، گروه ویژه اقدام مالی در گزارش‌های سالانه‌اش یک لیست سیاه از کشورهایی که با معیار این نهاد، پرخطرترین کشورها برای سرمایه‌گذاری هستند، قرار داده بود. این لیست سیاه همان لیستی بود که از طرف «سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه‌ای» یا OECD نیز منتشر می‌شد و عنوان آن هنوز هم «کشورها و قدرت‌های نامناسب برای همکاری» است.
در سال 2009 برای اولین‌بار، نام ایران در کنار نام پاکستان، ازبکستان و ترکمنستان وارد لیست سیاه پیشنهادهای سرمایه‌گذاری FATF شد. در سال‌های بعدی هم گزارش‌ها ادامه پیدا کرد و نام ایران در راس لیست سیاه به چشم می‌خورد؛ در حالی که FATF این حق را برای خودش محفوظ می‌دانست که در بررسی‌های تازه نام بعضی کشورها را از لیست حذف و نام کشورهای دیگری را به آن اضافه کند، اما ایران در کنار کره شمالی، در جایگاهی حتی بدتر از لیست سیاه و در فهرست کشورهایی قرار می‌گرفت که توصیه می‌شد علیه آنها اقدامات مقابله‌ای انجام شود. همین امر سبب شد تا عده‌ای احساس خطر کنند و سعی در بهبود جایگاه ایران در این اوضاع داشته باشند. دولت لوایحی به مجلس فرستاد و این شروع یک تنش واقعی بین مخالفان و موافقان FATF در ایران بود.
نظرات متفاوت
در حالی که علی لاریجانی دو هفته به کمیسیون امنیت ملی وقت داده بود تا این لایحه را بررسی و گزارش آن را به صحن مجلس ارجاع دهند، در جلسه رای‌گیری بر سر این لایحه، مخالفان FATF دست به آبستراکسیون زدند تا رای‌گیری نهایی کمیسیون امنیت ملی به تعویق بیفتد؛ اقدامی که کمترین نتیجه آن طولانی‌تر شدن روند بررسی این لایحه است.
مجتبی ذوالنور، نماینده نزدیک به جبهه پایداری نه‌تنها اقدام جریان مخالف دولت به آبستراکسیون را تکذیب نکرد، بلکه با تایید آن گفت: «ورود دقیقه نودی یک جریان خاص به کمیسیون امنیت ملی باعث این اقدام شده است.»
محمدجواد فتحی، نماینده تهران در این‌باره تصریح کرد: «از بیرون خیلی‌ها دنبال این هستند که ما نتوانیم به این موفقیت دست پیدا کنیم و به‌نوعی به FATF ملحق شویم.» فتحی در پاسخ به این سوال که از لوایح اقتصادی اخیر چند لایحه جلو رفته است، پاسخ داد: «هیچ‌کدام از این لوایح هنوز جلو نرفته‌اند و به نظر می‌رسد تا تبدیل‌شدن به قانون هنوز فاصله زیادی دارند. لایحه مبارزه با پولشویی که با ایراد شورای نگهبان مواجه شده و بدون هیچ بررسی به صحن می‌آید؛ یعنی وضعیت لایحه مبارزه با پولشویی با آن چیزی که روز اول بود، فرقی نکرده و حتی یک قدم هم پیشرفت نداشته است. دومی لایحه الحاق به پالرمو است که باز هم با ایراد شورای نگهبان مواجه شده و هنوز به صحن نیامده است. سومی هم اصلاح قانون منع تامین مالی تروریسم است که آن اصلاحاتی را که مدنظر FATF بوده، پوشش نمی‌دهد و به پیش‌بینی من اصلاحاتی که انجام شده مورد موافقت FATF قرار نخواهد گرفت. چهارمی هم که الحاق به کنوانسیون منع تامین مالی تروریسم است به این سرنوشت دچار شده است.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
سازمان بین دولتی FATF
FATF یک قرارداد نیست، یک سازمان بین‌دولتی است. گروه ویژه اقدام مالی در سال 1989 به ابتکار کشورهای عضو گروه «جی 7» تشکیل شد تا بررسی‌هایی درباره وضعیت قوانین مبارزه با پولشویی در بازارهای مختلف مالی را در سراسر جهان انجام دهد و نتیجه آن را در جلسات هر چهار ماه یک بار خود به اطلاع کشورهای عضو برساند تا این کشورها بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هدف را بررسی و در مورد سرمایه‌گذارانی که به «کشورهای مشکوک» می‌روند احتیاط کنند.
دولت که پس از برجام همواره بر ضرورت برقراری روابط ساختارمند با نهادهای موثر بین‌المللی تاکید کرده است، یکی از قفل‌های بازنشده ورود سرمایه به کشور را همین حضور نام ایران در لیست سیاه FATF می‌دانست و معتقد بود همکاری و تعامل با گروه اقدام مالی از آن رو ضرورت دارد که امروزه کلیه بانک‌ها، موسسات مالی، شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در سراسر جهان موظف هستند استانداردهای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را اجرا کنند. با وجود این در دو سال گذشته، مخالفان دولت این موضع‌گیری را به خیانت دولت تعبیر کرده‌اند.
