پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
درباره فناوری زنجیره بلوک، کارمزد و آنها که کمتر شنیده شد‌ه‌اند / تحلیلی کوتاه بر نظرسنجی پایان سال 1396 راه پرداخت
ماهنامه عصر تراکنش / شاید نتوان نام نظرسنجی را که انجام شد، پژوهش نامید؛ چراکه نه جمعیت مشخصی برای آن در نظر گرفته شده و نه از دقت بالایی برخوردار است، اما با یک نگاه ساده به پرسش‌ها و چند حساب ساده سرانگشتی می‌توان به نکته‌های جالبی توجه کرد که شاید تا پیش از این به چشم کسی نیامده بود. شاید همه پیش‌بینی می‌کردند که بیشترین فراوانی در پاسخ از آن فناوری زنجیره بلوک شود (که درست هم حدس زده بودند)، اما شاید کسی فکر نمی‌کرد خود ارزهای رمزنگاری‌شده مانند بیت‌کوین فراوانی بسیار کمتری در حد دو یا سه نفر داشته باشد. اینکه چرا خود فناوری زنجیره بلوک یا زنجیره بلوک بیشتر از ارزهایی که امسال در صدر اخبار بودند، توجه مدیران و مسئولان و کارشناسان را به خود جلب کرده، می‌تواند بیش از خود این پاسخ‌ها جالب توجه باشد. این گزارش، تحلیلی روی همان حساب‌های سرانگشتی است.
(برای مشاهده پاسخ‌های نظرسنجی، این مطلب را بخوانید: به وقت شام / نظرسنجی راه پرداخت از بازیگران و فعالان صنعت پرداخت و بانکداری)
رقابت نزدیک زنجیره بلوک و اصلاح نظام کارمزدی
کدام مهم‌تر است؟ اینکه در نهایت پرونده قطور و کهنه کارمزد برای همیشه بسته شود و با بازسازی این نظام سیستم پرداخت نفس تازه‌ای بکشد، یا اینکه از فناوری زنجیره بلوک در عرصه بانکداری استفاده کنیم و به سمت شفافیت بیشتر استانداردهای مالی برویم. نکته اینجاست که اکثریت قریب به اتفاق آنهایی که در گفته‌های خود به اصلاح نظام کارمزدی اشاره کرده بودند، کسانی بودند که در گفته‌های خود به چند مورد اصلی اشاره داشتند و در کنار آن، باز هم توجه به نظام ناسالم کارمزدی را گوشزد کردند.
سال گذشته در ششمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت همین نظرسنجی به شکلی مشابه انجام شد و نتایج آن در شماره نخست ماهنامه عصر تراکنش هم به چاپ رسید. نکته اینجاست که توجه به کارمزد و اصلاح نظام کارمزدی یکی از چهار مورد نخستی بود که در این نظرسنجی به آن اشاره شد. می‌توان به‌سادگی نتیجه گرفت این زخم چرکین، از سال‌های قبل و حتی پیش از سال 1396 گریبان نظام بانکداری و صنعت پرداخت را گرفته و با همه این گفته‌ها شاید باز هم جای اشاره دارد تا حرف‌ها به ثمر بنشیند. سال 1396 سال پررخدادی در صنعت پرداخت و حوزه فین‌تک بود و اقدامات کوچک و جالبی در حوزه پرداخت کارمزد هم رخ داد. برخی سرویس‌های پلتفرم بانکداری باز یا Open API اکنون دارای کارمزد مشخص هستند و با اینکه استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهایی که آنها را دریافت می‌کنند، از بالا بودن کارمزدها گله‌مندند، اما به‌مرور خود را با این شرایط وفق خواهند داد. خلاصه آنکه تغییر اصلاح نظام کارمزد، جز نهاد رگولاتوری نمی‌تواند خاستگاه دیگری داشته باشد، اما اجرایی و عملیاتی کردن نظام جدید به همت همه بازیگران صنعت نیاز دارد. بدون نظام درست برای کارمزد، نه‌تنها رقابت سالم نیست، بلکه امکان ظهور و بروز فناوری‌های زیادی هم وجود نخواهد داشت. بنابراین اگر در سال 1397 به این نیاز پاسخ داده شود، شاید در هشتمین همایش بانکداری و نظام‌های پرداخت به‌جای اصلاح نظام کارمزد، «بهبود نظام جدید کارمزد» را در صدر نظرسنجی خود داشته باشیم.
در کنار کارمزد، باید به زنجیره بلوک توجه کرد؛ فناوری که در سال 2017 بیش از هر موضوعی در حوزه فین‌تک بر سر زبان‌ها بود. ارزهای رمزنگاری‌شده نیز با افزایش بی‌سابقه‌ای مواجه بودند و به بالاترین رشد خود رسیدند و البته از ابتدای سال 2018 هم با سقوط بی‌سابقه‌ای مواجه شدند. همین مساله باعث می‌شود بیت‌کوین، اتریوم، ریپل و سایر ارزهای رمزنگاری‌شده نقل همه محافل شود، اما در بزرگ‌ترین رویداد صنعت پرداخت، با وجودی که برای نخستین بار پنل رمزارزها برگزار شد، حرفی از خود ارزها نبود. توجه همه سمت تصویر بزرگ‌تر است. این «همه» می‌تواند به معنای واقعی کلمه نشانگر تمام بازیگران این صنعت باشد. اگر به حرفه و حوزه افرادی که زنجیره بلوک را به‌عنوان مهم‌ترین فناوری سال بعد، انتخاب کرده بودند، نگاه کنیم، متوجه می‌شویم؛ از بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌ها گرفته تا مدیران عامل شرکت‌های پرداخت و بانکداری و حتی صاحب‌نظران و کارشناسان، معتقدند به این فناوری بیش از هر چیز باید توجه کرد. خود این مساله نشان‌دهنده این است که مهم نیست کجای اکوسیستم فین‌تک ایران فعالیت می‌کنید، اکثریت قریب به اتفاق جمعیت ناهمگن این نظرسنجی معتقدند زنجیره بلوک فناوری است که سال بعد بیش از همه مورد توجه قرار می‌گیرد.
تدوین قوانین؛ خواسته‌ای کوچک، اما مهم
همپای خواسته اصلاح نظام کارمزدی، تدوین قوانین رگولاتوری مطرح است. جالب اینجاست که در نظرسنجی سال گذشته، درخواست برای اصلاح قوانین و مقررات جدید، بیشترین تعداد رای را به خودش اختصاص داده بود. در اینکه رگولاتوری قدم‌های جدی و بلندی در سال جاری برای اصلاح برخی شرایط برداشته، شکی نیست. امسال استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک و خصوصا استارت‌آپ‌های پرداخت، توجه بسیاری از فعالان صنعت، نهادهای رگولاتوری، رسانه‌ها و حتی عموم مردم را به خود جلب کرده‌اند. فیلترینگ چندباره آنها سرانجام کار خود را کرد و بانک مرکزی در اقدامی جدید به‌جای اینکه آنها را در یک شبکه قانونی به نام مجوز محدود کند، به تدوین یک چارچوب مشخص بسنده کرد و آنها را آزاد گذاشته تا در قالب همین چارچوب در کشور فعالیت و رشد کنند.
چنین اقداماتی در سال گذشته، ستاره‌های درخشانی بر کارنامه بانک مرکزی بود. با این همه درخواست برای تدوین قوانین تمام نمی‌شود. امسال بیش از هر گروهی، فعالان و بازیگران حوزه پرداخت خواستار تدوین قوانین و مقررات توسط رگولاتور بودند. شاید بتوان همین خواسته را به اصلاح نظام کاربری نیز ربط داد و این اصلاحلات را بخشی از تصویر بزرگ‌تری دانست که در آن قوانین یا باید در بخش‌هایی که نیست، به وجود بیاید، یا در بخش‌هایی که هست و کارایی ندارد، اصلاح شود. در هر صورت، رگولاتور اگر بتواند در سال آینده شرایط را به لحاظ مقررات کمی شفاف و مشخص کند، شاید کسب‌وکارها با ثبات و آرامش بیشتری بتوانند برای آینده و چشم‌انداز طولانی‌مدت خود تلاش کنند.