[/mks_pullquote]
از طرف دیگر رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی معتقد است که هیچ‌یک از اعضای گروه اقدام مالی به‌دلیل عضویت در این گروه، متعهد نیستند که اطلاعات مشتریان نظام مالی خود را در اختیار سایر اعضا قرار دهند و هرگونه تبادل اطلاعاتی میان اعضا بر اساس معاهدات دوجانبه یا چندجانبه میان آنها و پس از تصویب مجالس و سایر مراجع ذی‌صلاح داخلی آنها خواهد بود. به عقیده پورابراهیمی، اگر میان دو کشور عضو، معاهده معاضدت قضایی وجود داشته باشد و در آن معاهده قید شده باشد که اطلاعاتی در زمینه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم میان مقامات قضایی و اجرایی آنها مبادله خواهد شد، آنگاه بر همان اساس و در چارچوب همان معاهده مبادله اطلاعات انجام خواهد شد. نماینده مردم کرمان در مجلس اظهار کرد: «اگر چنین معاهده و ترتیباتی وجود نداشته باشد، صرف عضویت در گروه اقدام مالی و اجرای توصیه‌های گروه مزبور باعث نخواهد شد که تبادل دوجانبه اطلاعات صورت گیرد. روشن است در معاهدات معاضدت قضایی که میان جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها منعقد شده و تماما به تصویب و تایید شورای نگهبان رسیده یا خواهند رسید، دغدغه‌های کشور در رابطه با انتقال اطلاعات حساس در نظر گرفته شده و تحفظ‌های لازم صورت گرفته و خواهد گرفت.»
البته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در برابر افرادی که با پارچه و بنر در صحن علنی بهارستان با این لایحه دولت به مخالفت پرداختند، از منتقدان ملایم FATF محسوب می‌شود.
نصرالله پژمان‌فر، عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس در جلسه علنی تذکر داد و با اشاره حواشی بررسی قانون الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم گفت که برخی اجازه اظهارنظر در این‌باره را هم نمی‌دهند. نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: «دکتر شریعتی گفتند روحانیت هیچ‌وقت هیچ قرارداد استعماری را امضا نمی‌کند و ما هم چنین اجازه‌ای نمی‌دهیم.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
FATF خاکستری
عده‌ای لایحه FATF را سفید و عده‌ای دیگر آن را سیاه می‌‌خوانند. در بین جملات مخالفان و موافقان تصویب این لایحه، ارائه مباحث فنی کمتر به گوش می‌رسد و اکثر نقل‌قول‌ها در خوش‌بینانه‌ترین حالت نشان‌دهنده پوسته بیرونی قضیه است. شاید همان‌طور که بعضی از نماینده‌های مجلس گفته‌اند، انجام چند مناظره در این‌باره راهگشا باشد.
[/mks_pullquote]
دولتی‌ها چه می‌گویند؟
دولت پس از پاسخ دادن به منتقدان تاکید کرده که تعامل با گروه اقدام مالی از سال‌ها قبل در برنامه‌های شورای عالی مبارزه با پولشویی قرار داشته و اقداماتی که به تعلیق اقدامات مقابله‌ای علیه ایران منجر شده‌اند، منحصر به دولت فعلی نیست و تعامل با گروه ویژه اقدام مالی، ضرورتی است که مستقل از بحث برجام و دولت کنونی است و آخر اینکه در حال حاضر ۱۹۸ کشور، پذیرفته‌اند که توصیه‌های گروه اقدام مالی را اجرا کنند؛ بنابراین تعداد کشورهایی که با گروه ویژه اقدام مالی همکاری می‌کنند از تعداد دولت‌های عضو سازمان ملل متحد یعنی ۱۹۳ عضو نیز بیشتر است.
وزیر امور خارجه کشورمان در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با تاکید بر اینکه در کشور باید یک سیاست خارجه داشته باشیم و از نظر اجرایی نیز نمی‌توانیم دو سیاست خارجه داشته باشیم و طبق قانون تعیین‌کننده سیاست‌های کشور مقام معظم رهبری هستند، ادامه داد: «همان‌طور که در برجام تا آنجایی که امکان‌پذیر بود در قالب فرمایشات ایشان پیش رفتیم، در مورد بحث پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم نیز می‌توانیم در چارچوب فرمایشات ایشان عمل کنیم و بازار نباید بیهوده نگران FATF باشد.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
لیست سیاه
کره شمالی، ایران، سریلانکا، یمن، اتیوپی، عراق، سوریه، صربستان و تونس کشورهایی هستند که هم‌اکنون در لیست سیاه FATF قرار دارند. از این فهرست، ایران و کره شمالی در جایگاهی بدتر از لیست سیاه و در فهرست کشورهایی قرار دارند که به کشورهای دیگر توصیه می‌شود علیه آنها اقدامات مقابله‌ای انجام دهند.
[/mks_pullquote]
شرایط پیچیده پیش رو
در شرایط بحرانی اقتصاد کشور که از سویی نرخ ارز به‌طور نگران‌کننده‌ای سیر صعودی در پیش گرفته و التهاب را به بازار ایران وارد کرده و از طرفی بسیاری از کارشناسان معتقدند که اولین گام در جهت خروج از شرایط فعلی، مذاکره با قدرتمندترین کشورهای دنیا از جمله آمریکا، حرکت در مسیر شفافیت و پذیرفتن قوانین بین‌المللی است. به عقیده این افراد، دوره کاغذپاره نامیدن تحریم‌ها گذشته و نمی‌توان با استانداردهایی که اکثر کشورهای دنیا آن را پذیرفته‌اند، مقابله کرد.