حرف‌های جدید
خواسته‌هایی هم بود که شاید تنها یک یا دو نفر به آنها اشاره کردند. اما نکته‌های تازه و حرف‌های جدید جالب توجهی هم بود که ارزش بررسی بیشتر را داشت. یکی از این موارد، توجه به ابزارهای سنتی پرداخت؛ مانند سکه و اسکناس است. در حوزه فین‌تک و بانکداری الکترونیکی شاید به کمترین چیزی که توجه می‌شود، پول نقد است، ولی شاید بهتر باشد برای مدیریت بیشتر و بهتر آنها و میزان نقدینگی فکرهای مهم‌تری کرد. امسال کیف پول‌های الکترونیکی ریز و درشتی توسط استارت‌آپ‌ها طراحی و عرضه شد که می‌خواستند پرداخت خرد را مدیریت کنند. شاید سال نخست ورود آنها باشد، اما با این همه آن‌طور که باید و شاید، از آنها استقبال نشد. یکی از علل این اتفاق می‌تواند ساده‌تر بودن پول نقد باشد. پول نقد همچنان حاکم اصلی پرداخت‌های خرد است و برای اینکه بتوان چنین سیستمی را تغییر داد، باید راهکاری ساده‌تر از پرداخت نقدی پیش پای مردم گذاشت.
احراز هویت، یکی دیگر از نکته‌هایی است که تنها یک بار به آن اشاره شد، اما می‌تواند بیش از اینها مورد توجه قرار بگیرد. مدت‌هاست بحث‌های زیادی درباره شعبه‌های خودکار و دستگاه‌هایی بر سر زبان‌هاست که می‌توانند عملیات بانکی زیادی را با احراز هویت انجام دهند و دیگر لزومی ندارد مردم برای انجام کوچک‌ترین عملیاتی به شعبه‌های بانکی مراجعه کنند تا این شعبه‌ها بتوانند به کار اصلی خود؛ یعنی بانکداری بپردازند. با این حال تا زمانی که دستگاه‌های مختلفی مانند VTM، RTM و ITM به اندازه کافی مورد استفاده عموم قرار نگرفته‌اند، نمی‌توان روی شعبه‌های بانکی برنامه‌ریزی کرد. در عین حال صحبت بر سر احراز هویت در سایت‌ها برای پرداخت و ارائه اطلاعات کارت نیز همیشه مورد توجه کارشناسان امنیت بوده است.
یکی دیگر از مواردی که تنها یک بار مطرح شد، همکاری بازیگران مختلف صنعت بانکداری و پرداخت با یکدیگر بود. شاید رقابت در بخش نوآوری بالا باشد و شاید حوزه پرداخت الکترونیکی راه تازه‌ای را در صنعت خود شروع کرده است، اما همکاری شرکت‌ها و بازیگران این حوزه با یکدیگر، هم می‌تواند روند پیشرفت و رسیدن به اهداف را سرعت ببخشد و هم می‌تواند به نفع خود این بازیگران و محصول ارائه‌شده نهایی باشد.
خلاصه آنکه تنها زمانی سال آینده آرزوها به حقیقت بدل می‌شوند که نه‌تنها رگولاتور؛ بلکه تمام مهره‌ها و بازیگران اکوسیستم بتوانند با یکدیگر همکاری داشته باشند و تلاش کنند تا هم محصول بهتری به مشتریان ارائه دهند و بازار بهتر و بزرگ‌تری داشته باشند، هم شرایط را برای خود ساده‌تر کنند تا با بهره‌گیری از ثبات بیشتر بتوانند برای آینده برنامه‌ریزی داشته باشند.
